تونس
«تونس» کشوری در شمال آفریقا و جنوب دریای مدیترانه است که از غرب با الجزایر و از شرق و جنوب با لیبی هممرز است. پایتخت این کشور شهر «تونس» است.
«فنیقیها» دریانورد و بازرگان در سال 1101 پیش از میلاد، از شهر «تایر»، »صور» کنونی در کشور لبنان به کرانههای تونس کوچ کردند تا در سال 814 پیش از میلاد شهر «کارتاژ» را در آن بنا کنند.
اواسط دهه هفتم و ششم پیش از میلاد سرزمین فنیقیه به دست آشوریان گشوده شد تا به پس از آن کارتاژ استقلال سیاسی پیدا کند. با پایان یافتن قرن ششم پیش از میلاد، کارتاژ به امپراتوری نیرومندی تبدیل شد که کرانههای شمال آفریقا از «تری پولی»، طرابلس کنونی در غرب لیبی تا اقیانوس اطلس، جزایر سیسیل، کورسیکا، ساردنی، مالت و جزایر بالئارس را تحت فرمان خود داشت.
در قرن هفتم میلادی مسلمانان به فرماندهی «عقبة بن نافع» بخشهایی از سرزمین تونس را تصرف کردند تا « حسان بن نعمان» تونس را به طور کامل فتح کند.
در قرن نوزدهم فرانسه و انگلیس دخالت در امور تونس را آغاز کردند. فرانسه برابر پیمان «باردو» که در سال 1881 میلادی بسته شد، تونس را مستعمره خود کرد. با آغاز جنگ جهانی دوم، ارتش آلمان برای تقویت پایگاه متحدین در شمال آفریقا، در تونس نیرو پیاده کرد. در سال 1943 نیروهای ارتش آلمان از تونس عقبنشینی کردند و تونس به کنترل متفقین درآمد. کشور تونس طی پیمان پاریس که در سال 1956 میلادی امضاء شد، استقلال خود را به دست آورد.
تونس درسال 1956 از فرانسه استقلال پیدا کرد و «حبیب بورقیبه» اولین رئیس جمهوری و حاکم مطلق این کشور بود که به دنبال یک دوره اعتراضات محدود و خیابانی مردم پس از 31 سال استبداد و حکومت با مشت آهنین در سال 1987 توسط «زینالعابدین بن علی»، افسر عالیرتبه پلیس سرنگون شد.
زین العابدین بن علی و همسرش لیلی الطرابلسی
زین العابدین بن علی
زینالعابدین بن علی در 3 سپتامبر 1936 میلادی در منطقه «حمامسوس» تونس به دنیا آمد و از 7 نوامبر 1987 میلادی تا 14 ژانویه 2011 میلادی به مدت 23 سال قدرت را در تونس در دست داشت.
بن علی از افسران تونسی و رئیس سازمان امنیت تونس بود که در پی یک دوره کوتاه نخستوزیری و با کودتایی بدون خونریزی «حبیب بورقیبه»، ریاستجمهوری وقت تونس را برکنار و خود قدرت را در دست گرفت.
در 14 ژانویه 2011 میلادی برابر با 24 دی 1389 هجری شمسی و در پی ناآرامیها و اعتراضات گسترده مردمی از کشور به همراه خانوادهاش به عربستان سعودی گریخت.
برکناری بن علی از قدرت از روزی آغاز شد که جوان سبزی فروشی به نام «محمد بوعزیزی»، جوان فقیر و تحصیلکرده تونسی در اعتراض به مصادره چرخ دستیاش توسط ماموران دولتی خودسوزی کرد تا این خودسوزی خشم مردم تونس را برانگیزد.
تظاهرات گسترده مردمی در تونس، ابتدا به خاطر اعتراض به بیکاری گسترده، فساد دولتی و تورم برپا شد تا در نهایت رژیم زینالعابدین بن علی را هدف قرار دهد. بنابراین فساد در خاندان بن علی را باید مهمترین عامل قیام مردمی در تونس برشمرد.
خاندان بن علی
فساد در خاندان بن علی – تونس
درباره داراییها و اموال زین العابدین بن علی اطلاعات دقیقی تاکنون وجود ندارد، اما بانک مرکزی تونس اعلام کرده است، ارزش اموالی که در قصر زین العابدین بن علی رئیس جمهور برکنار شده تونس بدان دست یافته است، بالغ بر 41 میلیون دینار، برابر با 36 میلیون دلار آمریکا است.
تلویزیون دولتی تونس طی فیلمی ویدئویی دست یافتن به میلیونها دلار، یورو و الماس گرانبها در اماکن سری یکی از کاخهای زین العابدین بن علی رئیس جمهوری بر کنار شده تونس را به نمایش درآورد.
اعلام این مبلغ باعث شد تا شک و تردیدها درباره حجم بالای اموال بن علی و خانوادهاش در بانکهای خارجی بیشتر شود. بانک مرکزی تونس طی بیانیه ای اعلام کرده که اموال به دست آمده در قصر «سیدی ظریف» بالغ بر 41 میلیون دلار آمریکاست.
پخش فیلم ویدئویی تلویزیونی از ثروت بن علی که در یکی از کاخهای با شکوه بن علی پنهان شده بود، باعث شوکه شدن مردم تونس و تأسف آنها به دلیل غارت این اموال و جواهرات شده است.
این فیلم تلویزیونی دستیابی به میلیونها دلار، یورو، طلا و الماس را نشان داد که در پشت پردهها، عکسهای بزرگ و دفاتر مربوط به این کاخ که در ناحیه «سیدی بوسعید» در نزدیکی شهر کارتاژ قرار داده شده بودند.
این گزارش میافزاید: این ثروت درحالی در قبضه خاندان بن علی بود که سهم هر شهروند تونسی از مجموع تولید ملی روزانه حدود 10 دلار است.
بلحسن الطرابلسی، برادر لیلی الطرابلسی
لیلی طرابلسی و نقش وی در فساد حکومتی
چند هفته قبل از سقوط نظام حکومتی بن علی در تونس کتاب «حاکمه قرطاج» دست به افشاگری زده و به تشریح چگونگی ورود «بانوی اول» به امور عمومی کشور پرداخت که از ابتدای انتخاب افراد خانواده اش در پستهای حساس شروع و به غارت ثروتهای طبیعی و در اختیار گرفتن امتیازات منتهی میشود.
«نیکولا بو» و همکارش «کاترین گراسییه» به عنوان دو نویسنده مطبوعاتی به افشای نقش همسر زین العابدین بن علی در سازماندهی امور عمومی در تونس و گسترش فساد در اکثر محافل دولتی میپردازند و همچنین به چگونگی اجازه دادن به تعداد محدودی از تونسیها جهت سیطره بر ثروتهای کشور و مشخص کردن سرنوشت شهروندان از طریق نظام قضایی مورد حمایت توسط نظام پلیسی پرداختند، نظامی که جدیدترین سیستمها و تکنولوژیهای سرکوب را به کار میگرفت.
صخر الماطری، داماد بن علی
الیاس بن شاذلی افشاگری میکند
«الیاس بن شاذلی» تاجر مهاجر حاضر در دبی ارتباطش را با تونس، کشور زادگاهش حفظ کرده است. او مشکلاتی با خانواده بن علی دارد و فشارهایی بر او وارد شده و برخی از فعالیتهای تجاری اش را از دست داده است و در زمان حاکمیت رژیم بن علی مدتی را به دلیل عدم تعامل با خانواده بن علی راهی زندان شد و او میتواند، بیانگر اقدامات «شبکه بن علی» در تونس طی 23 سال حاکمیت وی بر این کشور باشد.
شاذلی جوانی حدود 40 ساله است که مطبوعات فرانسه او را به دلیل موفقیتش در دنیای ثروت و سرمایهگذاری «جوان طلایی» نامیدهاند. برای درک روابط پرنوسان میان او و خاندان بن علی نیازی به بحث و تحقیق طولانی نیست. او رابطهاش را با بسیاری از مردان حکومتی بن علی مخفی نمیکند و اینکه او به عنوان یکی از مخالفان علنی حکومت پیامی را به «احمد فریقه»، وزیر کشور سابق تونس فرستاده و خواهان عزل ژنرال «علی صریاتی» و پسرش از رهبری گارد ملی شده است.
آغاز درگیری بن شاذلی با خانواده بن علی به سال 1999 باز میگردد، یعنی زمانیکه برای تأسیس شرکتی با «ویوندی» فرانسه جهت راهاندازی تصفیه خانه آب و تأمین آب شرب روستاهای تونس در این کشور اقدام کرد.
پس از ملاقات با شماری از شخصیتهای مرتبط از جمله «محمد مهدی ملیکه»، وزیر وقت محیط زیست تونس به این نتیجه رسید که «خاندان طرابلسی از جمله کسانی هستند که به این حوزه ورود کرده» و در حال مذاکره با فرانسویها هستند.
او میافزاید: «منجی بن سنینه» سفیر وقت تونس در فرانسه مرا فرا خواند و از من خواست تا قبل از بحرانی شدن چالش میان من و لیلی با «محمد جرام»، وزیر وقت کشور تونس مشورت کنم.
بن شاذلی از شرکت فرانسوی و سودهای به دست آمده توسط این شرکت به دادگاه شکایت میکند، اما بنا به گفته او به محض گام گذاشتن در تونس به علت شکایت «طاهر الماطری» زندانی میشود.
او در سال 2004 به 2 سال زندان محکوم میشود که فقط 70 روزش را در زندان سپری میکند، این اتفاق حاکی از وجود چالش شدید بین او با خانواده بن علی بود.
بن شاذلی در سال 2009 برای دومین بار تحت تعقیب قرار میگیرد، اما این بار ترجیح میدهد که به تونس بازنگردد.
سیرین دختر بزرگ بن علی به همراه همسرش
افشاگری سایت ویکی لیکس
اسناد وزارت امور خارجه آمریکا که سایت «ویکی لیکس» آنها را منتشر کرده از رژیم حکومتی بن علی و فضای خانوادگی او پرده برداشته و آن را به «مافیا» تشبیه کرده است.
این اسناد نشان می دهد که رژیم بن علی از سال 1987 میلادی بر پایه نظام پلیسی و فساد بنا نهاده شد، به طوریکه تونس در رتبه بندی جهانی فساد، رتبه 61 را به خود اختصاص داد.
این سند از سفارت آمریکا در تونس با شماره 08TUNIS679 صادر و به وزارت امور خارجه آمریکا ارسال شده است.
دختر دیگر بن علی نسرین
رابرت ژودیک، سفیر وقت آمریکا در تونس
با استناد به گزارش سالیانه «سازمان جهانی شفافیت» و ملاحظات منابع سفارت آمریکا در تونس فساد مالی در این کشور در دوران حاکمیت زین العابدین بن علی هر روز بیشتر و اوضاع تونس را رو به بحرانیتر شدن میکرد.
واقعیت اقتصادی برای سرمایهگذاران تونسی روشن بود و آنها از شاخههای بیشمار خانواده بن علی ترس و واهمه داشتند و ترجیح میدادند تا از سرمایهگذاری در پروژههای جدید اجتناب ورزند. با استناد به شاخص سازمان جهانی شفافیت در سال 2007 میزان فساد در تونس در حال افزایش بود و جایگاه تونس از رتبه 43 در سال 2005 به رتبه 61 در سال 2007 تنزل یافته بود.
روشن است که نیمی از تجار تونسی میتوانند از طریق ارتباط سببی با بن علی مرتبط شوند و بسیاری از تجار و سرمایهگذاران تونسی از این ارتباط بهره گرفتهاند. بسیار شنیده شده است که خانواده بن علی کانون فساد در تونس هستند و شباهت زیادی به مافیا دارند.
لیلی همسر بن علی و خانواده بزرگش به همراه خاندان «طرابلسی» مصیبت بزرگی برای تونسیها بود و بسیاری اوقات اشاراتی به فساد خاندان طرابلسی میشود و مسائلی درباره کمی سواد آنها، سطح پایین اجتماعی و طمع شدیدشان بیان میگردد.
بلحسن طرابلسی برادر لیلی طرابلسی
«بلحسن طرابلسی»، برادر لیلی از جمله افراد قدرتمند در میان افراد خانواده طرابلسی تلقی و گفته میشود که او به طور بارز در برنامههای فسادی که شورای مدیریتی بانک تونس را تحت تأثیر قرار داد، به طور چشمگیر دست داشته است.
تونسیها درباره سیطره بر داراییها و سوء استفاده از اموال کشور توسط خاندان طرابلسی تأکید میکنند که خاندان طرابلسی از سیاست سو استفاده از نفوذ حکومتی برای تحقق اهدافشان استفاده میکردند، امری که باعث شد، وجهه بسیار بدی در میان مردم پیدا کنند.
بلحسن یکی از دو برادر لیلی طرابلسی است، در حالیکه هر کدام از آنها دارای فرزندانی نیز هستند. از میان افراد این خانواده گسترده «منصف» برادر و «عماد» پسر برادرش از جمله مهمترین رجال اقتصادی فعال در تونس قلمداد میشدند.
سرمایهگذاریهای بلحسن طرابلسی گسترده بوده و عرصه هواپیمایی و بسیاری از مسافرخانهها، هتلها و یکی از ایستگاههای رادیویی خصوصی، شرکتهای مونتاژ خودرو، آژانس شرکت فورد و موسسه سرمایهگذاری سلطنتی را شامل میشد.
زین العابدین بن علی، رئیس جمهور فراری تونس که در عربستان اقامت دارد، بسیاری از امور و داراییهای کشور را به حال خود رها کرده بود و بسیاری از تونسیها تأکید دارند که از امور کشور توسط گروه طرابلسی سو استفاده میشد، در حالی که بن علی از فعالیتها و اقدامات آنها اطلاعی نداشت.
خاندان بن علی پا را از مرزها فراتر نهاده و اصول را زیر پا میگذاشتند و دشوار است، بپذیریم که بن علی به طور کلی از مشکل فساد اطرافیانش بیاطلاع بوده است. به طوری که خانواده، پسران و دامادهای او که مربوط به ازدواج اولش بودند، در بسیاری از مسایل دست داشتند.
بن علی دارای 7 خواهر و برادر بود که در بین آنها «منصف»، تاجر معروف مواد مخدر از معروفیت خاصی برخوردار بود و توسط دادگاه فرانسه به طور غیابی به 10 سال زندان محکوم شده بود.
بن علی از همسر اولش یعنی «نعیمه الکافی» سه دختر به نام های «جونه»، «درصاف» و «سیرین» داشت که به ترتیب همسر «سلیم زروق»، «سلیم شیبوب» و «مروان المبروک» بودند و هر کدام از آنها از جمله تجار مهم و تأثیرگذار و دارای روابط مستحکم با حکومت آمریکا به شمار میآمدند.
کاخ سیدی ظریف که در آن میلیونها دلار و جواهرات و الماس کشف شد
تقسیم جغرافیایی کشور بین خاندان بن علی
فساد بین خاندانهای پیشین حاکم بر تونس موجب تقسیم جغرافیایی نواحی مختلف تونس میان خاندان بن علی و خاندان طرابلسی شده بود. به طوریکه گروه وابسته به بن علی در منطقه «الوسط الساحلی» متمرکز بودند و فعالیتهای های گروه طرابلسی پیرامون مناطق «تونس بزرگ» متمرکز شده بود.
در تابستان 2007 لیلی بن علی قطعه زمینی مرغوب را در منطقه «کارتاژ» از حکومت تونس دریافت میکند تا جهت ساخت مدرسهای خصوصی و بین المللی در آنجا اقدام کند. علاوه بر زمین این مدرسه وی 1.8 میلیون دینار معادل 1.6 میلیون دلار آمریکا از حکومت تونس کمک دریافت میکند.چنین قراردادهایی به منزله سود خالص برای خاندان بن علی بود، زیرا لیلی بن علی زمین، مصالح و پاداش عظیم را بدون هرگونه صرف هزینه دریافت میکرد.
طی چند هفته حکومت راههایی را برای تسهیل رسیدن به مدرسه ایجاد و چراغ هایی را در مسیر و چهار راهها نصب کرد تا زمینه ساخت این مدرسه فراهم شود، اما بعد اطلاع حاصل شد که دختر بن علی مدرسه بین المللی کارتاژ را به سرمایهگذاران بلژیکی فروخته است و هنگامیکه درباره دلیل این امر از وی سوال شد، گفت که این زمین وی بوده و اختیارش را داشته است.
بن علی در جوانی
صخر الماطری، داماد بن علی
منابع آگاه تونسی تاکید میکنند، کاخی که در اختیار «صخر الماطری»، داماد بن علی و صاحب رادیو و تلویزیون «الزیتونیه» تونس قرار داشت، ملک خصوصی شخص دیگری بوده و مالک اصلی این ملک توسط حکومت تونس برای استفاده از ملک توسط اداره آب وادار به ترک زمین شده است و در ادامه زمین برای کاربری خصوصی در اختیار ماطری قرار گرفته است.
سرقت قایق تفریحی
قضیه «سرقت قایق تفریحی» در سال 2008 به علت تلگراف اینترپل جهت بازپرسی از دو طرابلسی مورد پیگیری قرار گرفت. این دو برادر در تلاش برای دادن رشوه به دادگاه بین المللی به دادگاه تونس معرفی شدند.
ماجرا از این قرار بود که در سال 2006 خبر رسید که عماد و معز الطرابلسی از نزدیکان بن علی که فرزندان خواهر همسرش به شمار میآمدند، اقدام به سرقت قایق تفریحی «برونو راجر»، تاجر فرانسوی و رئیس لازارد پاریس کردهاند.
قضیه زمانی به طور کامل روشن شد که روزنامههای فرانسوی به طور گسترده به این سرقت پرداخته و اعلام کردند که قایق تفریحی با تمام مشخصات فوق الذکر در بندر سیدی بوسعید قرار دارد.
این حادثه باعث شد تا حالتی از تشنج و بحران در روابط دو کشور ایجاد شود، چون راجر در دولت فرانسه نفوذ زیادی داشت.
سستی نظارت بر بخش بانکی عاملی مهم برای سوء استفاده خاندان بن علی و الطرابلسی تلقی میشد. تحولات رخداده در بانک تونس و رسیدن همسر وزیر امور خارجه به ریاست شورای مدیریتی آن و عضویت «بلحسن الطرابلسی» در این بانک نمونههای دیگری از شرایط حاکم بر تونس بود.
بنابر گفته نماینده بانک «الکریدی أجریکول» مروان المبروک، یکی از دامادهای بن علی 17 درصد از سهام بانک جنوب را در گذشته در اختیار داشت و تاجران تونسی در آن زمان به شوخی میگفتند که مهمترین روابط آنها روابطی است که با مدیر بانک برقرار میکنند. این سخن بیانگر اهمیت روابط شخصی در برنامهریزیهای مهم کاری جهت جلب حمایت مالی است.
یکی از نتایج معاملات بانکی استوار بر روابط شخصی ارائه وامهای بیبازگشت بود که براساس آمار و ارقام موجود میانگین اینگونه وامها به 19 درصد میرسید. منابع حاضر در سفارت تونس تأکید کردهاند، بسیاری از این وامها در اختیار تاجران تونسی قرار گرفته است که روابط تنگاتنگی با نظام حاکم داشتند.
نماینده بانک الکریدی أجریکول میگوید: «مبروک از سوی بانکهای خارجی مورد حمایت مالی قرار میگرفت. افزون براینکه وی به طرق مختلف بر اموال سرمایهداران تونسی هم دستاندازی میکرد و زمانی که من در این بانک مشغول به کار بودم، سرمایهداران تونسی بیشماری که با حکومت زد و بند نداشتند، با من تماس گرفته و اعلام میکردند که بلحسن طرابلسی آنها را تحت فشار گذاشته و پس از اطلاع از داراییهای آنها به هر طریق ممکن خواهان مصادره این اموال است.
یکی از دختران و نوههای بن علی
او در ادامه میافزاید: در این تردید وجود نداشت که هدایایی که به صندوق دولتی 26-26 برای توسعه سازمان «خیریه لیلی بن علی» و حمایت از افراد معلول مورد سوء برداشت و استفاده قرار میگرفت و این سازمان عاملی برای تسهیل برخی امور از جمله در گمرکهای تونس برای ترخیص کالاها و فرار از پرداخت غرامت و مالیات شده بود.
گزارشها حاکی از آن است که مادر لیلی بن علی از جمله افرادی در خاندان بن علی بوده که نقش بسزایی را در اعزام فرزندان خانوادههای متمول تونسی به خارج جهت تحصیل و استفاده از بورسیه تحصیلی و استخدام افراد مورد نظر خویش در دستگاههای دولتی ایفا و در این راه مبالغ کلان و هنگفتی را به عنوان هدیه دریافت میکرده است.
یکی از کارکنان سفارت آمریکا در تونس تأکید میکند که مدیر بخش همکاری بین المللی که او را از مدتها قبل میشناخته به او پیشنهاد داده که فرزندش را به عنوان بورسیه تحصیلی در مغرب قبول کند. اما این چندان مهم نبود، چون پول میتوانست ابزار مناسبی برای پیشبرد هدف مورد نظر باشد. همانگونه که حکایتهای بسیاری توسط تونسیها نیز نقل شده است که خانوادههای متمول و ثروتمند تونس به کارمندان وزارت آموزش عالی این کشور پولهای کلانی را پرداخت کرده بودند تا فرزندانشان را در مدارس بهتر ثبت نام کنند.
چپاول ثروت های تونس محدود به دو خاندان بن علی و طرابلسی نبود
گفته شده است، در زمان حاکمیت بن علی رژیم وی افراد معترض را به منطقه معدنی «قفصه» منتقل میشدند تا در معدن آن مشغول به کار و وادار به کارهای سخت شوند.
به اعتقاد نظام حاکم افراد فوق از جمله بدترین مجرمان بودند که اگر به حال خود رها میشدند و تحت کنترل قرار نمیگرفتند، امکان هیچگونه اصلاحاتی در نظام به وجود نمیآمد.
اما غارت و چپاول ثروتهای تونس تنها به خاندان بن علی و الطرابلسی محدود نمیشد، بلکه شامل تمام خانوادهها و خاندانهایی میشد که دارای روابط قوی و گسترده با این دو خاندان بودند که علاوه بر غارت منابع و ثروتهای کشور قوانین تونس هیچگاه شامل حال آنها نمیشد.
مردم تونس همواره از این مسئله شکایت داشتند که تونس در زمان بن علی نه تنها همچون یک دولت پلیسی اداره میشد، بلکه تبدیل به دولتی شده بود که در آن شبکهای از مافیا حاکم است. آنها با محکوم کردن این وضعیت تأکید میکردند که که حتی گزارشهای دستگاه پلیس نیز به این خانواده ارائه میشد.
بن علی در جوانی
فساد در مطبوعات
فساد خانواده بن علی حتی به مطبوعات و رسانههای کشور نیز کشیده بود. در حالیکه رژیم تونس اعلام کرد که «هادی ولد باب الله»، بازیگر طنز تونسی در فیفری به اتهام قاچاق مواد مخدر بازداشت شد، اما گروههای حقوق بشری تاکید کردند که ولد باب الله به علت نمایش برنامهای سی دقیقهای بازداشت شده بود که در آن این بازیگر رئیس جمهور تونس و داماهایش را به سخره میگرفت.
پدر این بازیگر نامهای به رئیس جمهوری وقت تونس نوشت و طی آن از اقدام پسرش دفاع و اقدامات طرابلسی را محکوم کرد، اما این نامه با هیچگونه پاسخی مواجه نشد و اندکی بعد پدرش از کار بر کنار شد.
خواهر ولد باب الله در اینباره گفته است که بلحسن الطرابلسی با خشم وارد دفتر پدرش شد و ماموران وی با کارمندان دفتر درگیر شدند و کار به جایی رسید که یکی از کارمندان سالخورده را نقش بر زمین کردند، زیرا وی از بلحسن خواسته بود که از قوانین امنیتی پیروی کند.
رژیم تونس به لطف همین کنترل شدید بر مطبوعات و رسانهها بود که توانست حکایتهای مربوط به فساد در خاندان بن علی را پنهان کند.
سازمانهای مستقل بین المللی به بیان وضعیت نامساعد «سلیم بوخدیر» از روزنامهنگاران زندانی در دوره بن علی پرداخته و تاکید کردند که وی تنها به دلیل عدم ارائه کارت شناسایی و اعتراض به نحوه برخورد ماموران امنیتی بازداشت شد، در حالیکه اتهامات وارده به او توسط رژیم بن علی ارتباط زیادی با مقالات انتقادی او درباره حکومت و افشاگریهای وی درباره فساد حکومتی داشت.