خطر تکنوکرات های انقلابی نما دوباره احساس می شود / سروش تکنوکراسی را تحت عنوان مدیریت علمی مطرح می کند/ شهید آوینی تمام قد با این جریان مقابله نمود

سرویس اندیشه دینی پایگاه 598 - غرب مدرن که وجه غالب آن رویگردانی از دین و تأکید افراطی بر علوم تجربی است در نگاه شهید آوینی همان سیطره شیطان در مقابل ولایت الهی است که آوینی دوران آن را عصر توبه بشریت می نامد. شهریار زرشناس یکی از هم رزمان فرهنگی شهید آوینی است که اکنون به عنوان یکی از اندیشمندان منتقد روشنفکری مباحث نظری این شهید بزرگوار را پیگیری می نماید. در ادامه در سالروز شهادت سید مرتضی آوینی پایگاه 598 در گفتگویی با شهریار زرشناس عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه و سردبیر ماهنامه فرهنگ عمومی به بررسی نگاه آوینی به تکنولوژی و ارتباط این دیدگاه با نقد تکنوکراسی در اندیشه او پرداخته است.

زرشناس معتقد است که درک فلسفی شهید آوینی از غرب مدرن برگرفته است از کلام الهی در قرآن کریم بود و به علت انشقاق نظر و عمل در تمدن غرب، غرب مدرن در سیطره خود دچار انحطاط شده است و روبه زوال است.

وی در خصوص نگاه شهید آوینی به تکنولوژی غرب می گوید: در مورد نگاه شهید آوینی به تکنولوژی باید بگویم ایشان درکی از مقوله غرب مدرن داشت که بر مبنای یک خودانگاره و قائل بودن به یک ماهیت بنا شده بود و شهید آوینی معتقد بود که غرب مدرن یک کلیتی است که ماهیتی اومانیزمی دارد و چون این ماهیت مبتنی بر انکار ولایت الهی بود این ماهیت شیطانی است و قائل بودن به این ماهیت شیطانی در واقع تصری پیدا می کرد به این که وقتی که موجودی ذاتش انسانی است این موجود افعالش و صفاتش و مظاهراتش هم به نسبت های مختلف این ویژگی را به همراه دارد و غرب مدرن هم از نظر شهید آوینی چنین ماهیتی داشت.

مؤلف «نگاهی کوتاه به تاریخچه روشنفکری» افزود: شهید آوینی بر اساس آن درک فلسفی که از غرب مدرن داشت که در درک فلسفی ایشان شاید رگه هایی از آموزه های از جناب دکتر داوری هم دیده شود اما پایه نگاه شهید آوینی بر اساس قرآن بود و اصرار داشت که بگوید نگاهم به غرب مدرن برگرفته از  تعبیر کلام خداوند است و خیلی علاقه داشت که فرصتی پیدا کند و این را بنویسد  در خصوص تکنولوژی این بحث را مطرح می کرد که تکنولوژی در واقع صورتی از وصف خودبنیادانه انسان مدرن با عالم هستی است در واقع برای نظام فکری اش هم ماهیتی قائل می شد که این ماهیت را در ذیل همان کلیت حاکم بر غرب مدرن می دید.

آوینی معتقد بود که انشقاق میان نظر و عمل در غرب مدرن شدت می گیرد

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: شهید آوینی بر این باور بود که ما در عالم مدرنیته زندگی می کنیم و در ذات این عالم به نحوی انشقاق میان نظر و عمل نهفته است و از زمانی که تفکر متافیزیکی در غرب ظهور پیدا می کند این انشقاق در غرب مدرن شدت می گیرد و ایشان معتقد بود که بشر در صورت نوعی اش در حال ورود به مرحله تازه ای است که بعد از بحرانی که غرب مدرن به آن گرفتار شده و آن دوره تازه را مرحله توبه بشریت می دانستند یعنی می گفت ما همان گونه که در قرآن و کلام آفرینش داریم که انسان بعد از گناهش توبه می کند در اینجا هم انسان پس از گناه دوری از ولایت الهی دست به توبه می زند.

زرشناس افزود: اما بحث توبه به این معنا نیست که غرب مدرن سیطره اش کاملاً تمام شده است سیطره غرب مدرن دچار انحطاط شده است و روبه زوال هم هست اما تمام نشده است و ظاهرش و آثارش وجود دارد و در چنین شرایطی وقتی که ما به عنوان مجموعه ای که می خواهیم بر ولایت شیطان غلبه کنیم و در ذیل ولایت الهی شئون مختلف ولایت الهی را بسط بدهیم در عالمی قرار می گیریم که ارکان مدرنیته سیطره دارد و ما ناگزیر از تعامل با آن هستیم چکار باید کنیم؟

همرزم فرهنگی شهید آوینی تصریح کرد: اینجا شهید آوینی قائل به این نبود که وقتی که ما نظراً به طور تام ماهیت غرب مدرن را نفی می کنیم و آن را شیطانی می دانیم و در عمل هم باید به قبل از انقلاب صنعتی برگردیم و ایشان معتقد بود که این امر نه شدنی است و نه مطلوب.

نگاه شهید آوینی به استفاده از تکنیک تحت سیطره غرب در عصر توبه بشریت

وی گفت: ایشان معنقد بودند که در زمانی که در عصر توبه بشر به سر می بریم می توانیم با تکیه بر ولایت الهی به نحوی تعامل انتقادی و تصرف گرایانه نسبت به مظاهر غرب مدرن و تکنولوژی داشته باشیم و در عصر توبه در حالی که می توانیم ضمن استفاده از مظاهر و امکانات تکنیکی اش ناگزیر هستیم که استفاده کنیم می توانیم با تکیه بر ولایت الهی در آنها تصرف کنیم و حتی یادم است وقتی که با ایشان صحبت می کرد سید مرتضی تاکید داشت که چون در قرآن عظیم آمده است شیطان نمی تواند بر انسان مومن ولایت غلبه پیدا کند و چون تکنیک مدرن یک عالم شیطانی است اگر ما به ولایت الهی تکیه کنیم می توانیم از دایره سیطره ولایت شیطان رها شویم و نسبتی را با تکنیک برقرار کنیم که در این نسبت تکنیک تحت سیره ما قرار بگیرد منتها زمینه و امر لازم این مسئله این است که ولایت الهی در وجود ما محقق شده باشد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اظهار داشت: این که فکر کنیم که شهید آوینی این را تمام راه می دانست اشتباه است و ایشان این نظر را نداشت. آوینی معتقد بود که وقتی عالم مدرن تماما به پایان برسد ممکن است نظام تکنیک دیگری ظهور کند و کلیت این نظام تکنیک ماده ای شود برای  صورت تفکر دینی که می آید اما در مقطع عصر توبه بشریت(به عقیده شهید آوینی) این گونه نیست که ما مقهور دست و پا بسته مظاهر تکنیک باشیم منتها یک چالشی است برای این که ما بتوانیم با تکیه بر ولایت الهی در مظاهر تکنیک غرب تصرف کنیم.

وی افزود: وقتی که شهید آوینی درباره تئوری سینما اش می گوید منظور این است که جوهر فکری سینما را تسخیر کنیم، به صورتی که تصرف از منظر ولایت الهی بر امری که ماهیت شیطانی دارد و ما الان ناگزیر از تعامل با آن هستیم.

شهید آوینی نسبت به موضوع تکنوکراسی موضع تماماً منفی داشت

زرشناس با اشاره به مواضع و دیدگاه های شهید آوینی نسبت به تکنوکرات ها بیان نمود: شهید آوینی نسبت به موضوع تکنوکراسی موضع تماماً منفی داشت و در یکی از سرمقاله های سوره به نقد نظریه مدیریت علمی سروش پرداخت و مدیریت علمی که سروش مطرح می کرد روایت دیگری از سیطره تکنوکراسی بود که چون سروش در آن زمان نمی توانست صریح تر از این این موضوع را مطرح کند و فضای سیاسی کشور به او این اجازه را نمی داد و سروش هنوز نقاب نفاقش را کامل از چهره بر نداشته بودند تکنوکراسی را تحت عنوان مدیریت علمی در برابر مدیریت فقهی مطرح می کردند و در آن زمان بحث مدیریت علمی را تکنوکرات ها مطرح می کردند در مقابل جریانی که می خواست به آرمان های انقلاب اسلامی وفادار باشد و در واقع سخن تکنوکرات ها این بود که چون اداره حکومت امری است که مربوط به علم و کارشناسی است و در دوران آقای هاشمی می دیدیم که متعهدین به انقلاب اسلامی را با منطقی که اینها کارشناس نیستند تحقیر و تعدیل می کردند و آنها را کنار می گذاشتند.

تکنوکرات ها پرچمداران نئولیبرالیزم هستند

سردبیر ماهنامه فرهنگ عمومی افزود: تکنوکرات ها چه در ایران آن زمان ما(دوران سازندگی) و چه اکنون پرچمداران نئولیبرالیزم هستند یعنی یکی از راه هایی که جریان معاند استکباری علیه انقلاب از آن بهره می برد تکنوکراسی است برای این که حرکت جریان انقلاب را متوقف و یا استحاله و نهایتا براندازی اش کند در مقابل آرمان گرایی بحث خرد را مطرح می کردند و مقصودشان از خرد ، عقلانیت لیبرالی بود و سخن از خرد حقیقی به میان نمی آرود.

وی گفت: چکیده سخن تکنوکرات ها را عبدالکریم سروش در نظریه قبض و بست شریعت مطرح کرد و در آن نظریه می خواهد اثبات کند که چون شریعت ثابت است در هر دوره ای عقلش را از عقل زمانه می گیرد و عقل زمانه ما چون عقل لیبرالی است ما باید تسلیم آن شویم.

شهید آوینی تمام قد با  تکنوکرات ها مبارزه می کرد

همرزم فرهنگی شهید آوینی بیان نمود: در عرصه سیاسی و اقتصادی چون نمی توانستند این سخنان را صریح مطرح نمایند تحت عنوان مدیریت علمی بحث تکنوکراسی را پیش می آوردند و مدیریت علمی تکنوکرات ها پوششی برای نوعی اصلاحات لیبرالی بود. در ایران چون با مقاومت نیروهای حزب الله و آرمان گرای انقلابی روبرو بودند با طرح کردن موضوع مدیریت علمی می خواستند حکومت الهی را تعدیل کنند و حرکتی که تکنوکرات ها در دوران سازندگی انجام دادند زمینه را برای حرکت بعدیشان که به نام جریان اصلاحات بود فراهم کرد و کاری را آن زمان کردند که میوه اش را در دوم خرداد چیدند و شهید آوینی تمام قد با این جریان مخالف بود.

زرشناس در ادامه افزود: شهید آوینی با لیبرال ها، تکنوکرات ها و جریاناتی که با آرمانگرایی انقلابی مقابله می نمودند شدیداً مبارزه می کرد و تمام حیات فکری و مجموعه آثار ایشان را اگر بخواهیم در یک عبارت کوتاه خلاصه کنیم نگاه ولایی از آرمان گرایی انقلابی علیه هرگونه رویکرد لیبرالی است.

خطر تکنوکرات های انقلابی نما دوباره احساس می شود

هم رزم فرهنگی شهید آوینی اظهار داشت: خطر تکنوکرات های مذهبی نما و انقلابی نما دوباره احساس می شود و چون برخی از اشتباهات که واقعا هم تاسف بار است از ناحیه دولت اصولگرا صورت گرفته است عده ای می خواهند از این اشکالات سوء استفاده کنند و دوباره جریان خطرناک سیطره تکنوکراسی در کشور را دنبال کنند و باید در مقابل این جریان هوشیار بود و افشاگری کرد. نظام برای پیشرفت خود هیچ احتیاجی به تکنوکراتها ندارد و تکنوکراسی برخاسته از ظهور تکنولوژی در عالم مدرن که چکیده جهان بینی عصر ظلمانی است.

وی با اشاره به لزوم توجه به جهت گیری های اصلی اشخاص و جریانات مختلف گفت: از حرکت و جهت گیری یک شخص و یک مجموعه می توان به نگاه آن پی برد و نه آخوند بودن کسی دلالت بر صحیح بودن اعمال کسی دارد نه اینکه کسی نمایشگاه قران و یا موزه شهدا راه بی اندازد، مگر در دوران وزارت عطاء الله مهاجرانی کم نمایشگاه قرآنی برپا شد و مگر خود مهاجرانی و سروش داعیه دینداری نداشته وندارند و مگر کدیور و منتظری آخوند نبود و همه اینها با حمایت از جریان روشنفکری ترویج سکولاریسیم را در کشور انجام می دادند و کسی که تکنوکرات است ممکن است که متخصص در عالم مدرن باشد اما یقیناً دیندار نیست و تکنوکراسی نوعا در خدمت نئولیبرالیسم است.

کسی که در تراست مطبوعاتی اش در حال ترویج آراء لیبرالیسم است چگونه می تواند ادعای ارزشی بودن کند

شهریار زرشناس در پایان اظهار داشت: کسی که ترویج جریان های روشنفکری را می کند و مجموعه تراست مطبوعاتی راه می اندازد که 90 درصد نشریات آن در حال ترویج آراء لیبرالیسم هستند و مشاور مطبوعاتی اش شاگرد حسین بشیری، مروج نئولیبرالیسم است چگونه می تواند ادعا کند که پایبند به ارزش هاست حالا اگر موزه شهدا هم راه بی اندازد روح جهت گیری فعالیت های او به سمت تکنوکراسی است.