سفر رئیس جمهور ازبکستان به روسیه در حالی صورت می‌گیرد که همراهی تاشکند با سیاست‌های منطقه‌ای واشنگتن و واگذاری برخی تجهیزات نظامی آمریکایی به ازبکستان بر فضای اعتماد در مذاکرات پوتین-کریم‌اف سایه افکنده و پارادوکس‌های رفتار تاشکند را برجسته‌تر از گذشته نشان خواهد داد.
به گزارش 598، به نقل از خبرنگار دفتر منطقه‌ای فارس در دوشنبه، روز گذشته سفر رسمی «اسلام کریم‌اف» رئیس جمهور ازبکستان به روسیه آغاز شد.
بر اساس اطلاع موجود، رؤسای جمهور 2 کشور ضمن بررسی همکاری‌های دوجانبه و مسائل بین‌المللی، برنامه همکاری‌های اقتصادی 2 کشور برای سال‌های 2013-2017، موافقت‌نامه تشویق و حمایت متقابل از سرمایه‌گذاری و برخی از اسناد دیگر را به امضا خواهند رساند.
با وجود روابط پر پیچ‌وخم میان تاشکند و مسکو، هنوز هم روسیه از اصلی‌ترین طرف‌های تجاری ازبکستان (یک چهارم مبادلات تجاری) به شمار می‌رود.
«ولادمیر پوتین» پس از انتخاب مجدد خود به عنوان رئیس جمهور روسیه، اولین سفر رسمی به آسیای مرکزی را از ازبکستان آغاز کرد که به نوعی بازگوکننده اهمیت این کشور برای مسکو بود.
اما برخلاف تأیید 2 طرف بر مشارکت استراتژیک، پس از یک ماه از سفر پوتین به تاشکند، ازبکستان عضویت خود در سازمان پیمان امنیت جمعی را به حالت تعلیق درآورد که از سوی کارشناسان به معنای خروج از این ساختار همگرایی منطقه‌ای در عرصه‌های نظامی و امنیتی تلقی شد.
زمینه‌سازی برای کسب امتیاز
در آستانه سفر کریم‌اف به مسکو برخی از احزاب سیاسی و نمایندگان پارلمان روسیه بحث وضع روادید برای مهاجرین کاری آسیای مرکزی را مطرح کردند که این موضوع نیز به صورت طبیعی به منافع اقتصادی و اجتماعی ازبکستان برمی‌گردد.
بر اساس اطلاع سازمان مهاجرت روسیه، در این کشور حدود 2.5 میلیون مهاجر کاری ازبک به سر می‌برند که بالاترین رقم مهاجرت از میان کشورهای شوروی سابق به روسیه می‌باشد.
توجیه ضرورت وضع نظام روادید با کشورهای همسود و از جمله ازبکستان کمک به کاهش میزان جنایات و تنظیم بازار کار در روسیه عنوان می‌شود.
در روسیه تردیدی ندارند که وضع نظام روادید، کشورهای آسیای مرکزی را می‌تواند با شرایط سنگینی رو‌به‌رو کند زیرا سالانه از ناحیه حضور مهاجرین کاری حدود 10 میلیارد دلار به این منطقه وارد می‌شود که رقم بسیار بالایی بوده و در هیچ کشور دیگر دنیا چنین بازار آماده‌ای برای آنها به نظر نمی‌رسد.
چنانچه با توجیه ضرورت وضع نظام روادید، مهاجرین کاری آسیای مرکزی از روسیه بیرون رانده شوند و حتی صدور ویزا برای آنها که تعدادشان بالای شش میلیون نفر است به تأخیر انداخته شود، این کشورها از جمله ازبکستان با جدی‌ترین چالش‌های اجتماعی، سیاسی و امنیتی مواجه خواهند شد.
به این دلیل است که رسانه‌های روسی در آستانه سفر کریم‌اف به مسکو به بررسی این موضوع پرداختند و ضرورت وضع نظام روادید را به سود منافع کشورشان تلقی کردند.
تاشکند نیز به عنوان گام حسن نیت، یک هفته مانده به سفر، بحث پرداخت هزینه‌های شرکت‌های هواپیمایی روسی را که حدود 50 میلیون دلار را تشکیل می‌داد، حل کرد. (ازبک‌ها قصد داشتند مبالغ متعلق به شرکت‌های هواپیمایی روسی را به صوم (واحد پول ملی ازبک) پرداخت کنند که از این ناحیه طرف‌های روس خسارات می‌دیدند).
جدیت موضوع را این مسئله بازگو می‌کرد که چند هفته پیش مقامات هواپیمایی روسیه اعلام کرده بودند که چنانچه تاشکند اقدام به حل مشکل نکند،حریم هوایی روسیه برای هواپیما‌های ازبکی بسته خواهد شد.
چند ماه قبل و بخصوص در پی از سر گرفته شدن روابط نزدیک تاشکند با واشنگتن، فشارهای مقامات ازبک بر روی سازمان‌ها روسی مقیم این کشور افزایش یافت از جمله سهمیه‌های مربوط به شرکت مخابراتی «ام تی سی» روسیه (که نزدیک به پوتین دانسته می‌شود) در ازبکستان مسدود شد.
رسانه‌ها اعلام کردند که پشت سر اقدامات ضدروسی تاشکند به طور مستقیم «گلناره کریم‌آوا» دختر رئیس جمهور ازبکستان که تجارت مربوط به عرصه مخابرات کشورش را کنترل می‌کند، قرار دارد.
در حال حاضر ضمن تلاش برای رفع موانع موجود بر سر راه توسعه همکاری‌های ازبکستان با روسیه، کریم‌اف باید به مسکو اطمینان بدهد که با خروج از سازمان پیمان امنیت جمعی و نزدیکی با آمریکا و ناتو، فاصله خود با مسکو را افزایش نخواهد داد.
چنین چیزی عملا غیرممکن به نظر می‌رسد زیرا وجود مذاکرات میان تاشکند با آمریکا و برخی از اعضای ناتو برای واگذاری بخشی از تجهیزات نظامی موجود در افغانستان و ایجاد چندین واحد به اصطلاح پشتیبانی از خروج نیروها در قلمرو ازبکستان، بر فضای اعتماد در مذاکرات مسکو بی‌تأثیر نخواهد بود.
بویژه اینکه یک ماه پیش واشنگتن موضوع ارائه کمک‌های نظامی به ازبکستان را مورد بررسی قرار داد و «رابرت بلیک» معاون وزیر امور خارجه آمریکا اعلام کرد که سلاح‌هایی را که کشورش به ازبکستان (از قبیل: پهبادها و دستگاه‌های مدیریت بر آنها) واگذار می‌کند «مرگ‌آور » نخواهند بود.
بحث آب منطقه از دیگر محور‌های مذاکرات
بدن تردید موضوع بهره‌برداری از منابع آب منطقه و ساخت نیروگاه‌های جدید در قرقیزستان و تاجیکستان از مسائل دیگر مذاکرات مقامات عالی روسیه و ازبکستان خواهد بود.
بیش از شش ماه قبل هنگامی که در سفر رسمی ولادمیر پوتین به قرقیزستان در مورد حضور مسکو در چند پروژه انرژی و بویژه نیروگاه «قمبرآته 1» توافق حاصل شد، تاشکند واکنش‌های تندی نشان داد و اعلام کرد که هرگز موافق نخواهد بود که بدون مطالعات بین‌المللی چنین کاری تحقق پیدا کند.
ازبکستان برای خود در این زمینه تجربه مثبتی کسب کرده است. مخالفت‌های شدید این کشور با ساخت نیروگاه «راغون» در تاجیکستان چند سال پیش منجر به عقب‌نشینی روسیه و کشیده شدن پای بانک جهانی و برخی دیگر از سازمان‌های بین‌المللی به این بحث شد که طبعا با توجه به منافع ژئوپلیتیکی خود در منطقه اقدام خواهند کرد.
هم‌اکنون ازبکستان قصد دارد در مورد احداث ظرفیت‌های جدید انرژی آبی قرقیزستان نیز از همین شیوه استفاده کند.
ظاهرا نتایج مورد نظر تاشکند نیز در حال به دست آمدن است زیرا در نشست اخیر کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی و تجاری روسیه و ازبکستان، ریاست طرف روسی («دمیتری کاراک» معاون نخست وزیر این کشور) موافقت مسکو با انجام مطالعات از سوی کارشناسان بین‌المللی برای ساخت سد و نیروگاه‌های جدید مورد نظر در قرقیزستان را اعلام کرد که خود به نوعی کوتاه آمدن مسکو در برابر تاشکند ارزیابی شد.
آمادگی ترکیه برای سرمایه‌گذاری بر روی این پروژه‌ها در قرقیزستان که چند روز پیش در سفر «رجب طیب اردوغان» به «بیشکک» اعلام شد، به اصطلاح کفه را در مذاکرات مسکو به نفع تاشکند سنگین‌تر خواهد کرد.
کریم‌اف نقش روسیه را درک می‌کند
در سال‌های نزدیک تعویض قدرت در برخی از کشورهای آسیای مرکزی و از جمله ازبکستان اتفاق خواهد افتاد.
رسانه‌های گروهی بارها از نگران‌کننده بودن وضع سلامتی رئیس جمهور 75 ساله ازبکستان خبر داده‌اند از جمله کمتر از یک ماه قبل خبر سکته قلبی اسلام کریم‌اف پخش شد که منابع نزدیک به ساختارهای دولتی تاشکند آن را تأیید کرده‌اند.
در حال حاضر رئیس جمهور ازبکستان با سفر رسمی به روسیه همزمان با به نمایش گذاشتن «وضع مطلوب سلامتی خود»، باید در رابطه با آینده کشورش نیز تضمین‌های را به دست آورد.
به اعتقاد کارشناسان، اسلام کریم‌اف خوب می‌داند که در شرایط پیچیده منطقه تضعیف قدرت می‌تواند پیامد‌های بسیار منفی برای این کشور در پی داشته باشد.
این در حالی است که رئیس جمهور ازبکستان به دلیل کهولت سن و کاهش توان کاری مدت زیادی در کرسی ریاست جمهوری کشورش باقی نخواهد ماند و برای وی موضوع مهم آینده ازبکستان است، آینده‌ای که در آن حتما روسیه نقش جدی خواهد داشت.
بنابراین سفر کریم‌اف به مسکو به نوعی به معنای تأیید روسیه به عنوان یکی از طرف‌های کلیدی تاشکند خواهد بود.
«مارس ساری‌اف» تحلیلگر قرقیز با تأیید این دیدگاه، می‌گوید که کریم‌اف نگران فردای ازبکستان است و حساب باز کردن فقط بر روی آمریکا، اشتباه محض خواهد بود چرا که آمریکایی‌ها به صورت طبیعی سعی خواهند کرد تا از فضای هرج و مرجی که می‌تواند پس از کریم‌اف (سن بالا و بیماری وی موضوعی شناحته‌شده است) ایجاد شود، استفاده‌های لازم را داشته باشند.
از نظر این کارشناس، استفاده از چنین فضایی برای دامن زدن به بی‌ثباتی در وادی فرغانه و کل منطقه از اهداف واشنگتن خواهد بود.
بنابراین با وجود هرگونه حساسیت در برابر مسکو، باز هم برای کریم‌اف پوشیده نیست که به طور واقعی این روسیه است که می‌تواند ضامن ثبات و امنیت منطقه باشد.
«الکساندر کنیازف» پژوهشگر ارشد انستیتوی شرق‌شناسی آکادمی علوم روسیه به دلیل موقعیت جغرافیایی (قرار داشتن در قلب منطقه)، تعداد بالای جمعیت، ظرفیت‌های گسترده ارتباطاتی و غیره، ازبکستان را دارای موقعیت برتر در آسیای مرکزی می‌داند که هیچ بازیگر مهم منطقه‌ای نمی‌تواند از این فاکتورها صرف نظر کند.
وی ضمن گفت‌وگو با خبرنگار منطقه‌ای فارس در دوشنبه، طرح‌های همگرایی در فضای شوروی سابق و بخصوص در آسیای مرکزی را بدون حضور ازبکستان تا حد زیاد مشکل‌دار ارزیابی کرد.
به اعتقاد وی، بهبود روابط میان مسکو و تاشکند به نفع ثبات و امنیت در آسیای مرکزی خواهد بود زیرا معلوم است که هدف آمریکا و متحدین آن در منطقه ایجاد هرج و مرج و مخالفت با نفوذ سایر بازیگران منطقه‌ای از جمله روسیه، چین و ایران می‌باشد.
کنیازف توجه به بحث تقویت همکاری‌های دوجانبه مسکو و تاشکند در عرصه‌های نظامی و امنیتی را در راستای منافع سایر کشورهای آسیای مرکزی دانست و گفت که گروه‌های تروریستی موجود از جمله «حرکت اسلامی ازبکستان» از سوی سرویس‌های اطلاعاتی آمریکا کنترل می‌شوند.
در ضمن، در متن اعلام خروج نیروهای نظامی آمریکا و ناتو از افغانستان، این گروه‌ها می‌توانند در جهت ایجاد هرج و مرج در آسیای مرکزی مورد بهره‌برداری قرار گیرند.
در چنین شرایطی برای کشورهای منطقه از جمله ازبکستان، روسیه شریک و متحد اصلی می‌باشد.
سیاست زورگویی جواب نخواهد داد
در حالی که کنیازف توجه و حتی نرمش مسکو در برابر تاشکند را به موقعیت خاص جغرافیایی و سایر امتیازات ازبکستان مرتبط می‌داند، «رحمت کریم دولت» کارشناس مسائل منطقه در تاجیکستان می‌گوید که روسیه همانند برخی از قدرت‌های زورگوی جهان در آسیای مرکزی از منطق «با کشورهای قوی از راه دوستی و با کشورهای ضعیف از راه قدرت» استفاده می‌کند.
به باور کریم دولت، به دلیل این که ازبکستان کشور قوی منطقه است (همچنین قزاقستان و آذربایجان)، روسیه با آنها محتاطانه رفتار می‌کند در حالی که در برابر تاجیکستان و قرقیزستان روش کاملا دیگر‌ی دارد زیرا مسکو می‌داند که زور گفتن به آنها نتیجه را به نفع قدرت‌های رقیب روسیه در منطقه (آمریکا، چین، اتحادیه اروپا، ترکیه و غیره) تمام خواهد کرد.
وی که با خبرنگار فارس در دوشنبه صحبت می‌کرد، گفت که با توجه به برخی از عوامل جدی نظیر ظرفیت‌های بالای اقتصادی و انرژی، ارتش قوی، موقعیت منحصربه‌فرد جغرافیایی و جمعیت 30 میلیون نفری که حدود نصف جمعیت آسیای مرکزی را تشکیل می‌دهد، ازبکستان مدعی بازی کردن نقش پیشگامی در این منطقه بوده و حتی تلاش قدرت‌ها برای داشتن نفوذ بالا را با نوعی حساسیت می‌پذیرد.
از نظر کریم دولت، در قلمرو شوروی سابق هیچ کشوری به اندازه ازبکستان عدم وابستگی خود از روسیه را به نمایش نگذاشته و بدون «مجازات» باقی نمانده است.
برخلاف ازبکستان سایر کشورها (گرجستان، اوکراین، مولداوی و قرقیزستان) از ناحیه بروز دادن عدم وابستگی خود به مسکو، هزینه‌های سنگینی پرداخت کردند.
شاید دلیلی که به اصطلاح دست و پای روسیه را بسته، این است که ازبکستان روش مشابهی را در برابر سایر قدرت‌های جهانی و بازیگران منطقه‌ای نیز دنبال می‌کند.
کریم دولت معتقد است که با این حال روسیه در برابر ازبکستان مجبور است از راه گذشت درآید تا منافع خود در این کشور و منطقه را بتواند بهتر حفظ کند.
اخبار ویژه
در دیدار هزاران نفر از زنان و دختران؛
بحران انرژی در سایه اختلافات نفت و نیرو؛
سکوت اصلاحطلبان
نظرات بینندگان
جدیدترین اخبار پربازدید ها
