شواهدی مبنی بر تلاش ایران برای ساخت سلاح هسته‌ای وجود ندارد

به گزارش فارس، اندیشکده «واشنگتن» در مقاله‌ای به قلم «اولی هیونن» از کارمندان مرکز موضوعات بین‌المللی و «سیمون هندرسن» می‌نویسد: آمریکا و ایران توافق بر سر مذاکرات دوجانبه را تکذیب می‌کنند، این در حالی است که شایعات و اخباری مبنی بر موضوعات مورد توجه آمریکا و انتقال آنان به طرف ایرانی به گوش می‌رسد.

*ایران تلاش برای ساخت سلاح هسته‌ای را تکذیب کرد

دیپلماسی بین‌المللی بر مبنای پایبندی حکومت ایران به معاهدات بین‌المللی صورت می‌گیرد تا از این طریق مانع ساخت سلاح هسته‌ای با بهانه فعالیت‌های هسته‌ای صلح آمیز شود. ایران تلاش برای ساخت سلاح هسته‌ای را تکذیب می‌کند. با این حال، این کشور مانع از فعالیت‌های بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و اثبات این موضوع می‌شود. مذاکرات با هدف خروج سریع از این بن‌بست صورت می‌گیرد.

*فاصله ایران تا ساخت بمب هسته‌ای

در حال حاضر موضوع مهم، غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران است. تهران با استفاده از فناوری سانترفیوژ که در دهه 1980 از پاکستان خریداری نموده است، اقدام به غنی سازی اورانیوم می‌نماید. بیم آن می‌رود که ایران در چند ماه آینده با غنی‌سازی اورانیوم مورد نیاز، موفق به ساخت بمب هسته‌ای شود. این موضوع به «خروج» معروف است. غنی‌سازی اورانیوم 20 درصد از شکاف ایزوتوپ «یو 235» توسط ایران و فاصله آن با غنی سازی 90 درصد (مقدار مورد نیاز برای ساخت بمب هسته‌ای)، مانع از گفتگو‌ بر سر این سناریو می‌شود. این موضوع که ایران با ساخت بمب هسته‌ای فاصله زیادی دارد، درست نیست. بنیامین نتایاهو، نخست وزیر اسرائیل در جریان نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک تلاش کرد که با استفاده از نقاشی این موضوع را نشان دهد. اما موفق به این کار نشد.

*درک غنی‌سازی

در واقع با غنی سازی اورانیوم 20 درصد، ایران نیمی از راه ساخت بمب هسته‌ای را پیموده است. در اورانیوم طبیعی مقدار «یو-235» (ماده مورد استفاده در ساخت بمب هسته‌ای) در قیاس با «یو-238) تنها 0.7 درصد است. به عبارت دیگر، میزان «یو-235» به «یو-238» در هر هزار اتم اورانیوم 7.933 درصد است. در اورانیوم 20 درصد این مقدار 7.28 است. به بیان دیگر، 965 «یو-238» از اورانیوم گازی در سانترفیوژهای پشتیبان جدا شده‌اند. برای رسیدن به غنی‌سازی 90 درصد و ساخت بمب هسته‌ای تنها به جداسازی 21 اتم «یو-238» نیاز است (7.1 درصد). ادامه روند غنی‌سازی توسط ایران بدون رفع نگرانی‌های جامعه بین‌المللی از دو جنبه قابل بررسی است.

اول اینکه اعتماد به نفس ایران نسبت به فناوری سانترفیوژی افزایش می‌یابد. دوم اینکه این امر در نهایت منجر به تولید سانترفیوژهای جدیدتر و تولید مقادیر زیادی مواد اولیه با کاربرد نظامی می‌شود. ایران در حال آزمایش بر روی «غلاف‌های» سانترفیوژی مختلف می‌باشد. موفقیت ایران در این امر مبهم به نظر می‌رسد. با این حال، تهران به زودی این مانع را از سر راه بر خواهد داشت.

پاکستان که نخستین سانترفیوژهای ضعیف را در اختیار ایران قرار داد، کار با نسل دوم سانترفیوژها را آغاز نموده است. از سوی دیگر، کره شمالی که موشک‌های میان برد با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای را به ایران می‌فروشد، سانترفیوژهای عملیاتی بسیاری را در اختیار دارد. علیرغم فشارهای بین‌المللی شدید بر ضد واردات فناوری و تجهیزات، هر دو کشور موفق به نیل به اهداف خود شده‌اند.

*زمان‌ بندی «خروج» ایران

ایران 240 کیلوگرم اورانیوم غنی شده 20 درصد را در اختیار دارد. با غنی سازی بیشتر این مقدار برای تولید 27 کیلوگرم اورانیوم غنی شده 90 درصد و ساخت بمب هسته‌ای ساده کافی است (بر اساس معیار سازمان بین‌المللی انرژی اتمی «مقدار قابل ملاحظه»). این میزان براساس مدل‌های مختلف متغیر است. به عنوان مثال: بمب اتمی پاکستان که از مدل چینی الگو برداری می‌کند، احتیاج به 15 کیلو اورانیوم دارد.برای مدل آمریکایی تنها 7 کیلو نیاز است.

ممکن است با ادامه روند غنی‌سازی، ایران با بهره‌گیری از سانترفیوژهای موجود در تاسیسات نطنز و فوردو اقدام به خروج نماید. گفتنی است که ایران مقداری از ذخایر اورانیوم خود را به سوخت راکتور تحقیقاتی تهران تبدیل نموده است. با این حال، این موضوع قابلیت تبدیل مجدد به ماده خام سانترفیوژ را دارد. براساس پیش بینی‌ها، ایران قادر است در بازه زمانی 9 ماهه ماده لازم برای ساخت چهار بمب هسته‌ای را تولید کند. با افزایش تولید اورانیوم 20 درصد این زمان به چند هفته کاهش می‌یابد. در صورت موفقیت دولت ایران در ساخت تاسیسات جدید و بهره‌گیری از سانترفیوژهای پیشرفته‌تر، این زمان باز هم کوتاهتر خواهد شد.

به باور مقامات آمریکا شواهدی مبنی بر تلاش ایران برای ساخت سلاح هسته‌ای در دست نیست. با این حال، با ذخیره اورنیوم مورد نیاز، ایران به آسانی می‌تواند در نقطه‌ای دور افتاده، آزمایش هسته‌ای انجام دهد. ساخت بمب هسته‌ای که قابلیت حمل با جنگنده و استقرار در موشک را دارا باشد، پیچیده‌تر است. با این حال آزمایش موفقیت آمیز هسته‌ای توسط ایران، خاورمیانه را دگرگون می‌کند. این امر آمریکا و همسایگان ایران را به بازنگری در معادلات ژئوپولیتیکی منطقه وادار می‌سازد.

آمریکا دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای را به منزله عبور تهران از خط قرمز واشنگتن قلمداد می‌کند. دولت اوباما اظهار کرد که به ایران اجازه تولید سلاح هسته‌ای را نخواهد داد. از سوی دیگر، اسرائیل دستیابی ایران به هرگونه دانش فنی هسته‌ای را نمی‌پذیرد، که این موضوع مانع از تولید سلاح‌های ساده توسط ایران می‌شود.

*درس‌هایی از تاریخ

بسیاری از کشورها از جمله اوکراین، بلاروس (پس از فروپاشی شوروی) و آفریقای جنوبی (با پایان حکومت نژادپرستانه) با کنار گذاشتن سلاح‌های هسته‌ای موافقت نموده‌اند. برخی دیگر، برنامه‌های هسته‌ای را دنبال نمی‌کنند (سوئد و سوئیس در دهه 1960 و برزیل و آرژانتین در دهه 1980). با این حال، بعید است ایران از این الگوها پیروی کند. 

ایران نیازی به استفاده از انرژی هسته‌ای صلح آمیز و غنی‌سازی اورانیوم در سطح محدود ندارد (برخلاف سخنان برخی از کارشناسان مبنی بر اجازه به ایران برای غنی سازی محدود). ایران سوخت مورد نیاز تنها نیروگاه اتمی ایران (نیروگاه اتمی بوشهر) را تامین می‌کند. این قرداد 10 سال اعتبار داشته و دو طرف بر سر تمدید آن به مدت 10 سال دیگر به توافق رسیده‌اند. مقامات ایران تامین سوخت راکتور تحقیقاتی تهران را دلیل غنی سازی اورانیوم 20 درصد عنوان می‌کنند (برای تولید رادیوداروها). گفتنی است، ایران دانش فنی لازم برای تهیه صفحات سوخت از اورانیوم را در اختیار ندارد. تهران همواره با خروج مواد غنی سازی شده اضافی از کشور مخالفت نموده است.

*خلاصه

مذاکرات فرایندی زمان بر است. برنامه هسته‌ای ایران همچنان به پیش می‌رود. به عبارت دیگر، زمان به نفع حکومت ایران است. نگرانی‌ها در مورد چگونگی استفاده ایران از ذخایر در حال افزایش اورانیوم وجود دارد. رفع نگرانی‌ها و تعیین زمان دقیق دستیابی ایران به سلاح اتمی کار دشواری است. افزایش غنی سازی می‌تواند یکی از این تعاریف باشد. تا زمان توقف برنامه هسته‌ای ایران و یا دستیابی به شواهدی مبنی بر تغییر رفتار این کشور در اثر تحریم‌ها، نمی‌توان در مورد مذاکرات (چه دو جانبه و یا چند جانبه) خوش بین بود.

سایمون هندرسن از کارکنان و رئیس برنامه سیاست انرژی خلیج در واشنگتن انستیتوت است. اولی هنونن کارمند ارشد مرکز بلفر دانشکده کندی هاروارد می‌باشد. وی به عنوان قائم مقام فرمانده نیروهای تامین امنیت «آی ای ای ای» خدمت کرده است. این دو اخیرا «ایران هسته‌ای» را تالیف کرده‌اند: فهرستی از کلمات که به صورت مشترک توسط موسسه و مرکز بلفر منتشر شده است.