مذاکرات جدیدهسته‌ای؛آزمون واقع‌بینی غرب

به گزارش 598 به نقل از خبرگزاری فارس، همانطور که کارشناسان قبل از برگزاری مذاکرات جمهوری اسلامی ایران و گروه 1+5 در قزاقستان پیش بینی می‌کردند، این مذاکرات بر محور تلاش دو طرف برای برگزاری مذاکرات سازنده و مثبت انجام شد. به همین دلیل، حجم زیادی از خوشبینی‌ها نسبت به آینده مذاکرات هسته‌ای در داخل و خارج ایجاد شده است. تیم مذاکره کننده ایران پس از مذاکرات قزاقستان اعلام کرد که این مذاکرات به دلیل واقع بینی گروه 1+5 در ارائه پیشنهادات جدید مثبت بود و خانم اشتون هم کیفیت مذاکرات را موثر دانست.

البته آقای دکتر جلیلی در کنفرانس مطبوعاتی صریحا اعلام کرد که از آنجا که گروه 1+5 در این پیشنهاد به اندازه چند گام به دیدگاه‌های ایران نزدیک شده و از دیدگاه‌های قبلی خود دور شده، ایران این پیشنهاد را مثبت تلقی می‌کند؛ ولی بلافاصله پس از آن اعلام شد که ایران عقیده دارد گروه 1+5 هنوز راه درازی برای پیمودن دارد.

با این وجود، محورهای عمده توافقات مذاکرات قزاقستان عبارت بود از:

1- محتوای پیشنهادات ارائه شده از سوی دو طرف به دلیل نزدیک بودن به واقعیت‌ها قابل بررسی معرفی شده است.

2- دو طرف توافق کردند در مورد محتوای پیشنهادات جلسات کارشناسی در 28 اسفندماه 1391 در استانبول ترکیه برگزار کنند.

3- دو طرف توافق کردند مذاکرات قزاقستان 2 در 15 فروردین ماه 1392 برگزار شود.

4- استراتژی رسانه‌ای غرب همسو با جلوگیری از اعلام شکست مذاکرات عمل کرد.

به همین دلیل با پایان یافتن مذاکرات ایران و گروه 1+5 در قزاقستان در روز چهارشنبه 10 اسفند 1391 (28 فوریه 2013) برخی پرسش‌ها درباره آن قابل طرح است از جمله این که آیا غربی‌ها دیدگاه واقع بینانه را برای حل و فصل پرونده هسته‌ای ایران پذیرفته‌اند؟

برای پاسخ به پرسش مزبور ابتدا لازم است به چند مساله پرداخته شود مبنی بر این که محتوای پیشنهادی که گروه 1+5 در مذاکرات قزاقستان به تیم مذاکره کننده هسته‌ای ایران داد چه بود؟ همچنین مواضع تیم هسته‌ای ایران در مقابل این پیشنهاد چه بود؟

واقعیت آن است که هنوز متن دقیق پیشنهاد گروه 1+5 به ایران در مذاکرات آلماتی از جانب هیچ یک از مقامات رسمی مذاکره کننده دو طرف علنی نشده است؛ با این وجود، منابع رسانه‌ای غربی پس از مذاکرات آلماتی بخش‌هایی از یک پیشنهاد را منتشر کردند که از سوی مقامات رسمی ایران رد نشد.

در این راستا، خبرگزاری آسوشیتدپرس به نقل از یک دیپلمات ارشد آمریکایی جزئیاتی از پیشنهاد گروه‌ 1+5 به ایران را منتشر کرده است. بر پایه این گزارش، گروه 1+5 به ایران پیشنهاد داده که مقدار محدودی از اورانیوم تا 20 درصد غنی شده را حفظ کند، اما از تولید بیشتر آن دست بکشد. این گزارش می‌افزاید گروه 1+5 این بار خواستار تعطیلی کامل تاسیسات فردو نشده‌ و گفته‌ است که در مقابل حاضر است بخشی از تحریم‌ها را هم لغو کند. با این حال به گفته این دیپلمات در طول مذاکرات، تحریم‌های نفتی و بانکی همچنان به قوت خود باقی خواهد ماند. این مقام آگاه می‌افزاید برای این پیشنهاد ضرب‌الاجلی تعیین نشده اما از ایران خواسته شده سریع به آن پاسخ دهد چون «زمان به نفع ایرانی‌ها نیست».

با این وجود، کارشناسان معتقدند به نظر می‌رسد پیشنهاد جدید گروه 1+5 نسخه بازنویسی شده پیشنهاد مذاکرات بغداد است که در دو حوزه درخواست‌ها و امتیازها اصلاح و بازنویسی شده است. به عنوان مثال، در پیشنهاد جدید ارائه شده از سوی گروه 1+5 به جای درخواست برای تعطیلی فردو از اصطلاح «کاهش آمادگی فردو» نام برده شده است و در مقابل، گروه 1+5 و از جمله آمریکا تحریم‌های حوزه پتروشیمی و طلا را تعلیق نمایند.

ضمن این که مواضع آقای دکتر جلیلی در کنفرانس مطبوعاتی پس از پایان مذاکرات ناظر بر این مفهوم است که محتوای پیشنهادات ارائه شده از سوی 1+5 جدید نبوده است. دبیر شورای عالی امنیت ملی در این مصاحبه تاکید کرده است که «آنچه در آلماتی از سوی گروه 1+5 ارائه شد در واقع یک پیشنهاد جدید نبود، بلکه پاسخی به پیشنهادهایی بود که از سوی ایران در مسکو به این گروه ارائه شد و تا کنون پاسخی رسمی از جانب این گروه دریافت نکرده بود.»

از طرف دیگر همانطور که رئیس تیم مذاکره کننده هسته‌ای ایران بیان کرده است، ایران عقیده دارد پیشنهاد آلماتی باید با توجه به اصل هم‌وزنی، تناسب و هم زمانی گام‌ها اصلاح شود. معنی این سخن این است که ایراد اصلی این پیشنهاد در حوزه هم‌وزن بودن امتیازهایی است که می‌دهد و درخواست‌هایی که از ایران دارد.

به همین دلیل تیم هسته‌ای ایران در آلماتی اعلام کرد که این پیشنهاد را مثبت می‌داند، اما هرگز درباره پذیرفتن آن سخن نگفت. حتی ایران با هدف متوازن سازی پیشنهاد آلماتی یک پیشنهاد جدید به گروه 1+5 ارائه کرد. ضمن اینکه بنا شد جزئیات پیشنهاد آلماتی در روز 28 اسفند در نشست کارشناسان در استانبول بررسی شود.

بنابراین از مجموعه توصیفات فوق می‌توان اینگونه استنباط کرد که موفقیت مذاکرات قزاقستان هنوز به چگونگی رفتار دو طرف در آینده موکول شده است. به همین دلیل در مورد این که غربی‌ها تا چه حد حاضر به پذیرش نگاه واقع بینی برای حل و فصل مساله هسته‌ای ایران شده‌اند نمی‌توان با قاطعیت صحبت کرد. در عین حال، به نظر می‌رسد مذاکرات قزاقستان را می‌توان از این جهت که طرفین توافق کرده‌اند تا رویکرد تدریجی و گام به گام را در مساله هسته‌ای بپذیرند یک نقطه عطف قلمداد کرد.

ضمن این که از جنبه منطقی این مساله قابل بحث است که چرا گروه 1+5 در مذاکرات قزاقستان حاضر به اصلاح مواضع قبلی خود شده است؟ به خصوص این که حاضر شده است برای اولین بار بحث تعطیلی کامل فردو را مطرح نکند و همچنین از امکان لغو تحریم‌ها صحبت کند. در واقع، گروه 1+5 ادعا می‌کند که برای نخستین بار برخی نگرانی‌های اصلی ایران را درباره تحریم‌ها به رسمیت شناخته و می‌خواهد برخی تحریم‌ها را کاهش دهد. در عین حال، بحث توقف کامل برنامه غنی سازی ایران را دیگر دنبال نمی‌کند.

بدون تردید، غرب و به ویژه آمریکا امروزه به این نتیجه رسیده‌اند که نتوانسته‌اند از اعمال تحریم‌های فزاینده علیه جمهوری اسلامی ایران به نتیجه دلخواه خود برسند. بنابراین با توجه به محدودیت‌های غرب در انتخاب سایر گزینه‌ها به نظر می‌رسد چاره‌ای جز فعال کردن پنجره دیپلماسی در مقابل ایران ندارد.

از طرف دیگر، با توجه به این که در مذاکرات قزاقستان تنها مجموعه‌ای از پیشنهادات و ایده‌ها میان طرفین مبادله شده است، قطعا موفقیت مذاکرات منوط به تحولات آینده است. ضمن این که باید توجه داشت غرب در شرایط اجبار و به صورت تاکتیکی حاضر به انتخاب گزینه دیپلماسی در مقابل ایران شده و باید منتظر ماند که آیا حاضر به ادامه مذاکرات در شرایط متوازن خواهد بود.

نویسنده: رضا مومن زاده