جوابیه‎ای که «مهرنامه» منتشر نکرد

به گزارش رجانیوز، پس از آنکه جواد طباطبایی نقدی بر کتاب «افکار هگل» دکتر مجتهدی در ویژه نامه نوروز مهرنامه منتشر کرد، کریم مجتهدی جوابیه‎ای به تاریخ هفدهم فروردین ماه نوشت و برای این مجله فرستاد. اما ماهنامه مهرنامه که سابقه چنین بداخلاقی‏هایی را دارد، تاکنون از انتشار این بیانیه بعنوان حق قانونی نویسنده، امتناع ورزیده است.

 

جواد طباطبایی بعنوان دانش آموخته حقوق و علوم سیاسی از فرانسه و استاد اخراجی دانشگاه تهران در دهه هفتاد، نه تنها بصورت رسمی فلسفه نخوانده و تخصصش تنها در حوزه فلسفه سیاسی و مسائل ایران است، بلکه از حیث سوابق تحصیلی در حد شاگرد نویسنده کتاب «افکار هگل» محسوب می‎شود. اما نقدی که وی به این کتاب تحسین‎شده منتشر کرد بیش از همه تهی از ادب بود.

 

اما عدم انتشار این جوابیه  توسط مهرنامه، به جانبداری و ملاحظه‎کاری بیش از حد این نشریه برای طباطبایی برمی‎گردد. برخی معتقدند گرایش سیاسی «مهرنامه» به جواد طباطبایی و سهمیه ثابت وی در این مجله، بیشتر تمهیدی برای پرکردن خلا جریان روشنفکری پس از افول ستاره بخت عبدالکریم سروش و مصطفی ملکیان در میان مخاطبان دانشگاهی‎شان است. طباطبایی با مِتر تاریخ غرب، نظریه «انحطاط ایران» را طرح کرده و بدان اشتهار یافته است.

 

علاوه بر این جانبداری، بداخلاقی‎های صورت‎گرفته در این نشریه، معلول نگاه حزبی و سیاسی آن به فضای مباحث علوم انسانی و در نوع خود مسبوق به سابقه است. پیشتر نیز در یکی از شماره‎های مهرنامه پرونده ای در محکومیت حسین کچوئیان به اتهام «طرح مسئله مرگ جامعه شناسی» با مطالب متعددی در نقد وی منتشر شد، بدون آنکه حتی مصاحبه ای با صاحب این نظریه گرفته شود؛ خصوصا اینکه دکتر کچوئیان در مناظره ناتمامش با یوسف اباذری، متن مورد استناد به سخنرانی معروفش را مخدوش و غیرمنطبق بر اصل دانسته بود.

 

مجتهدی، نویسنده کتاب «افکار هگل» تا کنون سه كتاب دیگر درباره هگل با عنوان‌های "درباره هگل و فلسفه او"، "پدیدار شناسی روح از منظر هگل" و "منطق از نظرگاه هگل" تالیف كرده است. این تالیف کریم مجتهدی، در بخش فلسفه غرب پانزدهمین دوره جایزه کتاب فصل شایسته تقدیر شد. وی در چهارمین جشنواره بین‌المللی فارابی نیز به عنوان پیشكسوت علوم انسانی ایران تقدیر شد و لوح تقدیر یونسكو و مدال جهانی ابن‌سینا را دریافت كرد.

 

با پیگیری این موضوع از دکتر مجتهدی مدیرگروه فلسفه غرب پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، متن این جوابیه را که قرار بوده در پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی نیز منتشر شود، برای انتشار در اختیار رجانیوز قرار گرفت.

 

وی در جوابیه اش، نقدهای طباطبایی بر کتابش را «بازتابهای شرطی»ای می‎داند که او به اشتباه آن را تامل و تفکر پنداشته است. (در روانشناسی، بازتاب شرطی نوعی واکنش رفتاری بر اساس عادات آموخته شده است که فارغ از عقل و اراده است.)

 

وی هرچند حق تشخیص غلط‎های تایپی را برای طباطبایی محفوظ دانسته اما در یکی از فرازهای جوابیه‎اش به طباطبایی نوشته است که کتابش «به زحمتِ فضل فروشانِ مغرضی که جز ظنّتِ بیمارگونه و کینه‎جویی، هنر دیگری ندارند، نیازمند نیست.» وی ضمن ارائه چند پاسخ کوتاه به نقدها، در عین حال پاسخ‎های تخصصی به کسی که واقعا فلسفه نخوانده است را بی‎وجه دانسته است. 

 

اینک متن کامل جوابیه به همراه پیوست آن در ادامه می‎آید:

 

 

 

***

 

آنچه از این جوابیه روشن می شود این است که دکتر مجتهدی نوشته طباطبایی را اصلا شایسته پاسخگویی ندانسته و این شاید تا حدی برخاسته از زبان نقد طباطبایی بوده است.

 

طباطبایی در نقدی که بر کتاب افکار هگل مجتهدی نوشته بود، از تعابیری غیرمودبانه مانند «بساز و بفروشی کتاب»، «مطالب سطحی و عامیانه»، «مقتبس»، «متفنن»، «آلمانی پرانی»، «آلمانی ندانی» برای توصیف کتاب و مولفش استفاده کرده و خواندن آن را اتلاف وقتی بیش ندانسته و مثلا حتی در جایی سعی کرده به نویسنده آموزش بدهد که فیشته درست است نه فیخته!

 

این نقد مملو از عبارات احساسی و اغراق آمیزی است که اگر نگارنده یک بار آن را بخواند بی تردید از آنچه نگاشته پشیمان خواهد شد. مثلا وی درجایی نوشته:« چهار کتاب دکتر مجتهدی حاوی چندین صد صفحه دربارۀ هگلی است که حضور هگل در آن‌‌ها حدیث حاضرِ غایب است. آن‌چه‌ در این چندین صد صفحه من نمی‌یابم، چیزکی از فلسفۀ هگل است و آن‌چه‌ در هر صفحۀ آن‌ وجود دارد، عبارت‌هایی بی‌یال و دم و اشکم است که خدای هگل آن‌ها را بر زبان او جاری نکرده است!»

 

استفاده طباطبایی از زبان دشنام و ناسزا نسبت به دیگر روشنفکران در سایر آثار وی نیز صورت گرفته است. وی درباره جلال آل احمد و علی شریعتی می نویسد:« تاريخ‌ معاصر ايران‌ نه‌ با شارلاتانيسم‌ سياسي‌ آل‌احمد و خيالبافي‌هاي‌ شريعتي‌ آغاز مي ‌شود و نه‌ به‌ طريق‌ اولي‌’ با روشنفكري‌ ديني‌ دو دهه‌ اخير پايان‌خواهد يافت‌. ارزيابي‌ من‌ اين‌ است‌ كه‌ هم‌ چنان ‌كه‌ امروزه‌هيچ‌ عقل‌ سليمي‌ آل‌ احمد نظريه ‌پردار غربزدگي‌ را جدي‌ نمي ‌گيرد، در يكي‌ دو دهه‌ آينده‌ نيز مرده‌ريگ ‌روشنفكري‌ ديني‌ كنوني‌ به‌ طور عمده‌ به‌ فراموشي‌ سپرده‌ خواهد شد»(گفتگو با روزنامه همشهری،1384) وی در جای دیگری ایدئولوژی دکتر شریعتی را با افسانه‎هاي پيرزنان يکي مي داند.( مکتب تبريز و مباني تجدد خواهي، انتشارات ستوده،صص 30- 27)

 

او همچنین درباره سیدجمال الدین اسدآبادی می گوید:« در ايران،[سيد] جمال الدين[اسدآبادي]،که به نظر نمي آيد مايه ي علمي چنداني داشته است، بيشتر از آن که به عنوان مصلح جدي گرفته شود، در نزد اهل فهم و نظر، به صورت شارلاتاني ظاهر شد.» ( نظريه حکومت قانون در ايران، انتشارات ستوده، ص 183.) او تعبیرات تندتری نیز درباره همقطاران روشنفکرش داشته است که برخی از آنها در «نظریه حکومت قانون در ایران» آمده است.

 

به هر ترتیب حتی اگر برخی نویسندگان و روشنفکران، قلم و زبانشان لگام‎گسیخته است، رسانه ها نباید با انتشار اینگونه شبه‎نقدها به این ادبیات دشنام‎گویانه شبه‎علمی دامن بزنند و حتی برای بزرگان فلسفه هیچ حریمی از ادب باقی نگذارند.