اعترافات یک شاعر عکاس

به گزارش خبرنگار ادبیات انقلاب اسلامی؛ «اعترافات یک عکاس» مجموعه شعر حبیب الله رزمجویی است که برگزیده ی جشنواره ی شعر انقلاب شد. با او درباره ی شعر سپید و شعر دفاع مقدس به گفت و گو نشستیم که از نظرتان می گذرد.

فارس: جناب رزم‌جویی! قرار است یک مجموعه از شما چاپ شود، درباره اش توضیح بفرمایید.

مجموع شعر آزاد است. اسم آن «اعترافات یک عکاس» است که در واقع مجموعه شعرهای سال 82 تا 90 اینجانب است و قرار است چاپ شود. چند روز پیش در جشنواره شعر انقلاب این کتاب برگزیده شد و رتبه سوم شعر انقلاب را در کشور به دست آورد و قرار شده است که حوزه هنری این کتاب را مجدد چاپ کند.

فارس: مجدد چاپ کند؟ در حالی که هنوز کتاب چاپ نشده؟

اول قرار بود معاونت فرهنگی حوزه علمیه قم کتاب را چاپ کند که این کتاب هم نزدیک دو سال است که دست شان هست!

فارس: یعنی جزء همان مجموعه کتاب‌هایی است که از شاعران حوزوی مثل محمد‌حسین انصاری نژاد، زکریا اخلاقی، محمدجواد شرافت، سید‌حبیب نظاری و روشن سلیمانی چاپ شد؟

بله، همان کتاب‌ها. منتها وقتی که با مشکل بودجه مواجه شدند، به تعویق افتاد و الان گزیده شعر انقلاب است و قرار است حوزه هنری کتاب ‌هایی که در حوزه این نوع شعر قرار می‌گیرند چاپ کند.

فارس: من یک شعر از شما می‌ خوانم، راجع به این شعرتان صحبت بفرمایید.

اولین گلوله

مقابل قلبت را نشانه می‌گیرد و ...

این آخرین سنگ را که بفرستی

می‌شود پروانه ‌ای

و درست می ‌نشیند روی پیشانی طفلی که ...

پروانه ‌ها زیاد شده ‌اند

گل‌ها زیادتر

سنگ‌ها

پراکنده می‌کنند عطرت را

هنوز هم

عطرها

از شبنم متولد می‌ شوند

روی پیشانی است

آن چیزی که مشخص است و با توجه به برگزیده شدن این مجموعه «اعترافات یک عکاس» معلوم است که شعر راجع به انقلاب است. حال و هوای انقلاب را دارد و به اوایل سال 57 بر می‌گردد که مبارزات ملت ایران را دارد به تصویر می‌کشد. لذا در آن مبارزات، مبارزان دست خالی داشتند مبارزه می ‌کردند. یک شباهتی هم با مبارزان فلسطینی دارد و با دست خالی در مبارزات شان هستند و این استفاده از سنگ یک اشتراکی بین شان ایجاد شده است. این به تصویر کشیدن مرد مبارزی است که در حال مبارزه است و هدف متعالی ‌ای دارد و در واقع آن هدف در آخر شعر نشان داده می ‌شود و هنوز هم عطرها از عرق پیشانی او به دست می ‌آید.

* برای رسیدن به شعر سپید، عبور از شعر کلاسیک لازم است

فارس: آقای رزم‌جویی! حس می‌کنم جنابعالی یک دلدادگی خاصی به قالب سپید دارید. این عشق و علاقه در کجا ریشه دارد؟

اگر بخواهیم به این که چه شد به شعر سپید گرایش پیدا کردیم برگردیم، در واقع شاید به قول آقای علی پور که در این کارگاه نقد شعر هم بحث این موضوع گرفته است و به جای خوبی هم رسیده این است که مسلما برای رسیدن به شعر سپید گفتن، عبور از شعر کلاسیک لازم است. یعنی حتما شما باید کلاسیک سرا باشید و با قافیه و ... آشنایی داشته باشید، شعرهای مختلفی را در ذهنت حفظ کرده باشی و با ریتم و موسیقی کاملا آشنایی داشته باشید؛ آن موقع شعر سپید را بگویی.

* شعر سپید رسیدن به عمق معنایی است که شاید در شعر کلاسیک به دست نیاید

فارس: ولی خیلی‌ها فکر می‌کنند که شاعران سپید‌سرا برای فرار از قافیه و وزن و ... به سراغ شعر سپید می‌روند!

نه، اتفاقا این گونه نیست. البته شاملو هم یک جایی اشاره می ‌کند که "شاعران کلاسیک را متهم می ‌کنند به این که آن ها نمی ‌توانند عمق زیادی از نظر معنایی به شعرشان بدهند، آن را در چارچوب وزن می‌آورند که خواننده را مسحور بکنند و متوجه نشود." این عبارات از شاملوست، ولی من خودم می‌گویم که شعر سپید رسیدن به عمق معنایی لازم در شعر است که این عمق ممکن است در شعر کلاسیک به دست نیاید و اصلا ظرفیت و گنجایشش در شعر سپید وجود نداشت.

فارس: اگر اجازه دهید راجع به مسئولیت دبیر اجرایی بودن شما در جشنواره‌های دفاع مقدس بحث کنیم. شما دقیقا چند سال است که دبیر اجرایی شعر دفاع مقدس هستید؟

از دوره شانزدهم دبیر اجرایی این کنگره هستم.

فارس: یعنی چهار سال متوالی؟

پنج سالی می‌شود.

فارس: با توجه به این نکته که بیش از ده مصاحبه راجع به بیستمین کنگره شعر دفاع مقدس انجام داده ام، -یعنی اگر در مصاحبه‌ها قید هم نشده باشد، ولی به صورت شفاهی از شاعران شرکت کننده در این کنگره ستودنی نقاط ضعف و قوت را جویا شدم- یکی از نقاط ضعف کنگره را این شاعران، عدم برگزاری نشست‌های کارگاهی می دانند. عدم برگزاری چنین نشست ‌هایی دلیل خاصی دارد؟

اصل فلسفه برگزاری نشست ‌ها مسلّم است، رشد شعر دفاع مقدس با پژوهش ارتباط مستقیم دارد و اصلا شما نمی ‌توانید این پویایی را در شعر دفاع مقدس ادامه بدهید و از پژوهش و بحث ‌های میزگردی و نشستی و تخصصی آن غافل باشید.

* سیاست گذاری نهادهای متولی برگزاری کنگره شعر دفاع مقدس

فارس: پس خود شما هم با شاعران هم نظرید؟

بله، ولی ما در دوره ‌های مختلف این موارد را تقریبا داشتیم، منتها در این که این نشست‌ ها کارآمد است هیچ شکی نیست. حداقل این است که دوستان را به قسمت فضای علمی و پژوهشی سوق می ‌دهد و به نفع شعر دفاع مقدس است. منتها یک بحث وجود دارد و آن هم این است که در مرحله اجرا ما باید ببینیم که سیاست گذاری نهادهای متولی برگزاری کنگره شعر دفاع مقدس چیست؟

نهاد متولی که بنیاد حفظ آثار هست یک نهاد نظامی است و بیشترین دلیلش به همین نهادها بر می‌گردد. موضوع دیگری که باعث برگزار نشدن این نشست‌ ها می‌شود، شاید مثلا اشتراک روی بحث‌ها بین دبیر علمی و نهاد متولی است. این که چه افرادی آن جا صحبت کنند، روی چه مباحثی بحث شود، اصلا این سوال که برگزاری چنین نشست‌ هایی خوب است؟ این نکته هم شاید مورد بررسی باشد، به نظرم دبیر اجرایی در این سال ها مهم ترین کاری که انجام داده است تبلیغ این بحث‌ها بین دبیر علمی و نهادهاست.

فارس: یک نکته دیگری که باز هم جزء نقص‌ هاست -البته قصد ندارم که فقط به نقص‌ها بپردازم، زیرا حسن‌ های این کنگره بیش از نقص ‌هایش جلوه ‌گر بود- مکان کنگره چند بار تغییر کرد. دلیل عوض شدن مکان کنگره بیستم چه بود، اگر اشتباه نکنم قرار بود ابتدا در سنندج برگزار شود؟

بله، می‌ دانید که روی انتخاب میزبان، ریاست خود بنیاد نظر می‌دهد و بر اساس شرایط خاصی که آن استان دارد، ریاست بنیاد یک نظرات خاصی را می‌ دهد.

کردستان به جهت موقعیت استراتژیکی که در جنگ داشت، مد نظر قرار گرفت. زمینه‌ هایش هم آماده شد، رایزنی‌ هایش هم صورت گرفت و نهاد برگزار‌کننده ی کنگره در استان ‌ها، استان داری است.

فارس: هر سال استانداری‌ها متولی برگزاری هستند؟

بله، هر سال، استانداری اسکان و پذیرایی و ... و خیلی از هزینه‌ ها را استانداری متقبل می‌شود. برای بنیاد خیلی هزینه بر می‌ دارد. امسال توافق ‌های اولیه هم حاکی از این بود که استاندار کردستان آمادگی این را دارد که انجام بدهد و راضی هم شده بودند، ولی دقایق آخر بیشتر باید همت می‌ کردند که متاسفانه نتوانستیم آن جا کنگره بیستم را برگزار کنیم و خلاصه به این نتیجه رسیدیم که تبریز برگزار شود.

فارس: شما سه کتاب خیلی خوب را در کنگره بیستم منتشر کردید که مورد استقبال شاعران هم قرار گرفت و تلاش شما و جناب محدثی خراسانی بوده و این از نقاط قوت این کنگره محسوب می‌شود. اما یکی از آن کتاب ‌ها اسمش «پرنده‌ای که از خانه من به پرواز در آمده» است. این کتاب دو ویژگی خوب دارد؛ یکی این که بیش از هشتاد درصد شاعران آن جوان هستند، دوم این که شعرهای این چهل شاعر به زبان‌ های عربی و انگلیسی ترجمه شده است. چرا این اتفاق خوب فقط در کنگره بیستم افتاده است؟

کتاب کنگره که هر سال هست.

فارس: البته علاوه بر این کتاب، کتاب‌های "میدان‌ های تحریر" و "لغت‌نامه‌ ماهیان" (در حوزه کودک و نوجوان) نیز هست.

ما هر سال به صورت روتین یک مجموعه برگزیده اشعار را چاپ می‌کنیم و عموما همه شاعران جوان هستند.

* دفاع مقدس با مضامین عاشورایی، کودکان و مقاومت ملل

فارس: البته حضور شاعران جوان در این کنگره پیا‌م ‌های زیادی دارد. مبین این است که ما هرچه از کوه ارجمند دفاع مقدس فاصله می‌گیریم، شکوه این کوه دیدنی ‌تر می ‌شود. هر سال شاعران جوان ‌تری به خیل شاعران دفاع مقدس می‌پیوندند.

این کتاب ترجمه امسال انجام شد و دلیل اصلی و مهم اش شروع بیداری اسلامی در مناطق خاورمیانه بود و باعث شده بود شعرهایی که راجع به بحث بیداری اسلامی است اوج بگیرد. امسال ما نزدیک دو هزار اثر راجع به بیداری اسلامی داشتیم، و می‌دانید که کنگره در چهار بخش برگزار می ‌شود.

بخش دفاع مقدس،

دفاع مقدس با مضامین عاشورایی،

دفاع مقدس و کودکان

و بخش مقاومت ملل.

بخش مقاومت ملل هر سال نزدیک به یک سوم آثار را به خودش اختصاص می ‌داد. منتها امسال در بحث بیداری اسلامی از سی درصد به شصت هفتاد درصد رسیده بود و آمار، آمار قابل توجهی بود. ضمن این که اشعار هم از کیفیت خیلی عالی ‌ای برخوردار بودند، باعث شده بود که حالا این اشعار آمده و بحث بیداری اسلامی فراگیر است و به زبان ‌های مختلف هم خوانده می ‌شود، به عربی و انگلیسی ترجمه شد.

فارس: بازخورد این ترجمه‌ها چطور بوده است؟

خوب بود و حداقل در بین خود شاعران که از ایشان می ‌پرسیدیم خوب بود.

* من و تو سال هاست جا مانده ایم...

فارس: دوست دارم به عنوان آخرین کلام یک شعر سپید بخوانید.

شعری اگر مانده باشد

تقدیم می ‌شود

به یک تابلوی کوچک آبی

که من و تو را

سال ‌ها جا می‌ گذارد

در همین راه‌ های نرفته

راه می ‌افتیم

راه ما را نشان نمی ‌دهد

فارس: متشکرم!

.............................................

مصاحبه و تدوین: حسین قرائی