در آستانه برگزاری شانزدهمین نشست سران کشورهای جنبش عدم تعهد در تهران با رامین مهمانپرست سخنگوی وزارت امور خارجه در ساختمان اين وزارتخانه به گفتوگو نشستیم. ابتدا اتفاقات مختلف نشست و حواشی آن را جویا شدیم و در ادامه چند سؤال درباره چالشهای سیاست خارجی ایران در چند سال گذشته، بحران سوریه و روابط ایران و مصر پرسیدیم که آقای مهمانپرست با صبر و حوصله به پرسشهای ما پاسخ داد. ضمن تشکر از سخنگوی محترم وزارت امور خارجه، متن مصاحبه که متأسفانه بهدلیل محدودیت صفحات نتوانستیم آن را کامل درج کنیم، از نظرتان ميگذرد.
*شانزدهمین نشست جنبش عدم تعهد در تهران فرصت مناسبی برای ایران در فضای سیاست بینالملل است. وزارت خارجه چه تدابیری را برای استفاده حداکثری از این فرصت اتخاذ كرده است؟
با توجه به اینکه جنبش عدم تعهد با 120 کشور عضو و 27 کشور و سازمان ناظر، بزرگترین مجموعه پس از مجمع عمومی سازمان ملل شناخته میشود، برگزاری این اجلاس در کشور ما شاید مهمترین رويداد سیاسی تاریخ کشور باشد و می‌توان گفت بزرگترین اجلاس بینالمللی است که در طول تاریخ کشور برگزار میشود. از این جهت هیأتهای مختلفی که از اعضاء و ناظرین در تهران حضور پیدا می‌کنند، میتوانند تأثیرات بسیار زیادی در روابط دوجانبه و همکاریهای چندجانبه و موقعیت جمهوری اسلامی ایران در منطقه و تأثیرگذاری در سطح بینالملل داشته باشند؛ بهویژه اینکه در شرایط خاصی این اجلاس برگزار میشود از جمله تحولات بیداری اسلامی در منطقه و دخالتهایی که کشورهای فرامنطقهای دارند. اصل حضور هیأتهای مختلف و میزان مدیریت موفق اين اجلاس میتواند در تعيين جایگاه کشور ما بسيار مؤثر باشد.
* تا این لحظه حضور رؤسای جمهور و رهبران چه کشورهایی قطعي شده است؟
معمولا وقتی کشورها در سطح سران دعوت میشوند، اسامی شركت كنندگان در روزهای پایانی مشخص و قطعی میشود. تا دیروز حدود 90 کشور مشخصات هیأت خودشان را اعلام کردند و طی امروز و فردا هم به تعداد کشورها اضافه خواهد شد. تا دیروز بيش از پنجاه کشور در سطح رییسجمهوری، نخستوزیر، معاون رییسجمهوری و وزیر امور خارجه برای شرکت در اجلاس اعلام آمادگی کردند و حدود چهل کشور دیگر نيز اسامی هیأتهای خود را اعلام كردهاند. انتظار داريم كه حدود پنجاه كشور در سطح رییسجمهوری، نخستوزیر و معاون رییسجمهوری حضور یابند و احتمالا هفتاد هشتاد وزیرخارجه نيز در اجلاس حضور خواهند داشت.
* با توجه به اهميت حضور رؤسای جمهور و افراد عالیرتبه کشورهای مختلف همزمان با تلاش دشمنان براي انزوای سیاسی کشور ما، در ساختار نظام بینالمللی جدید، ما چه برنامههای راهبردی داریم که نشان دهیم در انزوا نیستیم و وزارت امور خارجه چه اهداف راهبردی را در این اجلاس دنبال ميكند؟
همين تحرکات سیاسی و میزان استقبال کشورها از رفت و آمدهای سیاسی و رایزنیهایی که در سطح بالا برای رسیدگی به بحران‌های منطقهای و بینالمللی و پیدا کردن زمینههای جدیدی برای توسعه روابط دوجانبه و همکاریهای چند جانبه صورت ميگيرد، نشاندهنده رسیدن به اهداف مشخصی در سیاست خارجی برای خنثی کردن ادعای انزوای سیاسی است. حدود 137 کشور دعوت میشوند. وقتی هیأتها در سطح بالا شرکت می‌کنند، در روابط دوجانبه بحثهای خیلی خوبی میتواند شکل بگیرد چراکه خیلی از اینها در شرایط عادی به دلایل فشارهای سیاسی از رفت و آمد مقامات ارشد خود امتناع می‌کنند. نکته مهم دیگر رسیدگی به بحران‌های منطقهای است که ما فکر میکنیم با توجه به اهداف و اصولی که جنبش عدم تعهد دارد، بعضی از این موضوعات میتواند در دستور کار قرار گیرد؛ همفکری و رایزنیهایی انجام شود و مسائلی که جزء اولویتهای سیاست خارجی کشور ماست، در فرصت برگزاری اجلاس سران با حضور مقامات کشورهای دیگر به مرحله عملی نزدیک شود و بتوانیم دیدگاهها را به هم نزدیک کنیم.
* با توجه به ويژگيهاي روابط ایران و سوریه نسبت به بقیه اعضای جنبش، آیا تهران طرحی را درباره وضعيت سوريه پیشبینی کرده است؟
اجلاس کارشناسان ارشد در تاریخ 5 شهریور شروع میشود كه در سطح معاونین وزرای خارجه کشورهاست و باید بیانیه مورد بحث و بررسی قرار بگیرد؛ بیانیهای که در آن ممکن است پیشنهادهای مختلفی از طرف ما یا سایر اعضا مطرح شود. در مرحله بعد این موضوعات در اجلاس وزرای خارجه که هفتم و هشتم شهریورماه تشکیل میشود، باید به تصویب برسد. در هرکدام از این مراحل ممکن است بعضیها نظراتی داشته باشند و سپس اینها در اجلاس سران ارائه میشود که نهم و دهم شهریور است و در آنجا به تأیید نهایی میرسد. اگر ما موضوعات مهمی مانند سوریه را در دستور کار و بیانیه اصلی داشته باشیم، با حضور همه اعضاء و در نظر گرفتن نقطه نظرات آنها تصمیماتی گرفته میشود که میتواند خیلی مهم باشد. اگر به هر دلیلی در بیانیه موضوعاتی مطرح شود که مورد تأیید همه اعضاء نباشد، در حاشیه اجلاس فرصت خوبی فراهم میشود تا با حضور کشورهای مختلفی که به این موضوعات علاقهمند هستند، جلسه اختصاصی برگزار شود و بحث و بررسی صورت گیرد.
* ایران در سالهای اخیر از ظرفیتهای جنبش عدم تعهد برای مذاکرات هستهای استفاده کرده است که به هر حال برای ایران نتایجی را به دنبال داشته است. در این نشست ایران قصد دارد تا چه اندازه از امتیاز میزبانی استفاده کند و چه طرحهایی دارد تا بتواند درباره برنامه هستهای ایران از ظرفیت این اجلاس به شکل مطلوبی استفاده کند؟
خوشبختانه جنبش عدم تعهد ظرف چند سال اخیر در رابطه با موضوع فعالیتهای صلحآمیز در کشور ما وارد صحنه شد و تأثیرگذاری خود را در روابط بینالملل بیشتر کرد. یکی از اصولی هم که در جنبش عدم تعهد تعریف شده است، دفاع از حقوق کشورهاست که میبایست این اعضاء به آن بپردازند. بر این اساس شاهد بودیم که اعضای جنبش عدم تعهد بهصورت مکرر از حقوق هستهای ما دفاع کردهاند و راه حل گفتوگو و مذاکره را برای رفع برخی از ابهامات پیشنهاد کردند. حتما یکی از موضوعات مهمی که در این اجلاس مطرح خواهد شد، بحث هستهای خواهد بود.
* یکی از انتقاداتی که به جنبش عدم تعهد وارد است، این است که کشورهای عضو دچار یکسری انشقاقها بوده و فراکسیونهای متعددی دارند. با توجه به اینکه ایران جزء کشورهایی است که بهشدت به استقلال سیاسی اهمیت میدهد و مواضع ضداستکباری دارد، در این اجلاس چه تدابیری دارد تا بتواند یک همگرایی دیپلماتیک را بعد از پنج دهه فعالیت در این جنبش ایجاد کند؟
یکی از موضوعاتی که بسیار اهمیت دارد و ما فکر میکنیم میتوانیم از این فرصت ریاست سه ساله برای ارتقاء جایگاه جنبش عدم تعهد استفاده کنیم، این است که درباره ساختار جنبش تدابیری اتخاذ شود؛ از جمله اینکه یک اساسنامه جامع برای آن طراحی شود و ما بتوانیم دبیرخانه دائمی برای این جنبش تعریف کنیم تا مصوبات اجلاسهای مختلف و بیانیههای سیاسی که معمولا داده میشود، زمینه تحقق عملی پیدا کند و کمیتهای برای پیگیریها و دبیرخانهای برای حفظ ارتباطات بهصورت شبکهای تشکیل شود که دائما با اعضاء در ارتباط باشد. امیدواریم با طراحیهایی که در حال انجام است و با موافقت اعضاء بتوانیم بهسمت یک ساختار منظمتر و هدفمندتر برویم.
* ممکن است تشکیل دبیرخانهای دائمی در تهران به تصویب برسد؟
ما به چنین برنامهای فکر کردهایم و اعتقاد داریم که طرح ایجاد دبیرخانه را باید دنبال کرد. حتما ما یکی از داوطلبین محل استقرار دبیرخانه دائمی خواهیم بود.
* یکی از چالشهای سیاست خارجی کشور در دولتهای نهم و دهم، صدور چهار قطعنامه شورای امنیت علیه ایران بود. درست است که بحث فعالیتهای هستهای ایران مطرح بود ولی نوع موضع گیریها هم بیتأثیر نبوده است؛ موضعگیریهایی که گاهی با وزارت خارجه هماهنگ نبوده است. شما این موضوع را چگونه تحلیل میکنید؟
سیاست خارجی دولت نهم و دهم جایگاه ما را بین مردم دنیا ارتقاء داد. من معتقدم قطعنامههایی که علیه ما صادر شد، بهدلیل بد عمل کردن ما نبود. ما چون روی اصول و ارزشها و حقوق ملت ایستادیم، این قطعنامهها صادر شد و اعتقاد ندارم که اگر ما دست از حقوق هستهای خود برمی داشتیم، خیلی وضع بهتر بود و آنها کاری به ما نداشتند. اعتقادم این است که تا زمانی که ما جمهوری اسلامی ایران هستیم و تا زمانی که از استقلال کشور و ارزشهای فرهنگی و معنوی در کشور دفاع میکنیم، دشمن دست از سر نظام برنمیدارد. برای مثال فرض کنید که ما از تمام حقوق هستهای خود بگذریم...
* ولی سؤال اصلا این نبود...
من توضیح میدهم. چون بهانهای که کشورهای غربی و آمریکاییها بهویژه برای صدور قطعنامه علیه ما دنبال کردند، فعالیتهای هستهای بود. تمام استنادی که داشتند این بود که در آینده ما میخواهیم بهسمت تسلیحات هستهای پیش برویم. بعضیها شرایط را با شرایط قبل مقایسه می‌کنند و میگویند چون قبلا قطعنامه را راجع به ما اجرا نمیکردند، در آن موقع سیاست خارجی بهتری داشتیم در حالی که بهنظر من اینطور نیست. در بحث هستهای اینکه ما تمام فعالیتها را تعطیل کنیم که قطعنامه صادر نشود، پاک کردن صورت مسأله است؛ یعنی اگر قرار باشد که این کشورها با ما روابط خوبی داشته باشند و هیچ قدمی را علیه منافع ما برندارند، ما باید همینطور همه کارهای خود را تعطیل کنیم و هرچه که آمریکاییها گفتند انجام دهیم.
* همه اینهایی که شما میفرمایید، جزء اصول ماست اما بحث موضعگیریها بود و روندی که سیاست خارجی کشور طی میکند. میخواستم نظر شما را بدانم که آیا ما میتوانستیم ضمن حفظ این اصولی که شما میفرمایید و ما هم به آن معتقدیم و نظام بر این اساس استوار است، تدابیری داشته باشیم که از صدور این قطعنامهها جلوگیری کنیم؟
من میخواهم از زاویه دیگری نگاه کنم. من فکر میکنم هرچه فشارها علیه کشور بیشتر میشود، نشاندهنده این است که کشور ما مؤثرتر و پرنفوذتر شده و معادلات طرف مقابل را به هم ریخته است. اگر ما کشور بیخاصیت و بیاثری بودیم، نباید اینقدر سر به سر ملت ما میگذاشتند. حتی اگر برخی از صحبتها توسط برخی از مسئولین مطرح شده باشد و از نظر شما اینها عامل واکنش کشورهای مقابل باشد، اینها نشاندهنده این است که ما یک کشور قوی شدهایم ما کشور مؤثری هستیم که هر نوع حرف زدن مسئولین ما از نظر آنها اینقدر مهم تلقی میشود. مشکلات آنها با ما مشکلات ریشهای است و با اصل نظام ما مشکل دارند. من این را بارها گفتم و الان هم تأکید میکنم که حتی اگر ما تمام بهانههای آنها را در مسأله هستهای قبول کنیم و حتی بگوییم این پرونده را میبندیم و دنبال بحث هستهای نمیرویم، باز هم آنها پرونده جدیدی را مطرح می‌کنند و به دنبال موضوعات جدیدی میروند.
* بعضیها میگویند دیپلماسی ایران در سوریه کُند عمل کرده است. روندی را که الان ایران نسبت به سوریه دارد، چگونه ارزیابی میکنید؟
ما یک اصولی داریم و از اصول خود در سیاست خارجی دفاع میکنیم. از جمله اصول ما این است که مطالبات مردمی در همه کشورها باید مورد توجه قرار گیرد. آن چیزی که در سوریه اتفاق میافتد و تفاوتی که با سایر کشورها در منطقه دارد -که برخیها هم سعی کردند این موضوع را بهعنوان یک نقطه برخورد دوگانه ما با مطالبات مردمی مطرح کنند- این است که مثلا اکثریت قاطع مردم در بحرین خواستهای دارند و دولت و نظام حاکم، بهنظر اکثریت مردم توجه نمیکند اما در سوریه معلوم نیست کسانی که خواستههایی دارند اکثریت دارند یا ندارند. زمانی مشخص میشود که در یک فضای آرام و بدون درگیری و در روندی که زمینه یک انتخابات فراهم میشود، مردم خواستههای خود را با رأی خود مشخص کنند. نکته دیگری که وجه تمایز بین بحرین و سوریه است، این است که مردم در بحرین مسالمتآمیز تظاهرات می‌کنند و وسیلهای برای خسارت زدن به نظام حاکم ندارند ولی دارند سرکوب میشوند در حالی که در سوریه مشاهده میکنیم به بهانه اینکه یک عدهای مطالباتی دارند، اینها را مسلح می‌کنند و دست به اقدامات تروریستی میزنند؛ دست به آدمربایی میزنند و تلاش می‌کنند یک جنگ داخلی ایجاد کنند. در چنین فضایی شما نمیتوانید تشخیص دهید که مطالبات مردمی کدام است و برای کدام بخش از مردم است و آیا واقعا همه مردم یا اکثریت مردم سوریه چنین بحثی را میپذیرند یا خیر؛ بهخصوص اینکه نوع برخورد کشورهای غربی بهویژه آمریکا و عوامل آمریکا در بیرون و داخل منطقه بهگونهای است که میخواهند یک نوع مداخله خارجی را زمینهسازی کنند و بدون توجه به اینکه در کشورهای دیگر منطقه هم اتفاقاتی میافتد، یک دفعه بهطور ویژه سوریه را در دستور کار خود قرار میدهند و تحریمهای یکجانبه انجام داده و برای ورود نظامی خود از طریق ایجاد درگیریهای داخلی زمینهسازی می‌کنند.
* الان هفده ماه از اتفاقات سوریه میگذرد. آیا ایران نمیتوانست همان موقع سراغ معارضین برود یا به شیوه دیگری نگذارد دامنه بحران گسترده شود؟
گسترده شدن دامنه بحران سوریه بهدلیل این است که جبهه استکبار با تمام توان خود درصدد است تا به جبهه مقاومت ضربه بزند. آنها بعد از بیداری اسلامی نگران امنیت رژیم صهیونیستی هستند؛ بهخصوص اتفاقاتی که در مصر افتاده است برای آنها فوقالعاده مهم است؛ یعنی ارزیابی حامیان رژیم صهیونیستی این است که خط مقاومت در منطقه بعد از بیداری اسلامی بسیار قویتر شده و در حال قویتر شدن هم هست و بنابراین احساس خطر کردهاند. برای اینکه این جبهه را دچار شکاف کنند و یک فضایی برای احیای رژیم صهیونیستی پیدا کنند، سوریه را بهعنوان یک هدف در نظر گرفته و تمام توان خود را بهکار گرفتهاند تا سوریه را از پا در بیاورند.
مشکلی که الان در معارضین وجود دارد این است که یک مجموعه همسنخ و منسجم نیستند؛ نقطه نظرات بسیار متفاوتی دارند. یک عده داخل سوریه هستند که نقطه نظرات متفاوتی دارند و یک عده هم در بیرون سوریه هستند که نظرات دیگری دارند و خیلی از مخالفینی که در سوریه بودند، راضی نیستند به این روندی که منجر به دخالت نظامی خارجی شود و کشورشان را با بیثباتی و ناامنی مواجه کند. اگر نظام موجود در سوریه سقوط کند، چه تضمینی وجود دارد که یک جریان تروریستی افراطگرا در سوریه حاکم نشود؟ بنابراین نوع ترکیب معارضه هم یک ترکیب منسجم و مشخص با یک اصول و یک چهارچوب منظم نبوده است که شما با یک شرایط دیپلماتیک نظرات آنها را دریافت کرده و زمینه را برای گفتوگو فراهم کنید. با این حال ما تلاش کردیم که از حدود یکسال پیش تماسهایی داشته باشیم و نقطهنظراتشان را دریافت کنیم. زمینه انجام اصلاحات توسط دولت سوریه با همین رایزنیها و بحثها فراهم شد. متأسفانه شما میبینید که هر موقع اقدامی برای انجام اصلاحات صورت میگیرد، بلافاصله تحرکات گروههای مسلح و اقدامات تروریستی افزایش پیدا میکند.
* ایران برای مصر چه طرحهایی دارد؟ مصر کشوری است که پتانسیل بالایی دارد و ناظران و تحلیلگران سیاسی هم فعالیتهای مصر را زیر نظر دارند. حتی مردم ایران هم که به سرنوشت کشور و نظام علاقهمند هستند، رابطه ایران و مصر را دنبال می‌کنند و میبینند کشورهایی که رقیب ایران و یا دشمن ایران هستند، از ضعفهای مصر مانند ضعفهای اقتصادی و یا ارتباطات مذهبی استفاده می‌کنند؛ ما نمیگوییم که ایران هیچ اقدامی انجام نداده است اما عملا در دولت فعلی غیر از دعوت آقای مرسی که آقای بقایی رفته بود و قبل از آن هم آقای احمدینژاد اشارههایی کرده بود، عملا چیز خاصی ندیدیم. واقعا ایران طرحی برای مصر دارد؟ آیا سیاست ایران صبر است یا اینکه طرحهایی دارد و الان هم در حال اجرای آنهاست؟
مصر یک کشور بسیار مهم به لحاظ پیشینه تاریخی و تمدنی است و در جهان عرب به لحاظ تأثیرگذاری فرهنگی و سیاسی یک کشور شاخص است. پس تحولی که در مصر اتفاق میافتد، تحول بزرگی است و میتواند در جهان اسلام بسیار تأثیرگذار باشد. ما از همه حرکتهای مردمی از جمله قیام مردم مصر استقبال و حمایت کردیم و این حمایت خود را بهطور شفاف به اطلاع مسئولین آن کشور رساندهایم. تحولی که صورت میگیرد، تا رسیدن به نقطه کامل و نهادینه شدن حضور مردم در اداره کشور یک مقدار زمان میبرد. شما شاهد بودید که ما بارها از ایجاد یک رابطه سیاسی و رفت و آمدهای سیاسی و توسعه همکاریها استقبال کردیم ولی انتظاری که مردم ما داشتند دریافت نکردیم. دلیل هم این است که باید یک مقدار صبر کنیم تا این نهادها در داخل مصر به شکل نهایی خود نزدیک شود. هرچقدر که این نهادها بیشتر شکل میگیرد، نوع روابط ما شکل منظمتری به خود میگیرد؛ چون با یک چهارچوب تعریفشدهای روبهرو میشود. وقتی هنوز رییسجمهوری در مصر وجود نداشت و دولتی تشکیل نشده بود و سیاست خارجی مشخص نشده بود، هرچقدر هم شما اعلام علاقه برای ایجاد رابطه رسمی و توسعه رابطه میکردید، نمیتوانستید جواب بگیرید چون طرف مقابل شما شکل واقعی خود را پیدا نکرده بود ولی آینده را آینده خوبی میبینیم؛ روند را بهسمت نزدیک شدن دو کشور ایران و مصر میبینیم. با توجه به علاقهای که دو ملت به هم دارند و اراده و عزمی که بین مسئولین کشور ما و مصر وجود دارد، در این شرایط همگرایی باید بین کشورهای بزرگ اسلامی بهوجود بیاید که میتواند در آینده بسیار تأثیرگذار باشد.
* آیا مرسی به ایران میآید؟
سفری که آقای بقایی به مصر داشت، سفر خیلی خوبی بود و در یک فضای خیلی مثبت و دوستانه و صمیمانه ملاقات انجام شد. هیچوقت نکتهای منفی که نشاندهنده نیامدن یا توجه نکردن مصر به اجلاس سران جنبش عدم تعهد در تهران باشد، ندیدیم و سفر را مثبت ارزیابی کرده و برای آمدن ابراز امیدواری کردند. ما هم امیدواریم که مصر در بالاترین سطح شرکت کند. بالأخره مصر برای سه سال رییس اجلاس سران عدم تعهد بوده و برای سالهای آینده هم همچنان یک عضو تأثیرگذار خواهد بود. ما فکر میکنیم روابط به شکل مثبتی در حال توسعه است. سیاست صبورانه ما هم بهدلیل وضعیت تحولات داخلی است تا این نهادها شکل بگیرند. امیدواریم در این اجلاس فرصت خوبی فراهم شود تا این گفتوگوها و رایزنیها، ما را به نقطه بهتری در روابط برساند
اخبار ویژه
در دیدار هزاران نفر از زنان و دختران؛
بحران انرژی در سایه اختلافات نفت و نیرو؛
سکوت اصلاحطلبان
نظرات بینندگان
جدیدترین اخبار پربازدید ها
