نگاه تاریخی به ۳۴ سال تحریم ایران

به گزارش 598 به نقل از خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در بهمن ماه سال 57 تاکنون که 34 سال از آن زمان می گذرد، بارها به بهانه مختلف از سوی کشورهای غربی به خصوص آمریکا و کشورهای اروپایی مورد تحریمهای مختلف اقتصادی قرار گرفته است. تحریم هایی که هدفشان از پای‌درآوردن نظام جمهوری اسلامی ایران بوده و هست.

خبرنگار فارس در این گزارش نگاهی داشته است به تحریمهایی که ایران در طول مدت این 34 سال با آنها دست و پنجه نرم کرده است.

* اولین تحریم پس از پیروزی انقلاب

باید گفت اولین تحریم اقتصادی ایران دقیقا مصادف شد با پیروزی انقلاب اسلامی و تحریم صنعت نفت در این مقطع از طریق فراخواندن کارشناسان خارجی و عدم تأمین قطعات زیر ساخت صنعت نفت و نیز تخلیه کلیه اطلاعات کشف منابع جدید نفتی آغاز شد به گونه‌ای که صادرات روزانه 4 میلیون بشکه نفت قبل از انقلاب به یکباره به زیر 1 میلیون بشکه نفت رسید.

این موضوع باعث کاهش عرضه و افزایش قیمت نفت در هربشکه از 12 دلار به 34 دلار شد. در این بین ایران با بدست گرفتن ابتکار عمل یعنی فروش نفت 30 دلاری، بازارهای جدیدی را به روی خود گشود و در آن شرایط بسیار سخت از این بحران جان سالم به در برد.

پس ازآن تحریم اقتصادی آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران در سال 1980 در واکنش به گروگانگیری سفارت آمریکا انجام گرفت. در این تحریم قرارداد فروش صدها میلیون دلار تجهیزات نظامی را که در زمان محمدرضا پهلوی به امضا رسیده بود، لغو و فروش تجهیزات نظامی به جمهوری اسلامی ایران را غیر قانونی کرد، 12 بیلیون دلار دارایی های دولت ایران در آمریکا را مصادره و همه مبادلات تجاری بین ایران و آمریکا و همچنین همه مناسبات دیپلماتیک خود با ایران را قطع کرد.

متعاقبا چندین کشور دیگر، از جمله اتحادیه اروپا و ژاپن به آمریکا پیوستند و فروش تجهیزات نظامی و اعطای وام به ایران را ممنوع کردند و خرید نفت از ایران را متوقف کردند.

با وجودی که این تحریم‌ها در 19 ژانویه 1981، پس از آزاد سازی گروگان های آمریکایی در30 دی 1359، به ظاهر لغو و دولت‌های اروپایی از ادامه‌ تحریم ایران دست کشیدند، اما ایالات متحده برخلاف تعهدات خود مبنی بر لغو تحریم و مداخله نکردن در امور داخلی ایران، با مسدود کردن گسترده‌ دارایی‌های ایران به بهانه مطالبات شرکت‌های آمریکایی و امتناع از تحویل تجهیزات نظامی‌خریداری شده‌ ‌ایران، همچنان به اعمال تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی‌ در مقیاسی گسترده‌تر ادامه داد.

*جنگ تحمیلی وتحریم‌های جدید اقتصادی

در زمان جنگ 8 ساله‌ تحمیلی عراق علیه ‌ایران آمریکا با حمایت آشکار از صدام و تجهیز نظامی‌ و اقتصادی عراق در کنار رژیم بعث قرار گرفت و در 7 آبان 1366 طبق تصمیم کنگره‌ آمریکا، ورود کالاها و فرآورده‌های آمریکایی به‌ ایران تحریم شد.این تحریم دامنه‌ وسیعی از محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های اقتصادی، فن‌آوری علمی، نظامی‌ و راهبردی را در بر می‌گرفت.

در طول جنگ ایران با عراق دولت آمریکا حرکت بین المللی گسترده ای را برای جلوگیری از فروش تجهیزات نظامی به ایران سازمان داد تا مانع از پیروزی ایران در جنگ علیه عراق شود.

این تحریم موجب منع صادرات و فروش همه تجهیزات نظامی به جمهوری اسلامی ایران و کنترل صادرات کالاهایی که دارای مصارف دوگانه نظامی و غیر نظامی بودند و قطع همه کمک‌های مالی به ایران از جمله مخالفت با اعطای وام توسط بانک جهانی شد.

به همین دلیل دولت آمریکا به نماینده خود در سازمان‌های مالی بین المللی مانند بانک جهانی ابلاغ کرد که با هرگونه وام و کمک مالی این سازمان‌ها به ایران مخالفت کند.

البته باید گفت که این تحریم شامل خرید نفت ایران به منظور فروش به کشورهای دیگر نمی‌شد.

*سومین دور تحریم همزمان با دوران سازندگی پس از جنگ

پس از پایان جنگ ایران و عراق و آغاز دوره بازسازی، مناسبات اقتصادی و سیاسی بین ایران و اتحادیه اروپا به میزان قابل توجهی بهبود یافت، اما این شرایط نیز موجب نشد که ایالات متحده آمریکا دست از تحریم ایران بکشد. بلکه دور جدیدی از تحریم‌ها را در سال 72 علیه ایران وضع کرد و آن را «مهار دوجانبه» نامید.

هدف سیاست مهار دو جانبه که دور جدیدی از تحریم های گسترده علیه ایران را آغاز کرد، عمدتا مهار اقتصادی و نظامی ایران و جلوگیری از برتری یافتن آن بر منطقه بود.

دو سال بعد از اجرای این قانون،هیأت حاکمه‌ آمریکا به این نتیجه رسید که سیاست مهار ایران آن چنان که در ابتدا انتظار می‌رفت کارساز نبوده و موجب تغییر رفتار جمهوری اسلامی‌ نشده است بنابراین رییس‌جمهوری وقت آمریکا در سال 1374 به دلیل آنچه که حمایت ایران از تروریسم بین المللی و مخالفت با صلح خاورمیانه می نامید، هرگونه مشارکت شرکت‌های آمریکایی در توسعه صنعت نفت ایران را منع کرد و همه مبادلات اقتصادی با جمهوری اسلامی ایران را تحریم کرد.

به طوری که در این تحریم تمامی ‌معاملات تجاری با ایران و سرمایه‌گذاری در این کشور را ممنوع اعلام کرد و حتی شرکت‌های غیرآمریکایی را که تجهیزات صنعت نفت را در اختیار ایران می‌گذاشتند تحریم کرد.

باید گفت این تحریم ها در همین جا ختم نشد بلکه در سال 75 آمریکا در تحریم های جدید که 5 سال نیز آن را تمدید کرد، تصمیم گرفت تا هر شرکت خارجی که بیشتر از 20 میلیون دلار در صنعت نفت ایران سرمایه گذاری ‌کند، تحریم و مجازات کند و در ادامه نیز قانون «مبارزه با تروریسم و مجازات مرگ» در دولت آمریکا تصویب شد که به موجب این قانون کشورهایی که هر نوع کمک مالی و تجهیزاتی به ایران می کردند نیز مورد تحریم آمریکا قرار گرفتند.

*  مخالفت اتحادیه اروپا با تحریم های آمریکا علیه ایران

گزارش خبرگزاری فارس حاکی است این تحریم و تهدید مجازات شرکت‌های غیر آمریکایی که اقدام به سرمایه گذاری در صنعت نفت ایران می‌کنند با مخالفت شدید اتحادیه اروپا مواجه شد و اتحادیه اروپا با صدور بخشنامه ای شرکت‌های اروپایی را از رعایت این قانون منع کرد و اعلام کرد  در صورت اعمال هرگونه جریمه ای شرکت های مربوطه قادر به دریافت خسارت خواهند بود، همچنین اتحادیه اروپا به دولت آمریکا اخطار داد که در صورت اجرای این قانون به اقدامات تلافی جویانه دست خواهد زد، به همین دلیل آمریکا کوتاه آمد و شرکت توتال فرانسه و شرکتهایی که در پارس جنوبی مشغول فعالیت بودند را از این تحریم ها مستثنی کرد.

*  تنها عقب نشینی سوال برانگیز آمریکا از تحریم ایران

در دور دوم ریاست جمهوری کلینتون، به منظور تشویق و تقویت روند اصلاحات در جمهوری اسلامی ایران همزمان با سال 76، دولت آمریکا گام‌هایی را در جهت رفع تحریم اقتصادی ایران برداشت. به طوری که آمریکا با صدور بخشنامه ای صادرات مواد غذایی و دارویی به ایران را آزاد کرد.

حتی دولت آمریکا شرکت بوئینگ را موظف کرد تا قطعات مورد نیاز هواپیماهای این شرکت در ایران را که هنوز ضمانت نامه داشتند تامین کند، حتی در ابتدای سال 2000 میلادی آمریکا از مداخله گذشته خود در امور داخلی ایران و حمایت از عراق در جنگ ایران و عراق اظهار تاسف کرد و متعاقبا تحریم برخی از صادرات غیر نفتی ایران از جمله فرش، خاویار و پسته را لغو کرد.

اما همزمان با پایان یافتن دوره اصلاحات در جمهوری اسلامی ایران روند تحریم ایران به روال قبلی خود بازگشت. به طوری که همزمان با ریاست جمهوری بوش در آمریکا انواع و اقسام تحریم های نفتی و غیر نفتی علیه ایران آغاز شد به گونه ای که تشدید تحریم های اقتصادی علیه جمهوری اسلامی ایران درصدر اولویت های کاری رئیس جمهور آمریکا قرار داشت.

*انرژی هسته ای و تحریمهای اقتصادی

پس از سرنگونی صدام و شکل گیری پرونده هسته ای علیه جمهوری اسلامی ایران مسئله تحریم اقتصادی ایران با اعمال نفوذ آمریکا وارد مرحله متفاوتی شد و پای قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل هم به اعمال تحریم‌های همه جانبه علیه ایران باز شد به طوری که تاکنون 6 قطعنامه از سوی شورای امنیت سازمان ملل به صورت مستقیم بر ضد ایران صادر شده است.

با توجه به روند قطعنامه ها مشاهده می‌شود که در قطعنامه های اولیه تمرکز بر تعلیق تمامی فعالیت‌های هسته ای ایران بوده و در ادامه برخی از اشخاص و نهادها از جمله برخی از بانک‌ها، نهادهای مرتبط با فعالیت‌های هسته ای و موشکی و افراد مرتبط با این سازمان‌ها تحریم شده و فعالیت و داد و ستد با آنان ممنوع شد.

همچنین در سال 2007، وزارت خزانه‌داری آمریکا با وارد ساختن اتهاماتی تعدادی از بانک‌های ایرانی و تعدادی از نهادها و شرکت‌های وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ‌را در فهرست تحریم‌های خود قرار داد. به دنبال آمریکا کشورهای مطیع و گوش به فرمان سیاست‌های کاخ سفید نظیر کانادا و انگلستان نیز به طور رسمی به آمریکا پیوستند.

این گزارش حاکی است یکی از اولویت های اصلی روسای جمهور آمریکا برای آنکه بتوانند بر صندلی ریاست جمهوری تکیه بزنند تشدید در سال‌های پس از انقلاب تحریم و حمایت از تحریم علیه جمهوری اسلامی ایران بوده و هست، به طوری که اوباما رئیس جمهور جدید آمریکا نیز در جریان کارزار انتخاباتی خود برای احراز مقام ریاست جمهوری در ابتدا اعلام کرد که آمادگی دارد بدون هیچ قید و شرطی با ایران مذاکره کند،ولی پس از پیروزی در انتخابات اعلام کرد: برای آنکه به هدف خود در خاورمیانه برسیم دست از تحریم ایران نمی کشم. وی با نامیدن ایران به عنوان تهدیدی نامتعارف و خارق‌العاده برای امنیت ملی آمریکا مدعی شد: «اقدام‌ها و سیاست‌های دولت ایران در تضاد با منافع آمریکا در منطقه است و تهدیدی نامتعارف و خارق‌العاده برای امنیت ملی و سیاست خارجی آمریکا محسوب می‌شود».

و در حالی که هنوز طرح‌های نافرجام تحریم‌های گذشته از سوی رئیس جمهور آمریکا از اذهان پاک نشده بود سران آمریکا به همراه همپیمانان اروپایی‌شان در سال های اخیر از تحریم‌های فلج کننده بانکی و نفتی ایران در صورت مقاومت در برنامه هسته‌ای ایران سخن گفتند.

به طوری که اتحادیه اروپا اوایل دسامبر سال گذشته در تهدیدی اعلام کرد در صورت عدم همکاری ایران با جامعه بین‌الملل  اقدام به تحریم‌های جدید از جمله تحریم های کمر شکن نفتی بر این کشور خواهد کرد.

ادامه دارد...