اسطوره سازی ممنوع!!!

نگاه به آینده و تصمیم گیری برای آن ابتدایی ترین تلاش هر دولت برای تداوم بقا و گسترش قدرت خود است. عرصه سیاست بین الملل به عنوان جولانگاه کنشگرانی که هرکدام به نحوی از انحاء بیشینه سازی منافع را هدف قرار داده و منافعشان را نیز براین اساس تعریف کرده اند لزوم نگاه واقعگرایانه به امور بین المللی را تجویز کرده است. به شهادت تاریخ در این کارزار تنها کنشگرانی پیروزند که بتوانند آرمان جمعی خود را با واقعیات موجود انطباق داده و به تبع منافع حداکثری را کسب نمایند.

این موضوع، به ویژه برای کنشگری چون جمهوری اسلامی ایران که به عنوان نماد کنشگر انقلابی بقا و استمرار خود را در تبعیت از آرمانهای اولیه خود می بیند از اهمیت بیشتری برخوردار است. اهمیت این موضوع تا بدانجاست که رهبر معظم انقلاب نیز در فرمایشات اخیر خود به شکل مشخص و مبرهن بدان تاکید داشته اند. مقام معظم رهبری در دیدار اخیر خود با مسئولان نظام(سوم مرداد 1391)، با تبیین نحوه صحیح رابطه آرمانگرایی و واقع‌گرایی دریچه ای نوین را برای اندیشمندان و کارگزاران نظام انقلابی ایران بازگشودند. ایشان با اشاره به اهمیت توامان آرمانگرایی و واقعگرایی آسیبهای احتمالی در این مسیر را اینگونه برشمردند:

«ما وقتى که میخواهیم آرمان‌گرایی همراه با واقع‌بینى داشته باشیم - یعنى واقعیتها را ببینیم، بر اساس واقعیتها حرکت خودمان را تنظیم کنیم - باید توجه کنیم که به لغزشهائى که در اینجا ممکن است پیش بیاید، دچار نشویم. لغزشگاه‌هائى وجود دارد. یک لغزشگاه، واقعیت‌پندارى است؛ چیزهائى را که واقعیت ندارد، انسان واقعیت تصور کند...، یکى از لغزشگاه‌ها در دیدن واقعیت، برمیگردد به درون خود ما. گاهى دلبستگى‌هاى ما فلج کننده است. دلبستگى‌هاى ما موجب میشود که ما یک چیزهائى را واقعیت بپنداریم که واقعیت ندارد؛ در واقع خطائى است که نفس راحت‌طلب ما یا دلبسته‌ى ما به مسائل مادى، بر ما تحمیل میکند؛ در حالى که واقعیت ندارد...، یک لغزش دیگر این است که ما بخشى از واقعیتها را ببینیم، بخش دیگرى از واقعیتها را نبینیم؛ این هم موجب خطاست؛ خطاى در محاسبه را به دنبال خواهد داشت. واقعیتها را باید با هم دید و دانست.»

خاورمیانه در ماه های اخیر آبستن حوادث گوناگونی بوده است. حوادثی که به درجات مختلف، عرصه های سه-گانه سیاست، اقتصاد و فرهنگ را متحول ساخته است. بارزترین تحولات را در بعد سیاسی جوامع عرب منطقه شاهد بوده ایم به گونه ای که نظامهای دیکتاتوری چون تونس، مصر، لیبی، یمن به نظامهای شبه دموکراتیک تغییر یافته و مردم بحرین و عربستان نیز در تلاشی مشترک هدفی متحد را دنبال می کنند.

در میان کشورهایی که توانسته اند نظام سیاسی خود را تغییر دهند مصر به دلایل متعدد از اهمیت ویژه ای برای ما و غرب برخوردار است. پس از کش و قوسهای فراوان و تلاش گسترده نظامیان برای جلوگیری از پیروزی اسلامگرایان، محمد مرسی کاندیدای ذخیره و مورد حمایت اخوان المسلمین که جایگزین خیرت شاطر رد صلاحیت شده بود، توانست با کسب بیش از نیمی از آراء بر اریکه قدرت تکیه زند.

از فردای پیروزی محمد مرسی واکنشهای گوناگونی در اقصی نقاط دنیا ازجمله ایران مطرح شد. در ایران برخی رسانه ها با ذوق زدگی زایدالوصف تنها به ترسیم آینده گل و بلبل روابط ایران و مصر و همکاری مضاعف دولتهای اسلامی علیه دشمن مشترک صهیونیستی پرداختند. واکنشها به گونه ای بود که گویی محمد مرسی ایده آل ترین ایده آل جمهوری اسلامی ایران بوده است. چیستی مواضع آینده دولت اسلامگرای مصر نیز جنجالهای متعددی به راه انداخت به گونه ای که برخی رسانه ها حتی در اولین سفر رسمی مرسی(عربستان) نیز تردید کردند. درکنار این افراط رسانه ای و گاهاً دیپلماتیک واکنشهایی نیز در تقابل با این نگرش مطرح گردید که موضوع این نوشتار نیست.

مواجهه غلط رسانه ها و برخی شخصیتهای رسمی کشور با پدیده محمد مرسی شاه بیت این نوشتار را تشکیل داده است. بسان بسیاری دیگر از نمونه های تاریخی این مواجهه نیز در قالب اسطوره سازی های معمول در فرهنگ ایران قابلیت تبیین دارد. اسطوره سازی بد نیست لکن در برخورد با واقعیت و پدیده های عینی گاه منجر به واقعیت پنداری و خلط سره و ناسره می گردد. اینکه محمد مرسی هم به مانند و به تبعیت از دولت جمهوری اسلامی رژیم سفاک بحرین را محکوم نماید، یا شورشهای داخلی سوریه را نه خواست مردم سوریه بلکه دخالت قدرتهای مداخله گر منطقه ای و جهانی بداند و ... بسیار مطلوب است اما هیچکدام لااقل در شرایط کنونی واقعیت خارجی ندارد.

متاسفانه به رغم هشدارهای مقام معظم رهبری واقعیت پنداری آنچنان جایی برای خود باز می کند که همزمان با پخش مستقیم سخنرانی محمد مرسی در اجلاس سران جنبش عدم تعهد از رسانه ملی که به موازات بسیاری از رسانه های دنیا نیز آنرا پخش می کردند، مترجم(بنا بر برنامه ریزی قبلی یا تحت تاثیر همان واقعیت پنداریده شده) مواضع چندین بار تکرار شده مرسی پیرامون سوریه را به نام بحرین جعل نموده و کار را به جایی می کشاند که واکنش دولت تازه متولد شده مصر را منتج می گردد. به راستی این اقدام منفعتی را برای کشورمان در برداشته یا اینکه تحت تاثیر همان واقعیت پنداریده شده صورت گرفته است؟

فارغ از آنکه محمد مرسی و دولت جدید مصر چه نوع نگاهی به مسائل مختلف جهانی و منطقه ای و به طور ویژه مسائل مشترک با ایران(فلسطین، سوریه، بحرین، حقوق هسته ای ایران، بنیادگرایان سلفی تحت حمایت مستقیم عربستان و ....)، دارد، نکته مبرهن آنست که مرسی و دولت تحت مدیریت او از منظر منافع امت اسلام به مراتب بهتر از دولت مبارک خواهد بود.

با اینحال نحوه مواجهه صحیح و عقلائی با دولت جدید مصر که رئیس جمهورش نیمروزی را برای شرکت در اجلاس عدم تعهد در ایران سپری نمود بستگی کامل به نحوه نگاه ما به واقعیت دارد. این امر میسر نخواهد شد مگر آنکه نکات مثبت محمد مرسی و اسلامگرایان حاکم بر مصر نظیر حمایت از مقاومت فلسطین، مبارزه با نظام سلطه و...

در کنار نکات منفی آنها نظیر تقابل با دولت بشار اسد به عنوان پیشانی جبهه مقاومت، حمایت از نظام دیکتاتور و مستبد بحرین، تبعیت تقریبا محض از دولت سعودی و . . . که فعلاً از سوی آنها انجام گرفته است، نگریسته شود. بی تردید تجربه نحوه مواجهه با دولت به اصطلاح اسلامگرای ترکیه نمونه کاملاً آموزنده ای در این زمینه خواهد بود.