اشتون برای چه به استانبول آمده بود؟

به گزارش 598 برگزاری دیدار دو جانبه جلیلی-اشتون در استانبول در مقطع فعلی نشان دهنده آغاز تحرکی خاص از جانب گروه 1+5 درباره برنامه هسته‌ای ایران است.

تحلیلگران اکنون عقیده دارند به سه دلیل اصلی فعلا گروه 1+5 آماده ورود به مذاکرات جدی با ایران نیست:

1- اختلاف نظر راهبردی آمریکا و اسراییل در این باره که بهترین روش برای متوقف کردن برنامه هسته‌ای ایران چیست.

2- محافظه کار شدن تیم کاخ سفید در آستانه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا

3- اختلاف دیدگاه روسیه و آمریکا درباره نوع راهبردی که 1+5 باید در مقابل ایران در پیش بگیرد.

تحت این شرایط ورود اشتون به مذاکره با دکتر جلیلی پس از حدود یک ماه طفره روی، نیازمند بررسی جزئی‌تری است. به عقیده تحلیلگران در تهران سه عاملی که در بالا به آن اشاره شد همچنان برقرار است، اما حضور اشتون در استانبول صرف نظر از این موارد، نشان دهنده آن است که اولویت‌ها و هدف‌های دیگری برای آمریکا به عنوان سیاستگذار اصلی گروه 1+5 مطرح شده است.

خلاصه این اولویت‌ها که در واقع دلایل حضور اشتون در استانبول است، چنین است:

اول- نخستین مسئله بدون تردید این است که گروه 1+5 به حفظ ظرف مذاکراتی تا پس از نوامبر به شدت نیازمند است. صهیونیست‌ها اکنون با جدیت در پی آن هستند که با فشار به آمریکا به هر قیمت ممکن مذاکرات با ایران را متوقف کنند. علت هم این است که اسراییلی‌ها نگرانند که آمریکا در دور جدید مذاکرات با ایران –که حتما به دولت جدید این کشور محول خواهد شد- دیدگاه خود را درباره موضوع غنی سازی تعدیل کند. متقابلا به نظر می‌رسد آمریکایی‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که ظرف مذاکرات را هر طور شده حفظ کنند و به همین دلیل کاترین اشتون موظف شده با تداوم مذاکرات با طرف ایرانی، وضعیتی بوجود بیاورد که مذاکرات پس از نوامبر قابل تداوم باشد. آمریکا مایل نیست مذاکرات به نحوی قطع شود که مجددا مانند فاصله ما بین مذاکرات استانبول 1 و 2، مجبور به 15 ماه تلاش برای برقراری مجدد آن باشد.

دوم- دومین موضوع این است که ظاهرا اعضای گروه 1+5 توافق کرده‌اند که در حاشیه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل که به زودی آغاز خواهد شد –و هیئت ایرانی هم اوایل هفته آینده برای شرکت در آن عازم نیویورک می شود- نشستی درباره برنامه هسته‌ای ایران برگزار کنند. یکی از مهم‌ترین دلایل حضور اشتون در استانبول احتمالا این است که وی موظف است گزارشی دقیق از آخرین مواضع ایران، تغییرات احتمالی در دیدگاه‌های ایران، سناریوهای قابل سرمایه گذاری و غیر قابل سرمایه گذاری و همچنین دورنمای مذاکرات به اعضای گروه 1+5 اعلام کند؛ بنابراین برگزاری مذاکرات استانبول قبل از مذاکرات با بقیه اعضای 1+5 در نیویورک ضروری بوده است.

سوم- سومین و آخرین دلیل این است که برخی اطلاعات پراکنده نشان می‌دهد گروه 1+5 در حال بازنویسی پیشنهادی است که در بغداد به ایران ارائه کرد و متقابلا درخواست آن از ایران هم این است که ایران هم پیشنهاد خود را که در مسکو به این گروه ارائه کرد بازنویسی کند.
ویکتوریا نولند سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در روز سه شنبه 28 شهریور 1391 (18 سپتامبر) به صراحت به این موضوع اشاره کرده است. نولند می‌گوید: «همانطور که وزير امور خارجه نيز گفته است، ما تا کنون پيشنهادي قوي از سوي ايرانيان مشاهده نکرده‌ايم ولي درباره آنچه که گروه 1+5 به دنبالش هستند، هيچ ابهامي وجود ندارد. از اين رو مذاکرات استانبول فرصتي براي اشتون به نمايندگي از گروه 1+5 است که ببيند ايرانيان چه ديدگاهي دارند و به اين ترتيب، کشورهاي گروه 1+5 درباره انتظارات خود به رايزني بپردازند. ما اين موضوع را پيشتر گفته‌ايم که پيشنهادي که ايرانيان داده‌اند، نمي‌تواند مبنايي براي شروع به شمار آيد و از اين رو آنان بايد پيشنهادي جديد ارائه کنند که مبنايي براي شروع باشد».

هنوز اطلاعی از اینکه هیچ کدام از دو طرف در استانبول پیشنهاد جدیدی عرضه کرده یا نه در دست نیست، ولی ایران پیش‌تر اعلام کرده است که همچنان منتظر پاسخ دقیق و تفصیلی 1+5 به پیشنهادهایی است که در مسکو ارائه کرد.