ایالات متحده لازم است که در سیاست‌های ناموفق تحریم‌های چند دهه گذشته خود علیه ایران تجدید نظر کرده و با ایران وارد گفتگویی با معنی و به قصد سرانجامی عادلانه و موفق گردد. تهران و واشنگتن سابقه‌ای مملو از موقعیت‌های از دست رفته دارند.
به گزارش 598 به نقل از اشراف، المانیتور در گزارشی به قلم «سید حسین
موسویان» نوشت: سیاست اعمال تحریم بر ضد ایران عمده‌ترین سیاست آمریکا در
برابر ایران از شروع انقلاب سال ۱۳۵۷ بوده است. رییس جمهور اوباما از بدو
ورود به کاخ سفید تأکید داشته است که وی سیاست تعامل با ایران را پیگیری
خواهد نمود. اما در طی دوران ریاست جمهوری او ایالات متحده شدیدترین
تحریم‌ها را اعمال کرده است. تحریم‌ها روند توسعه اقتصادی و صنعتی ایران را
کند کرده؛ به طور قابل ملاحظه‌ای میزان سرمایه گذاری خارجی در ایران را
محدود کرده؛ موجب افت ارزش پول ملی شده؛ باعث افزایش تورم شدید شده؛ تولید
ناخالص ملی را کاهش داده؛ و نهایتاً موجب کاهش تولید و صادرات نفت و گاز
شده است.
سایت خبری تحلیلی اشراف بدون تایید محتوا و ادعاهای مطرح شده در این گزارش، ترجمه آن را برای اطلاع نخبگان و تصمیم گیران عرصه سیاسی کشور از رویکردها و دیدگاه‌های اندیشکده‌های غربی منتشر می‌کند.
■ تحریم‌ها؛ اقدامی که دست کمی از جنگ نظامی ندارد■
رییس بانک مرکزی ایران محمود بهمنی اثرات جدی تحریم‌ها را به اقدامی که دست کمی از جنگ نظامی ندارد تشبیه کرده است. حتی رییس جمهوری ایران احمدی نژاد که زمانی از تحریم‌ها به عنوان «اقدامی مسخره» یاد کرده بود؛ امروزه به اثرات سوء تحریم‌ها اعتراف می‌کند.
■ اگر هدف از تحریم‌ها اعمال فشار بر مردم عادی ایران بوده، پس تحریم‌ها موفق بوده است■
اگر بخواهیم در جمله‌ای ساده اثرات تحریم‌ها را بیان کنیم باید بگوییم که اگر هدف از تحریم‌ها اعمال فشار بر مردم عادی ایران بوده؛ پس تحریم‌ها موفق بوده است. امّا اگر بخواهیم هدف از تحریم‌ها را قانع کردن حکومت ایران به توقّف برنامه اتمی خود بدانیم؛ نه تنها تحریم‌ها بی‌نتیجه بوده؛ بلکه روند تسریع برنامه اتمی ایران را شتاب بخشیده است. این همان نتیجه‌ای است که از ابتدای اعمال تحریم‌ها پیش‌بینی کرده و پیوسته بیان کرده‌ام.
■ ایرانیان همواره بر اساس ذهنیت؛ فرهنگ؛ و اعتقادات دینی خود در برابر هر گونه اعمال زور و تهدید مقاومت می کنند■
ایرانیان همواره بر اساس ذهنیت؛ فرهنگ؛ و اعتقادات دینی خود در برابر هر گونه اعمال زور و تهدید مقاومت نموده و در پاسخ به تحریم‌ها، برنامه اتمی خود را بیش از پیش توسعه داده‌اند. همان گونه که گزارشات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اذعان دارد پیش از آغاز تحریم‌های مرتبط با مسئله اتمی؛ ایران دارای تنها یک مرکز غنی سازی اورانیوم و دارای ۱۶۴ دستگاه سانتریفیوژ فعال بوده که اورانیوم را تا سطح ۵/۳ درصد غنی کرده؛ دارای یک نسل از دستگاه‌های سانتریفیوژ و حدود ۱۰۰ کیلو گرم ذخیره اورانیوم غنی شده بود. امروزه و بعد از تحریم‌ها، ایران دارای دو مرکز غنی سازی و تقریباً ۱۲۰۰۰ سانتریفیوژ؛ سطح غنی سازی تا حدود ۲۰ درصد؛ دارای نسل جدید دستگاه‌های سانتریفیوژ و ذخایری بالغ بر حدود ۸۰۰۰ کیلو گرم اورانیوم غنی شده است.
■ اعمال زور و تهدید مهم‌ترین عامل در تشویق ایران به سوی افزایش مهارت و خودکفایی در تکنولوژی هسته‌ای بوده است■
پیشرفت اتمی ایران زیر تحریم‌های روز افزون تردیدی باقی نمی‌گذارد که اعمال زور و تهدید مهم‌ترین عامل در تشویق ایران به سوی افزایش مهارت و خودکفایی در تکنولوژی هسته‌ای بوده است. رویداد مشابه این موضوع در زمان جنگ ایران و عراق اتفاق افتاد. پیش از جنگ ایران حتی قادر به ساختن یک فشنگ نبوده و به طور کامل وابسته به غرب بود. اما در دوران جنگ و در پی عواقب آن؛ علی رغم تمامی تحریم‌ها و فشارها بر ایران؛ کشور صنایع عظیم نظامی را ساخت؛ به خودکفایی در زمینه ساخت سلاح‌های متعارف دست یافت؛ زرادخانه عظیمی از موشک‌های دور برد ساخت و حتی ماهواره‌ای هم به فضا پرتاب کرد.
■ غرب بدون تأثیر گذاری بر ایران فقط خود را تحریم کرده است■
در عمل دولت آمریکا با اعمال تحریم‌ها، روابط اقتصادی ایران با شرق به ویژه کشور رقیب خود؛ چین را توسعه داده است. از سال ۲۰۰۱ صادرات چین به ایران تقریباً ۱۶ برابر شده است. در دیدار اخیرم از اروپا به دوستان اروپایی خود یادآوری کردم که سهم اروپا از اقتصاد ایران در دهه ۱۹۹۰ بالغ بر ۵۰ درصد بوده است. اما به دلیل تحریم‌ها امروز چین ۵۰% تجارت خارجی ایران را از آن خود کرده و اروپا اهرم خود برای تأثیر گذاری بر اقتصاد ایران را از دست داده است. به بیانی دیگر غرب بدون تأثیر گذاری خود را تحریم کرده است و بجای آن موجب شده که جایگاه رقبای عمده خود مثل چین؛ روسیه و هند در اقتصاد ایران تقویت کند. تحریم‌ها سمت و سوی تجارت بین‌المللی ایران را از غرب به شرق سوق داده است. در حقیقت ایران سیاست شرقی کردن و یا آسیایی شدن را در پیش گرفته است.
■ ایرانیان اثرات تحریم‌ها را حس می‌کنند ولی نه رهبران خود بلکه ایالات متحده را مقصر می‌دانند■
در میان مردم خاور میانه ایرانیان دارای کمترین حس خصومت نسبت به مردم ایالات متحده هستند. اما دولتمردان ایالات متحده با اینکه می‌دانند که تحریم‌ها باعث آزار مردم عادی ایران می‌شود؛ گنجینه روابط عادی دو کشور را با کاشتن تخم جدا سازی مردم ایران از آمریکا؛ در معرض خطر قرار می‌دهند. نظرسنجی موسسه گالوپ نشان می‌دهد که ایرانیان اثرات تحریم‌ها را حس می‌کنند ولی نه رهبران خود بلکه ایالات متحده را مقصر می‌دانند.
■ سیاست‌های دولت ایالات متحده نا موفق بوده است ■
تحریم‌ها به طبقه متوسط زیان زده و بخش خصوصی را به نفع بخش دولتی به کنار می‌راند. بعلاوه تحریم‌ها موجب سوق دادن تجارت از قالب سیستم رسمی بانکی به سیستم شبکه‌های زیر زمینی می‌شود.
اکنون آشکار شده است که سیاست‌های دولت ایالات متحده برای وادار کردن ایران به همکاری بر اثر فشار تحریم‌ها نا موفق بوده است. نتیجه تحریم‌های غرب تنها به افراطی تر شدن سیاست‌های ایران منجر شده است. محمد رضا نقدی؛ از فرماندهان سپاه پاسداران؛ چندی پیش در اظهاراتی عنوان کرده بود که او مخالف با درخواست ایران برای برداشتن تحریم‌ها در دور بعدی مذاکرات با گروه ۵+۱ بوده است. دلایلی که برای اظهارات خود ذکر کرد این بود که تحریم‌ها موجب شکوفا شدن استعدادهای بالقوه شده و تحریم نفتی ایران هم موجب از میان رفتن وابستگی اقتصاد ایران به نفت می‌گردد؛ سیاستی که اکنون در دستور کار دولتمردان ایران قرار دارد.
■ اکثریت عظیمی از مردم ایران از برنامه هسته‌ای حمایت می‌کنند■
تسلط بر فن آوری هسته‌ای تبدیل به موضوع غرور ملی شده است. اکثریت عظیمی از مردم ایران از برنامه هسته‌ای حمایت می‌کنند. یک نظر سنجی که در ماه دسامبر سال ۲۰۱۲ توسط موسسه گالوپ انجام شد نشان می‌دهد که علی رغم شدت تحریم‌ها؛ ۶۳ درصد مردم ایران بر ادامه برنامه هسته‌ای کشور تأکید دارند. تنها ۱۷ درصد مخالف پیشبرد برنامه هسته‌ای هستند. مشابه آنچه که در دهه ۱۹۵۰ میلادی در جریان حرکتی مردمی برای ملی کردن صنعت نفت اتفاق افتاد؛ تحکم و قلدری خارجی و تحریم‌ها منجر به افزایش پشتیبانی از حکومت می‌شود و لا غیر.
تحریم‌ها و فشارها بر ایران تردیدهایی را در باره منافع ایران از ادامه عضویت ایران در معاهده عدم اشاعه {ان. پی. تی} بر انگیخته است. علی لاریجانی رییس مجلس ایران این مسئله را عنوان کرده بود که اگر ایران به معاهده ان. پی. تی نمی‌پیوست غرب چه سلاحی داشت تا علیه ایران استفاده کند. سردار محمد علی جعفری؛ فرمانده سپاه پاسداران؛ هم چندی پیش در یک نشست خبری عنوان کرده بود که ایران ممکن است از معاهده مذکور خارج شود.
■ بلکه آمریکا سیاست اساسی و سنتی خود مبنی بر تغییر رژیم را در ایران دنبال می‌کند■
در آخر تأکید ایالات متحده بر تحریم‌ها و سیاست سلطه طلبی آن؛ سیاست مداران ایران را قانع کرده است که هدف اصلی از این اقدامات آمریکا تشویق ایران به مذاکره و تعامل با آمریکا نبوده بلکه آمریکا سیاست اساسی و سنتی خود مبنی بر تغییر رژیم را در ایران دنبال می‌کند. آیت الله خامنه‌ای رهبر ایران اظهار کرده بود که «هر زمان که ما در آستانه رسیدن به راه حلی هستیم؛ آمریکا برای جلوگیری از رسیدن به راه حل، مشکلی را راه می‌اندازد. تصور و تعبیر اینجانب اینست که آنها می‌خواهند این موضوع حل نشده باقی بماند تا آنها بتوانند از آن به عنوان اهرم فشاری بر علیه ما استفاده کنند.»
■ سفیر سابق آمریکا: آمریکا راه تعامل با ایران را هنوز بلد نیست■
جان لیمبرت سفیر سابق و دستیار سابق معاون وزیر خارجه آمریکا که مسئول امور ایران در وزارت خارجه ایالات متحده طی سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۰ بوده؛ می‌گوید که «از سال ۱۹۷۹ تا کنون ما از تحریم‌ها بر علیه ایران استفاده کرده‌ایم. آنها چیزهایی است که ما بلدیم و در مورد آنها تجربه داریم... اما تغییر روند غیر سازنده در روابط با ایران در طی ۳۰ سال گذشته را بلد نیستیم که چطور انجام دهیم. این بسیار مشکل است.» ایالات متحده لازم است که در سیاست‌های ناموفق تحریم‌های چند دهه گذشته خود علیه ایران تجدید نظر کرده و با ایران وارد گفتگویی با معنی و به قصد سرانجامی عادلانه و موفق گردد. تهران و واشنگتن سابقه‌ای مملو از موقعیت‌های از دست رفته دارند. امیدوارم که انتخابات آتی ریاست جمهوری در ایران زمینه‌ای برای دو کشور در جهت بکار گیری یک استراتژی جدید با هدف عادی سازی روابط بر اساس احترام متقابل ایجاد کند.
حسین موسویان محقق دانشگاه پرینستون است. او به عنوان مسئول کمیته روابط خارجی شورای عالی امنیت ملی از سال ۱۹۹۷ تا سال ۲۰۰۵ مشغول به خدمت بوده است. او سفیر سابق ایران در آلمان و نویسنده کتاب بحران هسته‌ای ایران می‌باشد که توسط موسسه صلح بین‌المللی کارنگی در سال ۲۰۱۲ منتشر شده است.
سایت خبری تحلیلی اشراف بدون تایید محتوا و ادعاهای مطرح شده در این گزارش، ترجمه آن را برای اطلاع نخبگان و تصمیم گیران عرصه سیاسی کشور از رویکردها و دیدگاه‌های اندیشکده‌های غربی منتشر می‌کند.
■ تحریم‌ها؛ اقدامی که دست کمی از جنگ نظامی ندارد■
رییس بانک مرکزی ایران محمود بهمنی اثرات جدی تحریم‌ها را به اقدامی که دست کمی از جنگ نظامی ندارد تشبیه کرده است. حتی رییس جمهوری ایران احمدی نژاد که زمانی از تحریم‌ها به عنوان «اقدامی مسخره» یاد کرده بود؛ امروزه به اثرات سوء تحریم‌ها اعتراف می‌کند.
■ اگر هدف از تحریم‌ها اعمال فشار بر مردم عادی ایران بوده، پس تحریم‌ها موفق بوده است■
اگر بخواهیم در جمله‌ای ساده اثرات تحریم‌ها را بیان کنیم باید بگوییم که اگر هدف از تحریم‌ها اعمال فشار بر مردم عادی ایران بوده؛ پس تحریم‌ها موفق بوده است. امّا اگر بخواهیم هدف از تحریم‌ها را قانع کردن حکومت ایران به توقّف برنامه اتمی خود بدانیم؛ نه تنها تحریم‌ها بی‌نتیجه بوده؛ بلکه روند تسریع برنامه اتمی ایران را شتاب بخشیده است. این همان نتیجه‌ای است که از ابتدای اعمال تحریم‌ها پیش‌بینی کرده و پیوسته بیان کرده‌ام.
■ ایرانیان همواره بر اساس ذهنیت؛ فرهنگ؛ و اعتقادات دینی خود در برابر هر گونه اعمال زور و تهدید مقاومت می کنند■
ایرانیان همواره بر اساس ذهنیت؛ فرهنگ؛ و اعتقادات دینی خود در برابر هر گونه اعمال زور و تهدید مقاومت نموده و در پاسخ به تحریم‌ها، برنامه اتمی خود را بیش از پیش توسعه داده‌اند. همان گونه که گزارشات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اذعان دارد پیش از آغاز تحریم‌های مرتبط با مسئله اتمی؛ ایران دارای تنها یک مرکز غنی سازی اورانیوم و دارای ۱۶۴ دستگاه سانتریفیوژ فعال بوده که اورانیوم را تا سطح ۵/۳ درصد غنی کرده؛ دارای یک نسل از دستگاه‌های سانتریفیوژ و حدود ۱۰۰ کیلو گرم ذخیره اورانیوم غنی شده بود. امروزه و بعد از تحریم‌ها، ایران دارای دو مرکز غنی سازی و تقریباً ۱۲۰۰۰ سانتریفیوژ؛ سطح غنی سازی تا حدود ۲۰ درصد؛ دارای نسل جدید دستگاه‌های سانتریفیوژ و ذخایری بالغ بر حدود ۸۰۰۰ کیلو گرم اورانیوم غنی شده است.
■ اعمال زور و تهدید مهم‌ترین عامل در تشویق ایران به سوی افزایش مهارت و خودکفایی در تکنولوژی هسته‌ای بوده است■
پیشرفت اتمی ایران زیر تحریم‌های روز افزون تردیدی باقی نمی‌گذارد که اعمال زور و تهدید مهم‌ترین عامل در تشویق ایران به سوی افزایش مهارت و خودکفایی در تکنولوژی هسته‌ای بوده است. رویداد مشابه این موضوع در زمان جنگ ایران و عراق اتفاق افتاد. پیش از جنگ ایران حتی قادر به ساختن یک فشنگ نبوده و به طور کامل وابسته به غرب بود. اما در دوران جنگ و در پی عواقب آن؛ علی رغم تمامی تحریم‌ها و فشارها بر ایران؛ کشور صنایع عظیم نظامی را ساخت؛ به خودکفایی در زمینه ساخت سلاح‌های متعارف دست یافت؛ زرادخانه عظیمی از موشک‌های دور برد ساخت و حتی ماهواره‌ای هم به فضا پرتاب کرد.
■ غرب بدون تأثیر گذاری بر ایران فقط خود را تحریم کرده است■
در عمل دولت آمریکا با اعمال تحریم‌ها، روابط اقتصادی ایران با شرق به ویژه کشور رقیب خود؛ چین را توسعه داده است. از سال ۲۰۰۱ صادرات چین به ایران تقریباً ۱۶ برابر شده است. در دیدار اخیرم از اروپا به دوستان اروپایی خود یادآوری کردم که سهم اروپا از اقتصاد ایران در دهه ۱۹۹۰ بالغ بر ۵۰ درصد بوده است. اما به دلیل تحریم‌ها امروز چین ۵۰% تجارت خارجی ایران را از آن خود کرده و اروپا اهرم خود برای تأثیر گذاری بر اقتصاد ایران را از دست داده است. به بیانی دیگر غرب بدون تأثیر گذاری خود را تحریم کرده است و بجای آن موجب شده که جایگاه رقبای عمده خود مثل چین؛ روسیه و هند در اقتصاد ایران تقویت کند. تحریم‌ها سمت و سوی تجارت بین‌المللی ایران را از غرب به شرق سوق داده است. در حقیقت ایران سیاست شرقی کردن و یا آسیایی شدن را در پیش گرفته است.
■ ایرانیان اثرات تحریم‌ها را حس می‌کنند ولی نه رهبران خود بلکه ایالات متحده را مقصر می‌دانند■
در میان مردم خاور میانه ایرانیان دارای کمترین حس خصومت نسبت به مردم ایالات متحده هستند. اما دولتمردان ایالات متحده با اینکه می‌دانند که تحریم‌ها باعث آزار مردم عادی ایران می‌شود؛ گنجینه روابط عادی دو کشور را با کاشتن تخم جدا سازی مردم ایران از آمریکا؛ در معرض خطر قرار می‌دهند. نظرسنجی موسسه گالوپ نشان می‌دهد که ایرانیان اثرات تحریم‌ها را حس می‌کنند ولی نه رهبران خود بلکه ایالات متحده را مقصر می‌دانند.
■ سیاست‌های دولت ایالات متحده نا موفق بوده است ■
تحریم‌ها به طبقه متوسط زیان زده و بخش خصوصی را به نفع بخش دولتی به کنار می‌راند. بعلاوه تحریم‌ها موجب سوق دادن تجارت از قالب سیستم رسمی بانکی به سیستم شبکه‌های زیر زمینی می‌شود.
اکنون آشکار شده است که سیاست‌های دولت ایالات متحده برای وادار کردن ایران به همکاری بر اثر فشار تحریم‌ها نا موفق بوده است. نتیجه تحریم‌های غرب تنها به افراطی تر شدن سیاست‌های ایران منجر شده است. محمد رضا نقدی؛ از فرماندهان سپاه پاسداران؛ چندی پیش در اظهاراتی عنوان کرده بود که او مخالف با درخواست ایران برای برداشتن تحریم‌ها در دور بعدی مذاکرات با گروه ۵+۱ بوده است. دلایلی که برای اظهارات خود ذکر کرد این بود که تحریم‌ها موجب شکوفا شدن استعدادهای بالقوه شده و تحریم نفتی ایران هم موجب از میان رفتن وابستگی اقتصاد ایران به نفت می‌گردد؛ سیاستی که اکنون در دستور کار دولتمردان ایران قرار دارد.
■ اکثریت عظیمی از مردم ایران از برنامه هسته‌ای حمایت می‌کنند■
تسلط بر فن آوری هسته‌ای تبدیل به موضوع غرور ملی شده است. اکثریت عظیمی از مردم ایران از برنامه هسته‌ای حمایت می‌کنند. یک نظر سنجی که در ماه دسامبر سال ۲۰۱۲ توسط موسسه گالوپ انجام شد نشان می‌دهد که علی رغم شدت تحریم‌ها؛ ۶۳ درصد مردم ایران بر ادامه برنامه هسته‌ای کشور تأکید دارند. تنها ۱۷ درصد مخالف پیشبرد برنامه هسته‌ای هستند. مشابه آنچه که در دهه ۱۹۵۰ میلادی در جریان حرکتی مردمی برای ملی کردن صنعت نفت اتفاق افتاد؛ تحکم و قلدری خارجی و تحریم‌ها منجر به افزایش پشتیبانی از حکومت می‌شود و لا غیر.
تحریم‌ها و فشارها بر ایران تردیدهایی را در باره منافع ایران از ادامه عضویت ایران در معاهده عدم اشاعه {ان. پی. تی} بر انگیخته است. علی لاریجانی رییس مجلس ایران این مسئله را عنوان کرده بود که اگر ایران به معاهده ان. پی. تی نمی‌پیوست غرب چه سلاحی داشت تا علیه ایران استفاده کند. سردار محمد علی جعفری؛ فرمانده سپاه پاسداران؛ هم چندی پیش در یک نشست خبری عنوان کرده بود که ایران ممکن است از معاهده مذکور خارج شود.
■ بلکه آمریکا سیاست اساسی و سنتی خود مبنی بر تغییر رژیم را در ایران دنبال می‌کند■
در آخر تأکید ایالات متحده بر تحریم‌ها و سیاست سلطه طلبی آن؛ سیاست مداران ایران را قانع کرده است که هدف اصلی از این اقدامات آمریکا تشویق ایران به مذاکره و تعامل با آمریکا نبوده بلکه آمریکا سیاست اساسی و سنتی خود مبنی بر تغییر رژیم را در ایران دنبال می‌کند. آیت الله خامنه‌ای رهبر ایران اظهار کرده بود که «هر زمان که ما در آستانه رسیدن به راه حلی هستیم؛ آمریکا برای جلوگیری از رسیدن به راه حل، مشکلی را راه می‌اندازد. تصور و تعبیر اینجانب اینست که آنها می‌خواهند این موضوع حل نشده باقی بماند تا آنها بتوانند از آن به عنوان اهرم فشاری بر علیه ما استفاده کنند.»
■ سفیر سابق آمریکا: آمریکا راه تعامل با ایران را هنوز بلد نیست■
جان لیمبرت سفیر سابق و دستیار سابق معاون وزیر خارجه آمریکا که مسئول امور ایران در وزارت خارجه ایالات متحده طی سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۰ بوده؛ می‌گوید که «از سال ۱۹۷۹ تا کنون ما از تحریم‌ها بر علیه ایران استفاده کرده‌ایم. آنها چیزهایی است که ما بلدیم و در مورد آنها تجربه داریم... اما تغییر روند غیر سازنده در روابط با ایران در طی ۳۰ سال گذشته را بلد نیستیم که چطور انجام دهیم. این بسیار مشکل است.» ایالات متحده لازم است که در سیاست‌های ناموفق تحریم‌های چند دهه گذشته خود علیه ایران تجدید نظر کرده و با ایران وارد گفتگویی با معنی و به قصد سرانجامی عادلانه و موفق گردد. تهران و واشنگتن سابقه‌ای مملو از موقعیت‌های از دست رفته دارند. امیدوارم که انتخابات آتی ریاست جمهوری در ایران زمینه‌ای برای دو کشور در جهت بکار گیری یک استراتژی جدید با هدف عادی سازی روابط بر اساس احترام متقابل ایجاد کند.
حسین موسویان محقق دانشگاه پرینستون است. او به عنوان مسئول کمیته روابط خارجی شورای عالی امنیت ملی از سال ۱۹۹۷ تا سال ۲۰۰۵ مشغول به خدمت بوده است. او سفیر سابق ایران در آلمان و نویسنده کتاب بحران هسته‌ای ایران می‌باشد که توسط موسسه صلح بین‌المللی کارنگی در سال ۲۰۱۲ منتشر شده است.
اخبار ویژه
قربانی کردن قانون به نفع فرد!
شایعه دیدار ایلان ماسک با سفیر ایران:
بررسی سندرم «خودتحقیری» در جریان سازش؛
نظرات بینندگان
فیلم و عکس
جدیدترین اخبار پربازدید ها
