واکاوی افزایش سه برابری قیمت مرغ

طی هفته‌های اخیر گرانی حیرت انگیز و پیش‌بینی نشده قیمت مرغ به رغم اعلام مازاد تولید ماهانه 120 هزار تنی مشکلاتی را برای مردم و اقتصاد کشور بوجود آورد که در گزارش حاضر دلایل آن بررسی می‌شود.

سال گذشته دقیقا همین زمان مرغ کیلویی 2900 تومان به فروش می‌رسید، مرغ در بازار به اندازه کافی بود و متولیان تولید از مازاد تولید و ضروزت برنامه‌ریزی برای آن در کشور خبر می‌دادند،اما قیمت مرغ در نوروز سال جاری به کیلویی 5 هزار تومان رسید و سیر صعودی خود را ادامه داد تا به کیلویی 8 هزار تومان در تیرماه امسال رسید.

اما واقعا دلیل این گرانی‌ها چه بود؟ چرا قیمت مرغ از قانون مهم اقتصاد که قیمت با میزان عرضه نسبت عکس دارد،تبعیت نکرد و چه باید کرد که در آینده دچار چنین مشکلاتی نشویم؟

*ماجرای بغرنج شدن توزیع خوراک مرغ

حدود 70 درصد نهاده‌های خوراک دام و طیور کشور وارداتی است،بنابراین نیازمند برنامه‌ریزی دقیق برای واردات و تامین به موقع است، دام و طیور موجود زنده است که باید خوراک آن در زمان خودش تامین شود، همچنانکه اگر یک وعده غذا به آنها داده نشود یا خارج از زمان خودش داده شود بر تولید تاثیرگذار خواهد بود،اما واردات خوراک مورد نیاز دامداران و مرغداران به موقع انجام نشد و حتی بر بخشی هم که وارد شد، مدیریت صحیحی برای توزیع اعمال نشد.

مرکز پشتیبانی امور دام که وظیفه حمایت و پشتیبانی از تولید را به عهده دارد در یک‌سال اخیر از وزارت جهاد کشاورزی جدا و به وزارت صنعت، معدن و تجارت الحاق شد،این شرکت که در گذشته وظیفه تامین نهاده و حمایت از بخش کشاورزی را به عهده داشت در حال حاضر در وزارت صنعت به واردات محصول، نهاده و توزیع آن مشغول است که انتقادهای جدی هم در زمینه انتقال این شرکت وجود دارد.

*تحویل تنها 50 هزار تن خوراک به مرغداری‌ها طی 3 ماه

این شرکت اوایل امسال طی تفاهمنامه با اتحادیه‌های سراسری مرغداران و دامداران بر آن شد خوراک مورد نیاز را به قیمت دولتی در اختیار آنها قرار دهد، همان زمان اتحادیه سراسری مرغداران نیاز خود را ماهانه 500 هزار تن اعلام کرد که این شرکت در طول 3 ماه تنها 50 هزار تن به این اتحادیه تحویل داد.

*مخالفت مرغداران با توزیع مرغ 4700 تومانی

تامین نیاز مرغداران علاوه بر اینکه به سختی و کمتر از نیاز آنها تامین می‌شد ،در  نحوه توزیع هم با اشکلاتی مواجه بود.

شرکت پشتیبانی امور دام برای کاهش قیمت مرغ در بازار تلاش کرد با اتحادیه سراسری که تمام مرغداری‌های کشور را نظارت می‌کند، قرارداد ببندد تا در قبال دریافت کنجاله دولتی، مرغ ارزان 4700 تومانی تحویل دهند اما این قرارداد با مخالفت این اتحادیه همراه شد و آنها به دلیل قیمت تمام شده بالاتر قیمت خود را کیلویی 5400 تومان عنوان کردند.

در همین زمان قیمت مرغ روز به روز بالاتر می‌رفت،بالاخره  شرکت پشتیبانی امور دام  طی قرارداد با سه شرکت معتبر از آنها تعهد گرفت که در قبال دریافت کنجاله ارزان روزانه 300 تن مرغ 4700 تومانی به بازار تهران تزریق کند، این در حالی است که نیاز تهران روزانه حدود 900 تن است.

*ترجیح فروش دان مرغ در بازار سیاه به جای تحویل مرغ 4700 تومانی

پیش‌بینی می‌شد این اقدام حتی با وجود عمل به تعهدات، منجر به کاهش قیمت نشود، اما عملا این سه شرکت به دلیل تفاوت قیمت دو برابری کنجاله دولتی با بازار، این نهاده‌ها را در بازار فروختند و این اقدام نه تنها منجر به کاهش قیمت مرغ نشد بلکه به بازار سیاه کنجاله هم دامن زد.

کنجاله دولتی در همان زمان حدود 800 تومان تحویل می‌شد،اما قیمت آن در بازار 1600 تومان بود، بعدها به کیلویی 2200 تومان هم رسید و مرغ در بازار هم همچنان از 7500 تومان پایین‌تر نمی‌آمد.

* فروش 50 هزار تن خوراک در بازار سیاه

در همین زمان شرکت پشتیبانی امور دام اعلام کرد که 50 هزار تن نهاده‌ای که به اتحادیه سراسری برای توزیع بین مرغداران داده است،اما به مرغدار نرسیده ودر بازار سیاه دلالی به فروش رفته است.

*کشتارگاه‌ها هم دان دولتی را آزاد فروختند

این شرکت با چرخش موضع خود در مدیریت توزیع، این دفعه قرار شد خوراک طیور را به کشتارگاه‌ها بدهند تا هر مرغداری در قبال تحویل مرغ ارزان 4700 تومانی سه کیلو کنجاله دریافت کند.

اما در هر کدام از موضع‌های مدیریتی بلافاصله خیر ناکامی آن منتشر می‌شد،زیرا تفاوت قیمت کنجاله دولتی و بازار باعث وسوسه می‌شد و این کنجاله‌ها هیچ‌وقت به دست مرغدار نمی‌رسید و در بازارهای آزاد به فروش می‌رفت.

*ناکامی توزیع خوراک طیور توسط سازمان‌های صنعت

تا اینکه شرکت پشتیبانی امور دام یک ماه پیش خبر واردات 200 هزار تن کنجاله سویا را داد و اعلام کرد که این واردات ادامه دار خواهد بود، شرکت پشتیبانی امور دام گفت: این دفعه با مدیریت صنعت، معدن و تجارت استانها این خوراک بین خود مرغداران توزیع می‌شود.

اما در همان زمان گزارش‌ از استان‌‌ها حاکی از این بود که به چند دلیل مرغداران این خوراک را تحویل نمی‌گیرند،اول اینکه سازمان صنعت استانها این خوراک را میداد تا آنها مرغ 4700 تومانی تحویل دهند زیرا شرکت پشتیبانی اعلام می‌کرد بر اساس  آنالیز قیمت تمام شده با کنجاله 800 تومانی بیش از 4700 تومان نیست، اما تولیدکنندگان این را قبول نداشتند از سوی دیگر تولید کنندگان اعلام می کردند تحویل این دان‌ها بروکراسی طولانی دارد و ضامن برای بازپرداخت وجه می‌خواهند.

به هر حال در همان زمان هم برخی کارشناسان در این مورد که چرا با واردات خوراک همچنان قمیت‌ مرغ بالاست اعلام می‌کردند مدیریت توزیع اشکال دارد.

*احیای وارد کننده انحصاری و ورشکسته خوراک مرغ 

اما واردات خوراک دام و طیور کشور از مشکل دیرینه‌ای رنج می‌برد و آن واردات انحصاری است، واردات نهاده‌ها در دست یک نفر است و حتی در ابتدای مشکل واردات خوراک دام و طیور در سال گذشته موضوع از این قرار بود که این فرد به دلیلی که گفته می‌شد شکست مالی است از گردونه واردات خارج شده و فرد جایگزینی حتی دولت هم قادر نبود تا اقدام به واردات ‌کند.

یکی از مسئولین در همان زمان می‌گفت: برای واردات به ویژه در زمان تحریم باید برای کشور صادر کننده شناخته شده باشید، به شما اعتماد کنند و تجربه‌ای که این آقا طی سالهای متمادی بدست آورده یک شبه بدست نمی‌آید.

به هر حال اگرچه قبلا تمامی این واردات توسط این شخص انجام می‌شد اما بعد از اعتراضات زیادی که انجام شد، شرکت پشتیبانی امور دام خودش دست به واردات زد اما در عمل با همکاری این شخص واردات انجام می‌شد و حتی شرکت‌هایی که در کار توزیع نقش داشتند متعلق به این شخص بودند و بنابراین هزینه‌ تمام شده واردات خوراک‌ هم به همین دلیل بیشتر می‌شد. 

برای تکمیل شدن چرخه انحصار سازمان حمایت از تولید کننده و مصرف کننده طی بخشنامه‌ای اعلام کرد در صورتی که کسی واردات کنجاله انجام دهد باید نهاده را به شرکت پشتیبانی امور دام برای توزیع تحویل دهد، اما بعد از مدتی با مواجه شدن با  اعتراض‌های گسترده این بخشنامه ملغی اعلام شد

به هر حال وجود انحصار، تامین ناکافی و سوء مدیریت در توزیع سراسری باعث شد قیمت مرغ هیچ‌وقت پایین نیاید تا اینکه دولت تصمیم به واردات مرغ و گوشت نامحدود زد.

در حال حاضر با واردات گسترده‌ای که توسط دولت انجام شده، قیمت مرغ در بازار به کیلویی 5800 تومان رسیده است اما به نظر می‌رسد اقدام به واردات، مسکّن مقطعی است و درصورت عدم درمان درد قیمت دوباره بالا رود.

*چه باید کرد؟

با توجه به اینکه ریشه این گرانی اخیر عدم تامین خوراک عنوان شد در نخستین گام باید با مدیریت مناسب به فکر کشت و تولید 100 درصدی خوراک نظیر کنجاله و  ذرت در داخل کشور شد تا در ا ین زمنیه نیاز به واردات نباشد.

از سوی دیگر زنجیره تولید از ابتدا تا انتها و زمان رسیدن به دست مصرف کننده و حتی واردات و صادرات آن باید توسط یک وزارتخانه مستقل مدیریت شود در همین زمینه طرح انتزاع کشاورزی در مجلس بررسی می‌شود که تصویب آن کمک زیادی به تجمیع وظایف پراکنده موجود خواهد کرد در اینصورت بسیاری از مشکلات توزیع نهاده، مرغ برطرف می‌شود.

همچنین انحصار واردات و هر بخشی که به تولید ضربه می‌زند برداشته شده و با آن مقابله شود.

از سوی دیگر باید مرغداری‌های کشور ساماندهی، اصلاح و بازسازی شوند تا قیمت تمام شده پایین تر باشد.