چگونه‌ امام‌حسن‌ مرد‌ شامی‌ را منقلب‌ کرد

به مناسبت میلاد با سعادت امام حسن مجتبی علیه‌السلام، خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس گفت‌وگوی مشروحی با حجت‌‌الاسلام والمسلمین سید غلام‌عباس موسوی، مدیر کل امور مبلغان دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم انجام داده که متن آن از نظر می‌گذرد.

اخلاق امام حسن علیه‌السلام چگونه بود؟

موسوی در ابتدای این گفت‌وگو ضمن تبریک فرا رسیدن نیمه ماه مبارک رمضان سالروز ولادت امام حسن مجتبی علیه‌السلام گفت: امام حسن مجتبی علیه‌السلام به عنوان دومین امام شیعیان در روز پانزدهم ماه رمضان سال سوم هجرت چشم به جهان گشود و نام مبارک ایشان را پیامبر صلی الله علیه و آله «حسن» نامید.

مدیر کل امور مبلغان امام حسن علیه‌السلام دارای اخلاق خوش و حسنه دانست و گفت: ایشان از لحاظ خلق و خو سرآمد روزگار بود و دارای کمالات و سجایای اخلاقی بسیاری بود که از پدر و مادر بزرگوار و جد گرامیشان به ارث برده بود.

تحول فرد شامی تحت تأثیر رفتار حسنه امام حسن مجتبی(ع)

موسوی ادامه داد: امام حسن علیه‌السلام دارای حلم، صبر و بردباری بسیاری بود. نقل شده روزی فردی به مسجد آمده و سراغ ایشان را می‌گیرد. سپس با دیدن امام حسن علیه‌السلام شروع به ناسزا گفتن و توهین به آن حضرت می‌کند. امام در جواب او با ملاطفت کامل عمل می‌کند و می‌فرماید: برادر چه نیازی داری که بتوانم برای تو انجام دهم؟ آیا مسکن و لباس و غذا داری؟ هر چه می‌خواهی بگو تا برطرف کنم.

وی اضافه کرد: امام حسن مجتبی علیه‌السلام نیازهای آن مرد را که تحت تأثیر تبلیغات معاویه بود تأمین کرد و آن مرد ایمان آورد و گفت من در مورد شما اشتباه کردم. به من گفته بودند شما طور دیگری هستید.

موسوی به صفات دیگری از امام حسن علیه‌السلام اشاره کرد و گفت: جود و کرم و بخشندگی ایشان مثال زدنی است. امام حسن مجتبی علیه‌السلام به کریم آل محمد صلی الله و علیه و آله معروف بود. این امام بزرگوار آن‌قدر اهل جود و بخشش و کرم بود که گاهی هر آنچه از مال دنیا نزد خود داشت را به فقیر و مستمند و سائل می‌بخشید، به طوری که به اصطلاح عامیانه چیزی در جیب ایشان نمی‌ماند.

مدیر کل امور مبلغان دفتر تبلیغات بیان کرد: امام مجتبی علیه‌السلام برای همه مردم آن زمان، به جود و کرم شهره بود تا جایی که هر گرفتار و نیازمندی که وارد شهر می‌شد، او را سراغ امام حسن مجتبی علیه‌السلام می‌فرستادند و می‌گفتند برو پیش کسی که کریم است و قطعا به تو کمک می‌کند.

25 بار تشرف به مکه مکرمه با پای پیاده

وی خاطر نشان کرد: این امام بزرگوار 25 بار با پای پیاده به سفر حج و زیارت بیت الله الحرام مشرف شدند و این یک خصوصیت بسیار مهمی است که نوعی ریاضت شرعی محسوب می‌شود. منش امام حسن علیه‌السلام با زیردستان و افراد ضعیف، از دیگر صفات برجسته ایشان است.‌ نوشته‏اند ایشان در عمرشان مکرر (شاید بیست بار) هر چه داشتند نصف کردند؛ نصف را براى خود نگه داشتند و نصف دیگر را در راه فقرا و مواردى که لازم بود، انفاق کردند.

موسوی با اشاره به اینکه این امام بزرگوار با ضعیفان رفتاری بسیار مسالمت آمیز و درس آموز داشتند، تأکید کرد: امام حسن مجتبی علیه‌السلام را اگر بخواهیم در یک کلام معرفی کنیم باید بگوییم وجودی سراسر نور و شباهتی بسیار بالا و عجیب در همه ابعاد، به پیامبر اکرم صلی الله و علیه و آله داشتند.

وی در پایان این بخش از گفت‌گوی خود با فارس، حدیثی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل کرد و گفت: پیامبر گرامی اسلام درباره فرزندشان امام مجتبی علیه‌السلام فرمودند: «حسن منّی و انا منه، احبّ الله من احبّه» حسن از من است و من از اویم، خداوند دوست دارد هر کس که او را دوست بدارد. البته عین این جملات نیز درباره امام حسین از زبان پیامبر اعظم، صادر شده است.

چرا امام حسن مجتبی با معاویه صلح کرد؟

موسوی در ادامه به مهم‌ترین واقعه زندگانی امام حسن(ع) پرداخت و گفت: حادثه و برنامه مهمی که در زندگی امام حسن علیه‌السلام رخ داده است و توانسته منشأ اثر در تاریخ اسلام قرار بگیرد و دین اسلام و مکتب اهل بیت را بیمه کند، صلح اقتدارگرایانه امام حسن مجتبی علیه‌السلام است.

وی افزود: این امام بزرگوار با معاویه که یک انسان پلید و دشمن اهل بیت و دشمن مکتب و مذهب است و در ظاهر خود را دیندار نشان می‌داد ولی کوچکترین ارتباطی با اصول و معیارهای دین نداشت، ناچار به صلح شد.

مدیر کل امور مبلغان حوزه علمیه قم، صلح مقتدرانه امام حسن مجتبی علیه‌السلام را به خاطر حفظ دین اسلام و نظام جامعه و جریان پیدا کردن و ادامه یافتن امامت و ولایت دانست و اشاره کرد: امام حسن علیه‌السلام که در عصر خود مشاهده می‌کند افرادی که دور و بر ایشان هستند، راسخ نیستند و در این مسیر، محکم و مقاوم نمی‌توانند ایستادگی کنند، صلح کرد تا کیان اسلام حفظ شود.

وی ادامه داد: از خود ایشان در این رابطه سوال شد که ای پسر رسول خدا چرا صلح کردید؟ ایشان فرمود: اگر من به اندازه انگشتان دستم نیرو داشته و افسرانی داشتم که می‌توانستند بجنگند، می‌جنگیدم! بین افرادی که دور و برم هستند، نیروهایی به این شکل سراغ ندارم. لذا برای حفظ دین اسلام و جریان مکتب اهل بیت و استمرار این مسیر الهی صلح کردم.

صلح امام حسن(ع) عزت‌آفرین بود

این کارشناس علوم دینی اضافه کرد: اگر کسی شرایط و اوضاع آن زمان را به دقت مطالعه کند تصدیق می‌کند که صلح امام حسن مجتبی علیه‌السلام کاملا حساب شده بود و تمام بندهای صلح نامه‌ای که ایشان امضا کردند، بندهای افتخار آمیز و عزت آفرین بود. ولی متأسفانه طرف دیگر صلح که معاویه است، به آن بندهای صلح نامه پایبند نبوده و عمل نکرد و انتظاری جز این هم از معاویه نمی‌رفت.

وی بیان داشت: صلح امام حسن علیه‌السلام صلحی بود که باطنش قیام بود و منشأ اثر در تاریخ اسلام شد. این صلح افتخار آمیز در موضع ذلت نبود، در موضع عزت بود. دلیل آن هم اولا بندها و مفادی است که در صلح نامه گنجانده شده است و ثانیا نتیجه‌ای است که این صلح به همراه داشت.

موسوی با تأکید براین نکته که امام حسن علیه‌السلام با تصمیمی که گرفتند و صلحی که در آن مقطع حساس تاریخ انجام دادند، توانستند دین و مذهب را جریان داده و بیمه کنند، افزود: صلح امام حسن مجتبی علیه‌السلام یک تاکتیک دینی بود. استراتژی ایشان در آن زمان این بود که صلح را بپذیرند و گرنه امام حسن علیه‌السلام از همان نسلی است که امام حسین علیه‌السلام از آن نسل است و اینها با قیام و جهاد ارتباط وسیعی دارند.

امام حسین(ع) هم در شرایط امام حسن(ع) بود صلح می‌کرد

مدیر کل امور مبلغان دفتر تبلیغات اسلامی، تاکید کرد که اگر امام حسین علیه‌السلام در زمان و شرایط امام حسن علیه‌السلام بود دقیقا همان کاری را انجام می‌داد که امام حسن کرد و اگر امام حسن در زمان و شرایط امام حسین می‌بود دقیقا همان جریان کربلا را رقم می‌زد و حتی این مساله در روایت هم وارد شده است که هنگام خروج امام حسین، از مدینه به سمت مکه و یا هنگام خروج از مکه به سمت کربلا، فردی به نزد امام حسین علیه‌السلام آمد و عرضه داشت: ای کاش برادر شما امام حسن علیه‌السلام نیز، مثل شما برای مبارزه و جنگ قدم بر می‌داشت. حضرت سید الشهدا علیه‌السلام با نگاهی پر معنا به او فرمودند: اگر من نیز جای برادرم حسن بودم، همان می‌کردم که او کرد.

وی با بیان اینکه امام حسن مجتبی علیه‌السلام تربیت شده مکتب امام علی علیه‌السلام است گفت: امام در جنگ‌های بسیاری همراه و همیار پدر بزرگوارشان بوده و حضور حماسی و رزمی داشته است. امام حسن مجتبی علیه‌السلام از جنگ و رزم، فراری نبود ولی چون شرایط و زمینه فراهم نبود و چه بسا جنگ در آن شرایط به ضرر و از بین رفتن اسلام و مکتب اهل بیت علیهم‌السلام منجر می‌شد، ایشان صلح را قبول کردند و این بهترین تاکتیک دینی در آن شرایط بود.

مدیر کل امور مبلغان دفتر تبلیغات اسلامی تأکید کرد: امام حسن مجتبی علیه‌السلام به عنوان امام دوم شیعیان، همان روح قیام و ایستادگی در برابر ظلم و مجاهدت در راه دین را دارا بود ولی چون پیروان، همراه ایشان نبودند و همیاری نکردند ناچار به پذیرفتن صلح شدند.

موعظه امام حسن مجتبی(ع)

موسوی به بیان موعظه‌ای از آن حضرت پرداخت و گفت: از جمله مواعظ مهم آن حضرت این جمله بسیار زیبا و پرمعنا است که فرمود: «انْ ارَدْتَ عِزّاً بِلا عَشیرِةٍ وَ هَیْبَةً بِلا سُلْطانٍ فَاخْرُجْ عَنْ ذُلِّ مَعْصِیَةِ اللَّهِ الى عِزِّ طاعَةِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ»؛ مضمون عبارت حضرت این است که اگر می‌‏خواهى قوى باشى، عزت داشته باشی، بى آنکه قبیله و عشیره‏اى داشته باشى و اگر مى‏‌خواهى ابهت و شکوه و عظمت داشته باشى، بى آنکه تاج و تخت پادشاهى داشته باشى، (عزت و شکوه واقعی داشته باشی) از سایه شوم معصیت و نافرمانى خداوند و ذلالت معصیت خارج شو و در عزت اطاعت و فرمان‏بردارى خداوند قرار بگیر. یعنی معصیت خدا نکن تا عزیز شوی.

به قول شاعر:

خوى حیوانى سزاوار تو نیست / ترک این خو کن که انسانت کنند

چون على در عالم مردانگى / فرد شو تا شاه مردانت کنند

همچو سلمان در مسلمانى بکوش / اى مسلمان تا که سلمانت کنند

حجت‌الاسلام موسوی در پایان این گفت‌وگو یادآور شد: آن حضرت به عنوان یک انسان کامل و شخصیتی عالم، زاهد و عابد، الگوی تمام و کمال زهد و تقوا برای بندگان روزه‌دار است. منش و برخورد ایشان، کرامات و اخلاق خوش ایشان مایه درس است که امیدوارم همه ما شیعیان، آن حضرت را الگوی خود قرار دهیم و شیعه واقعی او باشیم.