مشکل اقتصاد ایران قدرت پایین جذب منابع است

یحیی آل اسحاق در گفت‌وگوی تفصیلی با خبرنگار اقتصادی فارس در خصوص فرمایشات مقام معظم رهبری در جلسه اخیر با دولتمردان اظهار داشت: در جلسه‌ای که مقام معظم رهبری به مناسب هفته دولت با کابینه داشتند ضمن تشکر از اقدامات دولت تاکید فروانی بر انسجام، وحدت و هماهنگی بین همه ارکان دولت داشتند و فرمودند باید نقاط ضعف به طور جدی مورد ملاحظه قرار گیرد.

وی با بیان اینکه بیش از نیمی از توصیه‌های رهبری درباره مسائل اقتصادی بود، گفت: حضرت آقا به 17، 18 مورد اقتصادی اشاره کردند که می‌توان از آن جمله به تعریف اقتصاد مقاومتی با نگاه سلبی و ایجابی، اهتمام به مشکل معیشتی مردم، استفاده از بخش‌های دولتی و غیردولتی در خارج از مجموعه دولت، حمایت از تولید ملی، حمایت از صنایع کوچک و متوسط، تمرکز بر کارهای اساسی و کلان اقتصاد، ضرورت مدیریت نقدینگی در کشور، توجه به مسائل ارزی، توانمند کردن بخش خصوصی، پیگیری اصل 44، بررسی مشکلات واحدهای تولیدی، ضرورت انسجام ملی، مبارزه با فساد اقتصادی، مبارزه با اسراف اقتصادی، استفاده واحدهای دولتی از کالاهای تولید داخل و تقویت شرکت‌های دانش بنیان اشاره کرد.

رئیس اتاق بازرگانی تهران گفت: اگر دولت بتواند تهدیدات خارجی را پیش‌بینی و برای آن برنامه‌ریزی بکند اقتدار دولت بیشتر می‌شود.

وی افزود: تعریف اقتصاد مقاومتی از جنبه سلبی و ایجابی آن از نکات بسیار مهم فرمایشات رهبری بود بطوریکه دشمن حوزه اقتصاد را به عنوان عاملی برای تهدید جمهوری اسلامی ایران انتخاب کرده است و هژمون نظام سلطه در حوزه اقتصاد دیده شده است آنچه امروز به عنوان یک حوزه جدید مورد استفاده قرار می‌گیرد استفاده از حوزه اقتصادی در همه بخش‌ها است. لذا بحث اقتصاد مقاومتی که حضرت آقا مطرح کرده‌اند به عنوان یک بحث میان‌رشته‌ای بین رشته مطالعات اقتصادی و مطالعات دفاعی نیازمند تحقیق و بررسی است.

آل اسحاق گفت: یکی دیگر از مواردی که دشمن بر روی آن تأکید می‌کند بحث معیشت مردم و قرار دادن مردم در مقابل حکومت است بطوریکه دشمن با محدود کردن و منجمد کردن منابع اقتصادی فشار را بر مردم و واحدهای تولیدی می‌آوردند تا در مقابل حاکمیت بایستند بنابراین در بحث اقتصاد مقاومتی توجه به این نکته بسیار مهم است که نظام سلطه بحث تهدید اقتصادی را انتخاب کرده است .

به گفته وی، در بررسی موضوع یک شاخه این است که چگونه باید با این تهدید مقابله کنیم و بحث دیگر شناسایی سناریوهای دشمن و نقاط آسیب و ضعف و قوت اقتصاد است یعنی ما باید آفند دشمن را شناسایی و پدافند مناسب برای آن انتخاب کنیم یعنی باید شناخت مناسبی از خودمان داشته باشیم و برای تهدیدات دشمن برنامه‌ریزی مناسب وجود داشته باشد لذا لازم است تا متخصصین دفاعی و اقتصادی کشور در یک کار مشترک برنامه‌ریزی و مطالعه در این باره را داشته باشند باید چگونگی مقابله و دفاع اقتصاد در مقابل نظام سلطه مشخص شود چگونگی نقل و انتقال ارز، چگونگی حمل و نقل بین‌الملل، چگونگی استفاده از کلان اقتصاد و چگونگی ارتقا سطح معیشت مردم که به عنوان نقطه هدف دشمن انتخاب شده است.

وی با تاکید بر اینکه بحث اقتصاد مقاومتی یکی از بحث‌های جدیدی است که در هم آمیختگی بین علم اقتصاد و علوم دفاعی را در بر دارد گفت: امروز در دنیا به این بحث توجه ویژه‌ای می‌شود که می‌توان به جنگ ارزی بین چین و آمریکا و جنگ ارزی بین آمریکا و اروپا اشاره کرد.

آل اسحاق گفت: در بخش ایجابی اقتصاد مقاومتی باید توجه داشته باشیم که ما اهدافی را برای اقتصاد خودمان در نظر گرفته‌ایم شاخص‌هایی وجود دارد که باید به آنها برسیم اگر به رشد 8 درصدی در اقتصاد نرسیم نمی‌توانیم به اول شدن در منطقه نایل شویم اقتصاد ما باید دانش محور و همراه با فناوری‌های نوین باشد در بحث ایجابی باید چگونگی بحث بازدارندگی از رشد و پیشرفت کشور مورد مطالعه قرار گیرد. حضرت آقا در چگونگی مقابله با تهدیدات دشمن به شناخت دقیق سناریوهای دشمن و طراحی مناسب برای جلوگیری از تهدیدها و پیشرفت‌های اقتصادی کشور اشاره کردند.

آل اسحاق با اشاره به بحث معیشت مردم گفت: یکی از اهداف دشمن این است که مردم را در مقابل حکومت قرار دهند معیشت مردم برای مردم حساسیت ویژه‌ای دارد در واقع دشمن از طریق منابع معیشتی مثل واردات و همچنین از طریق افزایش نقدینگی و تورم و کاهش قدرت خرید مردم وارد شده است لذا برای مقابله با چنین اهدافی که وجود دارد باید همدلی بین همه ارکان کشور یعنی بین وزارتخانه‌های دولتی، بین تولید‌کنندگان و حتی بین مصرف‌کنندگان وجود داشته باشد و باید تدابیر لازم در خصوص ذخیره‌سازی، تولید داخلی، واردات به موقع، ساماندهی نظام توزیع، توجیه مردم در اسراف صورت گیرد.

رئیس اتاق تهران افزود: همچنین رسانه‌ها هم همانطور که در رهنمودهای رهبری به آن اشاره شده بود باید از ایجاد فضای ناامیدی و بزرگنمایی اجتناب کنند و واقع‌گرایی را پیش گیرند و واقعیت‌های جامعه را در گزارش‌های محرمانه به مسئولین انتقال دهند. در بحث تأمین معیشت مردم هیچ کمبودی وجود ندارد بطوریکه دولت منابع 24 میلیارد دلاری را برای تأمین مواد اولیه و مایحتاج مردم در نظر گرفته است پس حتی به لحاظ ارزی هم مشکلی وجود ندارد و فقط باید تدبیر و هماهنگی وجود داشته باشد.

آل‌اسحاق گفت: مقام معظم رهبری تأکید کردند تا در یک سال آخر دولت دهم دولت به دنبال کارهای اساسی و کلان کشور باشند اگر اولویت‌های اساسی و کلان کشور به دست فراموشی سپرده شود لطمات جبران ناپذیری به اقتصاد وارد خواهد شد که آثار آن در چند سال آینده مشخص می‌شود.

رئیس اتاق بازرگانی تهران گفت: توانمند کردن بخش خصوصی از ارکان اقتصاد مقاومتی است و در اجرای اصل 44 باید دقت و وسواس وجود داشته باشد.

وی افزود: حضرت آقا مشکلات واحدهای تولیدی را نقدینگی، بدهی، تأمین مواد اولیه، بازار، بروکراسی و مشکلات توزیع اشاره کردند و به واحدهای کوچک و متوسط توجه ویژه‌ای داشتند چرا که بیشتر واحدهای تولیدی ما به لحاظ تعداد واحدها کوچک هستند که کمتر از 50 نفر در آن اشتغال دارند امروز واحدهای کوچک ما نیازمند توجه جدی به آنها است.

وی افزود: به لحاظ ارزی و منابع مالی هیچگونه مشکلی در کشور وجود ندارد چرا که به تعبیر سازمان‌های بین‌المللی منابع ارزی کشور بالغ بر 100 میلیارد دلار و به تعبیر منابع داخلی بالغ بر 150 میلیارد دلار است اما واقعیتی که وجود دارد این است که قدرت مانور در منابع ارزی کشور کاهش پیدا کرده است والا از نظر منابع هیچ مشکلی نداریم و در این شرایط است که باید در نوسانات قیمت نفت مدیریت و برنامه‌ریزی مناسب صورت گیرد مدیریت شناور ارز یک بحث ضروری در مدیریت ارزی است و باید فارغ از جریانات سیاسی به آن توجه کرد.

آل اسحاق با اشاره به ترویج فرهنگ مبارزه با اسراف اظهار داشت دولت باید راهکاری را داشته باشد تا در همه بخش‌ها استفاده از تولیدات داخلی اولویت داشته باشد در این زمینه دولت باید پیشقدم شود و در این باره همه مردم و همه ارکان کشور توجه داشته باشند که در ازای هر خرید خارجی یک بیکاری در کشور ایجاد می‌شود و تولید‌کنندگان هم باید توجه کنند که کیفیت محصولات به حدی باشد تا مصرف کنندگان قدرت انتخاب داشته باشند.

رئیس اتاق بازرگانی تهران اظهار داشت: یکی از تأکیدات بسیار مهم حضرت آقا مربوط به تقویت شرکت‌های دانش‌بنیان و دانش‌محور بود چرا که این شرکت‌ها آتیه اقتصاد را رقم می‌زنند که عدم توجه به این شرکت‌ها باعث عقب‌افتادگی تاریخی در اقتصاد می‌شود. اگر این شرکت‌ها تقویت نشوند شاهد آن خواهیم بود که کشورهای غربی تکنولوژی‌های قدیمی خود را به ما بفروشند لذا باید اقتصاد ما دانش محور، متصل به IT، سایبر و متاثر از فناوری‌های نوین باشد.

رئیس اتاق بازرگانی تهران گفت: یکی از نکاتی که مقام معظم رهبری به آن اشاره کردند بررسی دقیق نقاط ضعف اقتصاد است که یکی از مهمترین موارد آن این است که اقتصاد ما ظرفیت جذب اقتصادی کمی دارد یعنی عدم توانایی جذب منابع در همه ارکان اقتصاد قابل ملاحظه است.

وی افزود: در چند سال گذشته سرمایه‌گذاری فراوانی صورت گرفته است تا توان نیروی انسانی ارتقا پیدا کند حتی در توسعه نیروی انسانی مقام اول را در منطقه کسب کرده‌ایم و متجاوز از 5 میلیون فارغ‌التحصیل دانشگاهی تربیت کرده‌ایم اما این رویکرد ما نتیجه بهینه نداشته است و حتی مشکلاتی نظیر بیکاری فارغ‌التحصیلان و حتی مهاجرت نخبگان را در بر داشته است.

آل اسحاق گفت: در چند سال اخیر بالغ بر 500 میلیارد دلار به اقتصاد تزریق شده است اما چون متناسب با ظرفیت جذب نبوده است متأسفانه دلارها به ریال تبدیل شده است و نقدینگی 60 هزار میلیاردی تبدیل به نقدینگی 350 هزار میلیاردی شده است و تورم را در کشور افزایش داده است.

وی افزود: سیاست‌های کلان کشور واردات کشور را جهت داده است بطوریکه 60 تا 70 درصد واردات کشور کالاهای واسطه‌ای و سرمایه‌ای است و حجم عظیمی از ماشین‌آلات وارد کشور شده است اما شاهد تولید قابل توجهی در کشور نیستیم.

ال‌اسحاق گفت: ما دومین ذخایر نفت و گاز را در دنیا داریم و از زمان دارسی تاکنون فعالیت‌های نفتی انجام می‌دهیم و سالانه 50 میلیارد دلار فرصت سرمایه‌گذاری در کشور وجود دارد اما نتوانسته‌ایم از این فرصت سرمایه‌ای به درستی استفاده کنیم و همواره محتاج شرکت‌های نفتی مثل شل بوده‌ایم چرا چون کشور ما ظرفیت جذب ندارد. کشور چین در 10 سال گذشته وارد صنعت نفت شده است اما در بسیاری از صنایع نفتی جلوتر از ما است و ما از زمان دارسی تاکنون نتوانسته‌ایم مشکلات خودمان را حل کنیم.

آل‌اسحاق گفت: هر ایرانی که در سفره نشسته است 100 از سفره برداشته و 30 به سفره برگردانده است یعنی 70 درصد جای خالی اقتصاد را با درآمدهای نفتی پر کرده‌ایم و در آن 30 درصد هم به جای آنکه مردم تولید کننده باشند بیشتر در بخش خدمات هستند و کارمند امور اداری هستند و در نفس تولید ظرفیت جذب حداقلی داریم.

وی افزود: اقتصاد ما نتوانسته است جذبی داشته باشد که باعث افزایش ارزش افزوده شود ظرفیت خالی در اقتصاد یعنی عقب‌افتادگی اقتصادی در حالیکه در حوزه ژئوپلیتیک در حوزه جغرافیای سیاسی و فرهنگی ما بالاترین قدرت را در منطقه داریم و هاب منطقه هستیم با 15 کشور همسایه‌ایم اما از این نقطه قوت استفاده نمی‌کنیم جمهوری اسلامی ایران دروازه طلایی شرق و غرب و جنوب و شمال است و در اصطلاح اقتصادی و نظامی به ایران هارتلند کره زمین گفته می‌شود یعنی اگر خاورمیانه مرکز رشد اقتصادی جهان باشد ایران در هارتلند کره زمین قرار دارد اما حتی در هارتلند کره زمین بودن به جای آنکه نقطه قوت ما باشد تبدیل به تهدید شده است.

رئیس اتاق بازرگانی تهران گفت: امروز عراق به منطقه‌ای تبدیل شده است که تا 20 سال دیگر می‌توان در آن سرمایه‌گذاری کرد به لحاظ منابع نفتی، به لحاظ بازاربه لحاظ ساخت نیروگاه‌ها و در همه بخش‌ها قابلیت کار و سرمایه‌گذاری دارد و همه رقبای ما از این فرصت استفاده می‌کنند اما نمی‌توانیم از این فرصت عظیم برای سرمایه‌گذاری استفاده کنیم اینها نمونه‌هایی است که علیرغم پتانسیل‌ها و بالقوه‌هایی که وجود دارد و علیرغم امید‌ها و آرزوهایی که داریم اما ظرفیت جذب اقتصادی اجازه نمی‌دهد تا در آن شرکت کنیم.

به گفته وی، جمعیت 70 میلیونی ایران حداقل حضور را در اقتصاد خودشان دارند بالغ بر 70 درصد اقتصاد کشور در دست مردم و ابتکار آن‌ها و خلاقیت آنها و ریسک‌پذیری آنها نیست تنها 20 تا 30 درصد اقتصاد ما مردمی و آن هم بیشتر در بخش خدمات اقتصادی است لذا توانمند کردن بخش خصوصی فقط مربوط به مسائل مالی نیست باید در همه بخش‌ها بخش خصوصی توانمند شود مردم باید موتور محرکه اقتصاد باشند علیرغم منابع عظیمی که وجود دارد قدرت اقتصادی ما قدرت کار نیست.

وی افزود: 400 میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی ناشی از فروش منابع است نه متأثر از کار مردمی در حالیکه تولید ناخالص داخلی کره و مالزی بر اساس ارزش افزوده کار است 60 درصد از تولید ناخالص داخلی ما مربوط به فروش منابع است و متأثر از ارزش افزوده کار نیست و در واقع ظرفیت کم جذب کم اقتصادی ما علت‌العلل تمام این عقب‌افتادگی‌هاست.

آل‌اسحاق گفت: باید ظرفیت اقتصادی کشور به گونه‌ای باشد تا توان جذب داشته باشد و به همین دلیل است که حضرت آقا در فرمایشات روز گذشته خود اعلام کردند که باید مشکلات اقتصادی ریشه‌یابی شود در ریشه‌یابی مشکلات از دو بعد می‌توان بررسی کرد یکی مسائل خارجی و دیگری مسائل داخلی. مسائل خارجی مربوط به سلطه خارجی‌ها در همه حوزه‌های اقتصادی و پیگیری اهداف خودشان بوده است و هیچ‌گاه اجازه نداده‌اند اقتصاد ما رشد داشته باشد و حتی در حوزه نفتی ما را سوخت‌ رسان عالم کرده‌اند و حتی اجازه نداده‌اند که در معادن و کشاورزی هم پیشرفت بکنیم و امروز هم تهدیدات جدی را شروع کرده‌اند اما باید توجه داشته باشیم که بعضی از مسائل خارجی تهدید است و بعضی دیگر مربوط به تدابیر داخلی است یعنی در مسائل خارجی ما کمترین تدابیر داخلی را داشتیم و حداقل تدابیر متناسب با دنیا را اخذ کرده‌ایم و حتی سازماندهی تدبیر مناسب هم وجود نداشته است یعنی وزارت امور خارجه در تصمیم‌گیری‌ها رویکرد مناسب نداشته است.

رئیس اتاق بازرگانی گفت: در مسائل داخلی کار پیچیده‌تر و عمیق‌تر است که در یک بعد می‌توان به خصوصیات فردی و جامعه‌شناسایی ایرانیان اشاره کرد بطوریکه در یک پژوهش دانشگاهی 33 مورد خصوصیات فردی ایرانی‌ها در مورد باورها، رفتارها و عادات آنها مورد توجه قرار گرفته‌است که یکی از آنها این است که هنوز اقتصاد در محیط فردی و خانواده‌های ایرانی جزء اولویت‌های اول نیست ذهنیت ایرانی ذهنیت مناسب اقتصادی نیست ایرانی‌ها در تصمیم‌گیری‌هاشان هزینه فایده نمی‌کنند و بیشتر حوزه‌های دیگر مطرح بوده است. ایرانی‌ها بیشتر به من خودشان فکر کرده‌اند نه به من و جامعه.

رئیس اتاق بازرگانی تهران گفت: در نظام تصمیم‌گیری و نظام حکوتی ما اقتصاد فدایی حوزه سیاسی بوده است تدابیر اقتصادی ما متناسب با اقتصاد کشور نبوده است ما همیشه کوتاه مدت فکر کرده‌ایم و برنامه‌ریزی‌های کشور تابع درآمدهای نفتی بوده است اقتصاد ما حاصل از کار مردم نبوده است.

وی افزود: اقتصاد ما قدرت جذب کاری ندارد و ما نفت را می‌فروشیم تا به کالا و غذا تبدیل کنیم. مشکل دیگر ما حوزه سیاست بوده است اقتصاد هیچگاه محور اصلی تصمیم‌گیری‌ها قرار نگرفته است در حالیکه باید توجه داشته باشیم این اقتدار اقتصادی است که می‌تواند اقتدار سیاسی ایجاد کند اگر قرار است در حوزه سیاست مقتدر باشیم باید اقتصاد قوی داشته باشیم سیاسیون ما باید شم اقتصادی داشته باشند.

رئیس اتاق بازرگانی تهران گفت: در خصوص مباحث مدیریتی اگرچه ایرانی‌ها ضریب هوشی بالایی دارند و سابقه سه هزار ساله مدیریتی در ایران وجود دارد و ما تازه به دوران رسیده نیستیم اما متأسفانه در 300 سال اخیر یعنی در دوره قاجار به این طرف نظاماتی در حاکمیت کشور اتفاق افتاده است و ما دچار غربزدگی و وادادگی شده‌ایم و حتی از غرب هم تولید و صنعت را نگرفته‌ایم بلکه به دنبال چیزهای دیگر بوده‌ایم و مدیریت ما منفعل و واداده شده است هر چند بعد از انقلاب تکیه بر توانمندی‌ها تا حدی جبران شده است.

وی با اشاره به اهمیت دانش‌محور بودن اقتصاد گفت: امروز دانش‌محور بودن در اقتصاد اصل است و چگونگی روابط اقتصادی در حوزه جهانی و منطقه‌ای مهم است اقتصاد امروز دنیا به همدیگر وصل است و در این شرایط است که ما باید یکی از این سه راه را انتخاب کنیم هضم در اقتصاد جهانی، حذف از اقتصاد جهانی و تعامل با اقتصاد جهانی هضم که ممکن نیست چون اگر ممکن بود که انقلابی رخ نمی‌داد، حذف هم ممکن نیست و ما نمی‌توانیم دیوار بلند دور خودمان بکشیم مگر بدون بازارهای جهانی بدون حمل و نقل بین‌المللی رشد اقتصادی امکان‌پذیر است؟ پس ما چاره‌ای جز تعامل اقتصادی با دنیا با حفظ عزت و منافع ملی نداریم اگر می‌خواهیم الگو باشیم باید توجه به عمده اقتصاد داشته باشیم.

آل اسحاق تاکید کرد:  ما در منابع ذاتی اقتصاد بالاتر از متوسط جهانی هستیم و منابع ما قابل قیاس با کره و مالزی و ترکیه نیست باید قدرت ظرفیت جذب اقتصادی را بالا ببریم ظرفیت جذب اقتصادی یکی از چالش‌های تاریخی اقتصاد کشور است ما نیازمند کار مطالعاتی در این زمینه هستیم باید متخصصین علوم مختلف اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی این بحث را ارتقا دهند و راهگشای ارتقا کشور باشند و به همین دلیل است که حضرت آقا بررسی نقاط ضعف کشور را مورد تأکید قرار می‌دهند.

وی در پایان گفت:  لازم است تا بحث ظرفیت جذب اقتصادی به عنوان یک پروژه ملی بین تمام ارکان نظام تعریف و مورد بررسی قرار گیرد و در این میان اتاق بازرگانی تهران که امکانات مناسبی هم دارد پیشقدم می‌شود و از همه پیشنهادها استقبال می‌کند لذا از همه دست‌اندرکاران و نخبگان تقاضا داریم تا به این پروژه توجه کنند.

گفت‌وگو از رضا کیمیایی