چرا کویت به حضور شیعیان در قدرت نیاز دارد؟

همچنین باید به نقش قطر و عربستان در نا آرامی های اخیر در کویت اشاره داشت که باعث شده تا بحران هایی در این کشور رخ داده و تحت فشار گروه های سلفی امیر کویت مجبور به انحلال مجلس الامه کویت شود. کویت از جمله‌ کشورهایی است که به دلیل ساختار قدرت در آن پس از انقلاب‌های عربی شاهد تنش‌ها و بحران‌های سیاسی بسیاری بوده که بازتاب آن در انحلال مستمر پارلمان و دولت این کشور نمود پیدا کرده است.

درگیری در مجلس الامه کویت

در این مجال تلاش می شود با توجه به برگزاری انتخابات پارلمان کویت (مجلس الامه) در 11 آذز امسال و نتایج حاصل از این انتخابات تحلیلی نسبت به تحولات اخیر کویت داشته باشیم. برای درک درست از تحولات کویت نیاز است ابتدا نسبت به ساختار سیاسی کویت و موقعیت شیعیان و سایر گروه های سیاسی در این کشور اطلاعاتی داشته باشیم و بعد از آن به تحلیل از نتایج اخیر این کشور بپردازیم.

ساختار قدرت سیاسی در کویت

کویت از جمله کشورهای امیر نشین حاشیه ی خلیج فارس است که بعد از استقلال با تکیه بر قانون اساسی توانست ساختاری نسبتا دمکراتیک را در این کشور به وجود آورد. کویت که از سال 1914 تحت الحمایه انگلیس بود با صدور اعلامیه استقلال در سال 1961، در زمان عبد الله‌ السالم الصباح، مستقل گردید. قانون اساسی کویت که‌ توسط مجلس موسسان تدوین شد در سال 1952 به‌ تصویب رسید و براساس آن انتخابات اولین دوره مجلس‌ الامه کویت در سال 1963 برگزار و مجلس در همان‌ سال آغاز به کار نمود.

طبق قانون اساسی این کشور کویت زیر نظر خاندان الصباح به عنوان امیران این کشور و زیر نظر سه قوه ی مقننه، قضائیه و مجریه اداره می شود. مجلس الامه نیز به عنوان مهمترین نهادی که نماد دموکراسی در این کشوراست؛ نهادی مشورتی بوده و به امیر کویت در اداره ی کشور کمک می کند. این مجلس 65 عضو دارد که 15 عضو آن توسط امیر کویت و 50 عضو آن توسط مردم کویت انتخاب می شوند. نخست وزیر را امیرکویت منصوب می کند و مجلس الامه نیز می تواند نخست وزیر و وزرا هیئت دولت را استیضاح کند اما حق برکناری نخست وزیر را ندارد.

مهمترین گروه های اثرگذار در ساختار سیاسی کویت گروه های اهل تسن، افراطی های سلفی و شیعیان می باشند. افراطی های سلفی تحت تأثیر عربستان به شدت به دنبال تغییر موازنه ی قدرت به نفع خود در کویت هستند تا جایی که یکی از علمای وهابی با صدور فتوایی حکومت کویت را نامشروع دانسته و مخالفت بر علیه آن را جایز دانست. فتوایی که پادشاه عربستان را مجبور به عذرخواهی از امیر کویت کرد.

شیعیان نیز تلاش دارند در ورای فرصت ایجاد شده در ساختار سیاسی کویت به حقوق خود رسیده و از آن استفاده کنند. به نظر می رسد طبق تحولات اخیر کویت نشان از رابطه ی خاندان حاکم که نماینده طیف اهل سنت معتدل در کویت هستند با شیعیان این کشور بیشتر از گروه های افراطی می باشد که از سوی قطر و عربستان تحریک می شوند.

وضعیت سیاسی ـ اجتماعی شیعیان

شیعیان کویت عمدتا ادامه ی جغرافیای شیعیان جنوب عراق و شیعیان خوزستان ایران می باشند. همچنین ترکیب جمعیتی شیعیان این کشور را باید از ایران، عراق، عربستان و بحرین دانست که به این سرزمین آمده‌اند. شیعیان ایرانی الاصل که در اصطلاح‌ «عجم کویتی» نامیده می‌شوند، عموما از سواحل جنوبی ایران و استان‌های بوشهر، فارس، خوزستان به این کشور آمده‌اند. اغلب شیعیان عراقی‌ از مناطق جنوبی عراق، بصره، نجف و کربلا هستند. شیعیان عربستان از منطقه شرقیه و از الاحساء(حساوی‌ها) هستند. گروهی از شیعیان بحرینی نیز به‌کویت آمده که به بحارنه و قلالیف مشهورند. نکته ي قابل تأمل آن است که اکثريت شيعيان اين کشور را شيعيان دوازده امامي تشکيل مي دهند.

طبق آخرین سرشماری که در کویت در سال 2001 انجام گرفته؛ شیعیان جمعیتی 30 درصدی را در کویت تشکیل می دهند که خود شیعیان معتقدند حداقل جمعیت شیعیان در کویت 40 درصد می باشد. به دلیل حضور شیعیان در پایگاه های اجتماعی مختلف جامعه ی کویت و ایستادگی شیعیان در مقابل تهاجم قبایل عربستانی و حمله ی عراق؛ خاندان الصباح که در این کشور حاکم است روابط نزدیکی با شیعیان کویت داشت. هر چند این روابط در سال های اخیر با رشد افکار سلفی و تفکر ناسیونالیستی عرب در این کشور کمرنگ شده و باعث شده تا موقعیت شیعیان در کویت در خطر بیفتد. همچنین با برتر شدن موقعیت ایران در منطقه و تشکیل دولتی شیعی در عراق و پیروزی حزب الله علیه اسرائیل باعث شده تا همواره فعالیت شیعیان در کویت مورد رصد گروه ها سلفی قرار گیرد.

شیعیان حضور خود را در مجلس الامه از ابتدا خوب شروع کردند و توانستند در دوره های اول تا سوم ده کرسی از 50 کرسی این مجلس را تصاحب کنند. اما این حضور در دوره های پنجم و ششم به حداقل یعنی یک نفر رسید که ناشی از انقلاب اسلامی ایران و جنگ عراق علیه ایران بود که باعث شد تا بسیاری از فعالان شیعی کویت دستگیر و زندانی شوند. هر چند در با توجه به تحولات سال های اخیر موقعیت شیعیان کویت د راین کشور شبیه موقعیت شیعیان بحرین و عربستان است اما شیعیان در این کشور یک مزیت بزرگ دارند و آن به رسمیت شناخته شدن حقوق آنان در فعالیت های سیاسی و اجتماعی از سوی نظام حاکم در این کشور است. هر چند شیعیان در همه ی این کشورها به عنوان نیروهای بالقوه ی ایران تلقی می شوند.

اوضاع نا آرام در کویت

با به بن بست رسیدن ترکیب هیئت دولت در کویت؛ امیر این کشور مجلس الامه را منحل و فرمان انتخابات پیش از موعد را اعلام کرد. این اقدام امیر کویت جرقه ی اولیه ی ناآرامی های سیاسی را در کویت زد. این اقدام با دستور امیر این کشور مبنی بر تعدیل قانون انتخابات در این کشور دو برابر شد. در قانون قبلی انتخابات هر فرد می توانست چهار فرد را انتخاب کند که این اختیار در قانون جدید به یک یا دو نفر تقلیل پیدا کرد. این بند از قانون جدید انتخابات مخالفان دولت را به خیابان ها آورد. در جریان درگیری ها 110 نفر زخمی شدند و رئیس پلیس این کشور به دلیل خشونت وزارت کشور این دولت با مخالفین استعفا داد. هر چند مخالفان اعلام کردند که هرگز قصدشان مخالفت با امیر کویت نیست.

منابع امنیتی کویت نیز اعلام کردند که بیگانگان در تحولات و نا آرامی های کویت نقش داشته اند و تلاش کرده اند با استفاده از آزادی های نسبی موجود در کویت اختیارات امیر این کشور از وی سلب کنند. با توجه به فتوایی که علمای وهابی عربستان مبنی بر مشروع بودن مخالفت با امیر کویت صادر کرده اند و همچنین تلاش های رسانه ای که قطر در انعکاس نا آرامی های کویت انجام داده؛ نشان می دهد که عربستان و قطر به دنبال اهدافی در نا آرامی های کویت هستند. مخالفان خواستار اختیارات بیشتر و حضور حداکثری در کابینه هستند.اختیاراتی که قدرت خاندان حاکم را محدود می کند و امیر کویت حاضر نیست تن به این خواسته ها بدهد. جالب اینکه پیش از این، امیر کویت درخواست عربستان برای اتحاد کشورهای عضو شورای همکاری های خلیج فارس را رد کرده بود. مخالفان از برخی از نمایندگان سابق مجلس الامه و برخی از بازرگانان کویتی که با جریان های سلفی نزدیکی فکری دارند استفاده می کنند بندر بن سلطان پیش از گفته بود که آل صباح به دلیل تمرد از آل سعود هزینه های زیادی خواهد داد.

اما انتخابات در اوایل آذر ماه امسال در کویت برگزار شد و در جدال بین گروه ای سلفی با خاندان حاکم؛ پیروز این انتخابات شیعیان کویت بودند که توانستند یک سوم کرسی را تصاحب کنند. قدرتی که برای اولین بار نشان از ترکیبی جدید از شرایط سیاسی کویت داشت.

جمع بندی و نتیجه گیری

شیعیان در کویت توانستند یک سوم کرسی های مجلس را تصاحب کنند. این موفقیت را رسانه های مغرض؛ به عنوان تسلط شیعیان بر اوضاع کویت نشان داده اند در صورتی که به دلیل اختلافات اهل تسنن کویت و گروه های سلفی و افراطی باعث شده تا قدرت واقعی شیعیان در کویت خود را نشان داده و بروز یابد. قدرتی که بسیاری تلاش می کنند آن را به ایران نسبت داده و آن را سرکوب کرده و یا مشکوک جلوه دهند.

شیعیان در کویت جمعیتی بین 30 تا 40 درصد دارند که این نتایج طبیعی انتخابات در کویت محسوب می شود نه ناشی از توطئه ای مشکوک. دلیل بدبینی حاکمان کویت به گروه های سلفی، نزدیکی آنان به عربستان و قطر و تلاش برای محدود ساختن اختیارات و سلب قدرت حاکمان کویت است. تحلیلی که منابع امنیتی کویت نیز آن را تأیید کرده اند، از سوی دیگر، پیروزی شیعیان در کویت هرگز به معنای نزدیکی و خوش بینی حاکمان این کشور به شیعیان نیست.