مبانی حقوق بشر باید از منبع وحی اخذ شود

به گزارش 598 به نقل از گروه فرهنگی خبرگزاری تسنیم ، آیت‌الله جوادی در ادامه سلسه مباحث اخلاقی خود که در محل بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء برگزار شد، ضمن محکوم کردن حوادث تلخ پاکستان و اعلام همدردی با بازماندگان این حادثه اظهار کرد: حقوق بشر سه رکن اساسی دارد که آنچه در جهان کنونی مطرح است، دو رکن است نه سه رکن؛ ولذا به هیچ وجه چنین قانونی توان اجرای یک کشور را ندارد، چه رسد به جهان.

وی ادامه داد: اگر کسی خواست کار فقهی، کار حقوقی و کار اخلاقی انجام دهد، این سه عنصر محوری را لازم دارد: یکی مواد حقوقی، یکی مبانی حقوقی و دیگری منابع حقوقی است. در مجلس هم همین‌طور است: مجلس یک سلسله مواد حقوقی وضع می‌کند به استناد مبانی؛ مبانی آن مواد در قانون اساسی هست مانندعدالت، مواسات، حریت، استقلال، امنیت و امانت که اینها مواد مبانی حقوقی‌اند که از این مبانی حقوقی آن مواد حقوقی استنباط می‌شود. این دو عنصر و دو رکن در حقوق بشر هست، اما تمام بحث این است که مواد از مبانی گرفته می‌شود. این مبانی بعضی‌ها مهم‌اند، بعضی‌ها اهم، بعضی‌ها فرع‌اند بعضی‌ها اصل.

آیت‌الله جوادی املی عدل را اصلی‌ترین مبنا برشمرد که همه مبانی به آن برمی‌گردد و افزود: مساوات اگر مطابق با عدل باشد، خوب است امنیت و امانت چون عدل است خوب است، تا اینجا حق است. عدل هم یک مفهوم شفاف و روشنی دارد که به معنای «وضع کل شیء فی موضعه» است یعنی هر چیزی را آدم در جای خود قرار بدهد این هم معنایی است که روشن و پذیرفته‌شده است؛ اما جای اشیاء کجاست؟ جای اشخاص کجاست؟ این جای اشیاء را اشیاآفرین باید مشخص کند، جای اشخاص را اشخاص‌آفرین مشخص کند، آیا جای زن و مرد یکی است؟ آیا جای شراب و سرکه یکی است؟ آیا جای گوسفند و گرگ و گراز و گاو یکی است یا فرق می‌کند. تمام نزاع بین موحدان و ملحدان همین‌جاست.

وی حقوق بشر را فاقد پایه علمی دانست و تصریح کرد: حقوق بشر پایه علمی ندارد برای اینکه آن مواد را از مبانی مورد قبول استخراج کردند اما عدل ماهو؟ چون منبع که وحی الهی است ندارند، این مبانی را باید از آن منابع بگیرند که نمی‌گیرند؛ این مبانی را از میل خود می‌گیرند. لذا دفاع برادران حزب‌الله لبنان یا مردم مسلمان فلسطین و غزه از خودشان را ترور محسوب می‌کنند. مجاهد را تروریست می‌داند، اما این همه کشتار بی‌رحمانه در عزای پیامبر و اهل بیت(ع) در این منطقه‌های شرق کشور ما در پاکستان اتفاق می‌افتد، هیچ کسی محکوم نمی‌کند؛ همه روز روشن این ظلم را می‌بینند و می‌گوید اینها حقشان است!! چرا که عدل را به میل خود دارد معنا می‌کند.

این استاد برجسته حوزه علمیه قم تصریح کرد: بنابراین تا بشر به پایگاه وحی نرسد و از منبع وحیانی برخوردار نباشد، مبانی را به میل خود ترسیم می‌کند.

دانش را از دهان مردان بزرگ بگیرید

آیت‌الله جوادی آملی در تبیین مسئله اخلاقی روز خود به لزوم استفاده از محضر علماء و بزرگان اشاره کرد و گفت: اینکه می‌گویند به حضور بزرگانتان بروید در شهری که هستید و صرف اینکه انسان کتاب مطالعه کند کافی نیست رازش را مرحوم علامه حلی در همان مقدمه کتاب تحریر دارد که می‌گوید شما بروید در هر شهری و دیاری که هستید نزد بزرگانتان، علمایتان آنها که صاحب نفس‌اند برای اینکه امام معصوم(ع) فرمود: «خُذ العلم من افواه الرجال» دانش را از دهان مردان بزرگ بگیرید.

وی به تبیین و تشریح این حدیث از لسان مرحوم شیخ بهایی اشاره و عنوان کرد: مطلب دوم که مرحوم شیخ بهایی در توجیه این حدیث شریف در کتاب کشکولش دارد این است که علما و رجال دین، سعیشان در این است که کتاب‌های سودمند قرآنی و روایی را مطالعه کنند، گرچه همه مطالبی که از کتاب و سنت معصومین(ع) استفاده شد، نورانی است، ولی بعضی‌ها نورانی‌تر، شفاف‌تر و سودمندتر است.

این استاد برجسته حوزه علمیه قم اضافه کرد: انها در بین این کتاب‌ها مطالب فراوانی را که استفاده کردند، بهترینش را انتخاب می‌کنند یادداشت می‌کنند، در مجالس و محافل در گفت‌وگو بهترین را انتخاب می‌کنند و برای دیگران می‌گویند و قهراً آن کسی که جزء رجال محسوب می‌شود باید این مراحل را گذرانده باشد یعنی مجتهد در مطالعه، در انتخاب، در گزینش از منتخب، در انتخاب در نقل باشد تا عصاره مطالبی که ائمه(ع) فرمودند و برای بشریت انسان نافع و سودمند است، ارائه کنند.

تبلیغ نباید جای تعلیم را بگیرد

وی با تأکید بر اینکه مسئله اخلاق بدون علم پیش نمی‌رود تصریح کرد: رکن اساسی را علم مطرح می‌کند، اگر علم نباشد دو خطر برای جامعه بی‌علم در پیش است: یکی اینکه اگر علم نباشد، تعلیم نباشد، تبلیغ جای تعلیم را می‌گیرد و این خطر مهم است. اگر تبلیغ جای تعلیم را گرفت وقتی چند بار این مطلب را گروهی یا یک جامعه شنیدند، خیال می‌کنند این حق است. تعلیم از تبلیغ جداست؛ تکرار در گفتن برای توده عوام کار تعلیل را می‌کند، اصل گفتن و تبلیغ برای توده عوام کار تعلیم را می‌کند، اگر ما این چهار مطلب را از هم جدا کردیم یعنی تبلیغ، تکرار تبلیغ، تعلیم، تعلیل که تعلیم حق است و تعلیل پشتوانه حق، دیگر گرفتار جایگزینی تبلیغ به جای تعلیم نمی‌رویم.

جامعه اسلامی باید عقل‌مدار و علم‌محور باشد

آیت‌الله جوادی آملی تأکید کرد: جامعه اسلامی باید عقل‌مدار و علم‌محور باشد و اینکه می‌بینید یک کالای فاسدی را با تبلیغ و با تکرار آن تبلیغ در جامعه جا می اندازند، سرش این است که جامعه، جامعه محقق نیست. در صورتی که آیات ابتدایی سوره حج عهده‌دار این مطلب است که فرمود اگر مقلدی در تقلید محقق باش؛ اگر مرجعی در مرجع بودن محقق باش، هیچ کاری را این آیات بدون تحقیق تجویز نمی‌کند، قهراً جامعه اسلامی می‌شود عقل‌مدار و علم‌محور و چنین جامعه‌ای را نمی‌شود فریب داد.

وی با بیان اینکه اخلاق باید به استناد یک سلسله مسائل علمی باشد، گفت: اگر روشن شد که ما هستیم و روشن شد که تنها دشمن سرسخت ما هم مرگ است و روشن شد طبق تعلیم دینی که انسان مرگ را می‌میراند نه انسان بمیرد، باید ره‌توشه تهیه کنیم چه چیزی برای آن نشئه سودمند است که ما این نشئه تهیه کنیم آ‌نجا که بازار خرید و فروش نیست بازار رفاقت نیست، تمام کارها را باید همین‌جا تهیه کرد با همین بار به آن مقصد رسید که ﴿مَا تُقَدِّمُوا لِأَنفُسِکُم مِنْ خَیْرٍ تَجِدُوهُ عِندَ اللَّهِ﴾.

این استاد برجسته حوزه علمیه قم در ادامه به شرح مبسوط نامه 51 حضرت امیر در نهج‌البلاغه پرداخت که وجود مبارک حضرت امیر(ع) به مسئولان امور خراج و مالیات می‌نویسند.