افروغ: مدرک‌گرایی و عنوان‌گرایی در حوزه‌ها باب شده / واعظی: حوزه را نباید صرفا نهادی پژوهشی دانست

سرویس اندیشه دینی پایگاه 598، دکتر عماد افروغ استاد دانشگاه و حجت الاسلام دکتر احمد واعظی استاد حوزه و دانشگاه، پنجشنبه شب با حضور در برنامه تلویزیونی "دیروز، امروز، فردا" درباره موضوع وحدت حوزه و دانشگاه به مناظره پرداختند.

در ابتدای برنامه واعظی مبحث وحدت حوزه و دانشگاه را در سه محور اصلی قابل طرح دانست و گفت: محور اول چیستی این وحدت و واکاوی آن است و محور دوم تحلیل داوری در خصوص وضعیت کنونی در طول این سه دهه گذشته و همچنین راهکارهای لازم برای رسیدن به وحدت محور سوم می باشد.

واعظی در توضیح از دو هدف اصلی وحدت حوزه و دانشگاه یاد کرد و گفت: هدف اول ، رفع بدبینی ها و سوءتفاهم ها و فاصله هایی بود که قبل از انقلاب بین حوزه و دانشگاه وجود داشت.

وی ادامه داد: همچنین هدف دیگر هم افزایی بین حوزه و دانشگاه و همکاری و تعامل این دو نهاد علمی برای فائق آمدن بر برخی از مشکلات علمی موجود بود.

به گزارش مهر این استاد دانشگاه و حوزه با بیان اینکه این دو هدف شالوده اصلی تفکر حوزه را می‌سازد اظهار کرد: به اعتقاد من در هدف اول تا حد نسبی موفقیت حاصل شده هم اکنون ظرفیت حوزه و دانشگاه برای یکدیگر شناخته شده و فاصله های میان این دو کمتر شده و بدبینی ها ترمیم یافته است.

وی ادامه داد: اما با هدف دوم هنوز فاصله زیادی داریم ، اقداماتی که انجام می گیرد مقدماتی و سطحی است و ارتباطی با تامین این هدف ندارد.

حوزه مسئله محورتر از دانشگاه است

در ادامه این مناظره ، افروغ با بیان اینکه مسئله وحدت حوزه و دانشگاه را نباید با همین دو نهاد تقلیل داد افزود: وحدت حوزه و دانشگاه به روحانی و دانشگاهی منحصر نمی شود بلکه ذیل مباحث علم و دین، سنت تجدد، چالش های روشنفکری و هویتی نیز در نظر گرفته می شود.

وی با بیان اینکه فلسفه وجود حوزه و هدف تشکیل آن چه بوده است گفت: نگاه امام (ره) به این مسئله بیشتر نگاهی سیاسی و اجتماعی بوده است و امام در تعبیر خود وحدت روحانیت و دانشگاهیان را مانند وحدت مردم و دولت می دانست.

این استاد دانشگاه حوزه را مسئله محورتر و پرابلماتیک تر از دانشگاه عنوان کرد و گفت: حوزه علمیه برخاسته از بطن مردم بود و مدارس علمیه ما سابقه دیرینه ای دارند.

افروغ تهذیب نفس، ارشاد و هدایت دولت، پرهیز از دنیا طلبی و آگاهی بخشی به مسلمانان نسبت به وظایف خطیر روحانیت را از موارد 17 گانه منشور امام خطاب به روحانیت یاد کرد و افزود: امام تاکید داشت دانشجو نباید روحانی را متهم به تحجر و روحانی نیز نباید دانشجو را متهم به غربزدگی کند.

وی با بیان اینکه روش حوزه متفاوت تر از دانشگاه است اظهار کرد: روش دانشگاهی نقد را بر می تابد اما دانشگاه با معنای خاصی که از روش پوزیتیویستی مراد می کرد تصور می کرد که حوزه انتقاد پذیر نیست.

حوزه را نباید صرفا نهادی پژوهشی دانست

واعظی در ادامه این گفتگو با مقایسه دانشگاه و حوزه تصریح کرد: دانشگاه یک نهاد علمی پژوهشی است اما حوزه را نباید نهادی صرفا پژوهشی دانست اگر چه حوزه در سابق این گونه بوده اما کارکرد حوزه فراتر از پژوهش است.

وی سابقه حوزه نجف را بیش از هزار سال دانست و بیان کرد: در تمام این مدت حوزه علاوه بر مسائل پژوهشی، یک نهادی بود که از اصلی ترین وظایف آن تبلیغ، هدایت و ارشاد جامعه بوده است.

واعظی در خصوص انتقاد افروغ نسبت به فرمالیزم در دانشگاهها افزود: طرح و ایده وحدت حوزه و دانشگاه در قضاوت خود دچار نوعی فرمالیزم است. در قضاوت راجع به وحدت حوزه و دانشگاه گفته شده دانشگاه برخاسته از مدرنیته و حوزه برخاسته از سنت و حافظ سنت است.

این استاد حوزه اضافه کرد: گفته می شود سنت با مدرنیزم نمی سازد بنابراین بین این دو وحدتی صورت نمی گیرد و وحدت معنا ندارد که به نظر این بیان اسیر شدن در دام فرمالیزم است.

وی تغییر جهت در شبکه روابط حاکم در دانشگاهها را منجر به نوعی بازنگری و تغییر در پیشرفت های معرفتی دانشگاهها دانست و گفت: فضای آموزشی دانشگاهها وسیع و گسترده و دارای شاخه های مختلفی از علوم است اما حوزه محدود به علوم اسلامی و دینی است.

واعظی با مقایسه فضای حوزه در قبل و بعد از انقلال افزود: وقتی انقلاب پیروز شد دغدغه و کارکردها نیز متفاوت شد. کسانی که در آغاز انقلاب فرهنگی بحث حضور روحانیت در دانشگاهها را مطرح کردند هرگز نظرشان این نبود که دفتر نهاد رهبری در دانشگاهها تبدیل به یک نهاد اداری شود.

مدرک گرایی و عنوان گرایی در حوزه ها باب شده است

در ادامه افروغ با اشاره به حوزه های قبل از انقلاب یادآور شد: حوزه های علمیه در آن زمان افرادی چون علامه طباطبایی، شهید مطهری و متفکرانی از این دست را تربیت کرد اما بعد از انقلاب وحدت حوزه و دانشگاه مطرح می شود در حالی که باید نسیم حوزه به دانشگاه برسد که نه تنها نسیم حوزه وارد دانشگاه نشد بلکه توفان دانشگاه حوزه را گرفت.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه تصور عموم غلبه حوزه بر دانشگاه است گفت: اما در باطن، فرم آموزشی دانشگاهها وارد مراکز علمیه شده است. مدرک گرایی و عنوان گرایی در حوزه ها باب شد و حوزه ها به مباحث حاشیه ای پرداختند.

افروغ گفت: توقع این است فقه سیاسی و فلسفه قوی در همان قالب حلقه های سنتی و بحث های طلبگی داشته باشیم.

وی اضافه کرد: هم اکنون استقلال حوزه ها کمتر شده است ، حوزه ها بیش از آنکه به نظریه پردازی مشغول شوند به تصدی گری و توجیه پرداخته اند.

عده کمی از دانشگاهیان باور دارند می توان طرحی نو درافکند

واعظی در پاسخ به افروغ گفت: اگر توفانی از دانشگاه برخاسته و حوزه را تحت تاثیر قرار داده مربوط به نهادهای اقماری حوزه بوده است نه متن حوزه.

وی با پذیرفتن کم شدن استقلال حوزه اظهار کرد: هم دانشگاه و هم حوزه مقصر هستند. در دانشگاه روح قالب در اندیشه ما باورمندی نسبت به بنیان علوم انسانی غربی است. فقط اندکی از دانشگاهیان باور دارند می توان طرحی نو درافکند و همچنین بدنه اصلی حوزه درگیر نشده است.

حوزه سابقا مسئله محور بوده است

افروغ در ادامه این مناظره با بیان اینکه توقعات نسبت به حوزه متناسب با انتظارات انقلاب اسلامی نبوده است گفت: ما توقع داریم پاسخ های جامعه اسلامی را از منبع دینی بگیریم. حوزه در سابق مسئله محور بوده است و یک چرخه دیالکتیکی میان حوزه و دانشگاه وجود داشته است. ما علم را بدون این چرخه نمی خواهیم.

واعظی در واکنش به اظهارات افروغ بیان کرد: آقای دکتر فکر می کنند سه دهه برای برآوردن انتظارات از حوزه کافی است که این قضاوت منصفانه نیست.

وی با اشاره به کارکردهای حوزه های قبل از انقلاب گفت: این حوزه ها به شدت سنتی، محدود و محصور در شاخه های خاصی از علوم انسانی بوده اما در طول این سه دهه ما کاملا در مسیر مورد نظر بوده ایم و رشد حیرت انگیزی داشته ایم.

واعظی یک راهکار موجود برای تغییر وضعیت را این گونه بیان کرد: در مباحث جدی فضلای دانشگاه و حوزه پروژه های مشترک داشته باشند.

افروغ نیز در پایان گفت: خواهشم این است که حوزه های علمیه کار را در قالب همان مباحث آموزشی سنتی و حلقوی در فضای طلبی پیگیری کنند.