گزارشی‌هولناك پیرامون اعتیادجديددنیای مدرن

بولتن نيوز- محمد پورغلامی: شايد اگر بگوييم اينترنت به عنوان مهم‌ترين و تأثيرگذارترين ابزار و رسانه به‌خصوص در نسل جوان امروز جهان است سخن به گزاف نگفته باشيم. از زماني که اين تکنولوژي وارد فضاي زندگي انسان شده تا به امروز که به يک تکنولوژي بين المللي تبديل شده است علي رغم تمام محاسن و مزاياي آن، يک‌سري دغدغه‌ها و نگراني‌هايي را نيز بر خانواده‌ها تحميل نموده است. انسان‌ها و به‌طور خاص نوجوانان و جوانان مي‌توانند ساعت‌ها در مقابل رايانه بنشينيد و در دنياي wwwها به سير و سفر بپردازند و به هيچ‌وجه هم گذر زمان را احساس نكنند.

انسان‌ها در فضاي مجازي با هر کس که بخواهند ‌مي‌توانند دوست شوند. مي‌توانند به هر کجا که مي‌خواهند سر بزنند و هر اطلاعاتي كه دوست دارند كسب كنند. فضاي مجازي در حقيقت نوعي فرا فضا و فضاي ذهني است. دنياي مجازي دنيايي است که همه جا هست اما هيچ کجا نيست. فضاي سيال و بي‌حدودي است که به سادگي، هميشه در دسترس همگان است اما به همان سادگي که ايجاد مي شود از بين مي رود و محو مي شود.

در کشور ما ایران نیز شايد هيچ پديده‌ی ديگرى در طول سال‌هاى اخير به اندازه‌ی اينترنت رشد نداشته است. افزايش تصاعدى ضريب نفوذ اينترنت در ايران و در كنار آن افزايش تعداد سايت‌ها، وبلاگ‌ها و پايگاه‌هاى اطلاع‌رسانى روى اين شبكه‌ي جهانى، نيازمند بررسى‌هاى جامعه‌شناسى از منظر آسيب‌هاى فردى و اجتماعى است.

در كتاب «روزنامه‌نگاري سايبر» دكتر يونس شكرخواه اشاره شده است: «ظهور پديده‌اي به‌نام اينترنت گردش اطلاعات را در سطح جهان افزايش داده است. تا اواسط دهه‌ي 90 بيشتر شبكه‌هاي اجتماعي به اينترنت منتقل شدند. پيدايي صور نوين ارتباط در شبكه‌هاي بزرگ رايانه‌اي زمينه‌ساز فضاهاي اجتماعي جديد گشته و مجموعه‌ي گسترده‌اي از اجتماعات مجازي را به وجود آورده است. فضاهاي بدون مرز كه روابط اجتماعي را تحت تاثير قرار مي‌دهند.»

دامنه و ميزان اهميت اين رسانه‌ي دنياي مدرن را مي‌توان حتي از روي تعداد كاربران آن كه هر روز بر مقدار آن نيز افزايش مي يابد متوجه شد. كاربران اينترنت به ويژه از سال 2000 ميلادي رو به فزوني بوده است. براي مثال، تعداد كاربران اينترنت در آمريكاي شمالي بين سال‌هاي 2000 تا 2008 میلادی، 129.6 درصد افزايش يافته است و تقريبا 74 درصد جمعيت اين منطقه از اينترنت استفاده مي‌كنند.

در ایران نیز اينترنت در سال 1373 وارد کشور شد، از آن به بعد، آمار تعداد كاربران اينترنت همه‏ساله رشد تصاعدی داشته است. بطوري كه براساس گزارش وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات، تنها در فاصله‌ی بین سال‌های 82 تا 86، تعداد کاربران اينترنت در کشور 25 برابر شده ‏است. در سال 1386 نیز کاربران ایرانی به 18 ميليون افزايش يافت. اين روند در سال 1388 حتي به رشدي 44.5 درصدي هم دست يافت كه در مقايسه با ساير كشور‌هاي منطقه‌ی خاورميانه و خليج‌فارس، رشد بي‌مانند و غيرمنتظره‌اي محسوب مي‌شود.

نتايج مطالعات سازمان ملي جوانان، در سال‌هاي 1376، 1381 و 1384 نيز نشان مي‌دهد كه بيشترين تعداد كاربران اينترنتي جوانان 18 تا 28 ساله هستند به‌طوري كه در سال 1376، 10درصد، در سال 1381، 19درصد و در سال 1384، 29 درصد جوانان از اينترنت استفاده مي‌كرده‌اند. بر طبق آخرين آمار سايت Internet World State نيز تعداد كاربران ايراني در سال 2011، 36 ميليون و 500 هزار نفر بوده است كه نسبت به يك سال گذشته، 3ميليون و 300 هزار نفر افزايش داشته است و پيش‌بيني مي‌شود با افزايش واگذاري خط‌هاي پر سرعت و خطوط اينترنتي بي‌سيم (وايرلس) اين ميزان همين‌طور سير تصاعدي خود را طی کند.

از ويژگي‌هاي منحصر ‌به فرد اينترنت از جمله سهولت دسترسي به آن، 24 ساعته بودن، سادگي كار، هزينه‌ي پايين، گمنام ماندن كاربران آن و... همگي موجب استقبال عظيم مردم در سراسر جهان از آن شده است. گرچه اينترنت، اطلاع‌‌دهنده، مفيد، داراي منابع غني و سرگرم‌كننده است، اما براي افرادي كه استفاده‌ي بيش از حد از آن را دارند، اين منافع، به آسيب‌ها و نابهنجاري‌هاي رواني و رفتاري تبديل مي‌شود. از نقطه نظر فرهنگي نيز اينترنت به دو شيوه موجب تغيير فرهنگي مي شود:

1- فرهنگ خودش را عرضه مي‌کند: اينترنت و زندگي در دنياي مجازي، مقتضيات خاص خودش را دارد تا آنجا كه حتي نوع ادبياتي كه كاربران اينترنتي در گفتگوهاي مجازي يا به‌اصلاح «چت» استفاده مي‌كنند نيز در پاره‌اي از مواقع متفاوت از دنياي واقعي است.  بسياري از كارشناسان حتي اينترنت را تهديدكننده‌ي آداب و رسوم و زبان ملي و مادري مي‌دانند.

2-  گذرگاهي براي ساير فرهنگ‌ها تدارک مي‌کند: از طريق دنياي اينترنت، انسان‌ها به‌راحتي و تنها  با فشار دادن يك دكمه و يا كليك كردن بر روي موش‌واره (موس) مي‌توانند به دنياي ساير فرهنگ‌ها سفر كرده و با آداب و رسوم آنان آشنا شوند.

از طرف ديگر اينترنت از اين جهت که رسانه‌اي دوسويه به شمار مي‌رود و همگان مي‌توانند ضمن دريافت اطلاعات، اطلاعاتي را نيز به شکل‌هاي گوناگون و حتی غيراستاندارد، در آن منتشر کنند، فاقد ساختار نظام‌مند و منطقي در طبقه‌بندي اطلاعات است. از سوي ديگر، هر روزه ده‌ها ميليون صفحه‌ی اطلاعات به اين مخزن چند ميليارد صفحه‌اي افزوده مي‌شود. در اين صورت، مشخص است که فرآيند جستجو و بازيابي اطلاعات به‌مراتب، سخت و نيازمند مهارت بسيار خواهد بود. از اين رو است که برخي از کارشناسان، اين فرآيند را به يافتن سوزن در انبار کاه تشبيه کرده‌اند. اين مطلب در كنار اين مسأله سخت‌تر خواهد شد كه بدانيم در اينترنت هر كسي مي‌تواند هر چيزي اعم از راست يا دروغ را بنويسد و هزينه‌اي بر شخص نويسنده نیز از جهت صحت و سقم مطلب وجود ندارد. هر چند در ايران با تأسيس پليس فضاي مجازي (فتا) اين مسأله تا حدودي مورد بررسي قرار گرفته اما حجم مطالب موجود در اينترنت آن‌قدر است كه نمي‌توان در لحظه‌ي ممكن به همه‌ي آنها رسيد. از طرف ديگر بخش زيادي از حجم اطلاعات موجود در اينترنت در وبلاگ‌ها و شبكه‌هاي مجازي بارگذاری می‌شود كه بر آنها نيز نمي‌توان به‌درستي نظارت داشت.

برآيند چنين ساختاري اين است که بيشتر کاربران و جستجوگران، راه را در اينترنت گم مي‌کنند و با وجود صرف زمان طولاني و روبه‌رو شدن با دنيايي از اطلاعات گوناگون، مطالب مورد نياز خود را به طور رضايت‌بخش به دست نمي‌آورند. به اين مسأله، اصطلاحا «بازيابي بيش از حد اطلاعات»[1] گفته مي‌شود. بديهي است که بازيابي بيش از حد اطلاعات به خودي خود مشکل‌ساز نيست، بلکه آن چه اين موضوع را به يک مشکل تبديل مي‌کند، وجود اطلاعات نامرتبط يا کم مرتبط بسياري در بين نتايج پژوهش است.

نتايج يکي از تحقيقات در زمينه‌ي مشکلات دسترسي به اطلاعات از طريق وب نشان مي‌دهد که بازيابي بيش از اندازه‌ي اطلاعات، بسياري از کاوشگران را ناراحت و عصباني مي‌کند. به‌طوري که به‌طور متوسط پس از گذشت 12 دقيقه چنانچه کاوشگران به نتايج مورد نظر دست نيابند و جستجوي ناموفقي داشته باشند، شروع به عصباني شدن مي‌کنند.[2]

از ديگر سو، قرار گرفتن عباراتى نظير موزيك، چت و كلمات مبتذل در صدر كلمات جستجو شده، دغدغه‌ي كاربران ايرانى را به گونه‌اى ديگر نشان مى‌دهد. اين كلمات همچنين نشان مى‌دهند كه بيشتر وقت كاربران ايرانى در سايت‌هاى گروه تفريح و سرگرمى سپرى مى‌شود و بسيارى از آنها جزو سايت‌هاى زرد هستند. شناسايى اين سايت‌ها نيز چندان مشكل نيست: سايت‌هايى پر از لينك در صفحه‌ي ورودى كه در چندين چارچوب مختلف دسته بندى شده‌اند و لينك‌هاى آنها همگى در صفحه‌اى جديد باز مى‌شوند.

شيوع اعتياد جديدي در دنياي مدرن به نام اعتياد اينترنتي

در كنار انواع و اقسام اعتيادهايي كه تا به حال نام آن را شنيده‌ايد، اعتيادي كه شايد سرعت رشد آن بيشتر از همه‌ي انواع اعتيادها است اعتياد به اينترنت[3] است. متأسفانه آثار زيان‌بار اين نوع اعتياد به دليل آنكه مانند ديگر اعتيادها محسوس و ملموس در كوتاه مدت نيست، خطرناك‌تر است.  

بنا بر يک گزارش، برخي از آمريکايي‌ها تا جايي اعتياد به اينترنت پيدا کرده‌اند که روزانه بيش از 18 ساعت از وقت خود را صرف اينترنت مي‌کنند. اين بيماري در آمريکا به قدري فاجعه‌بار است که کليساها، پيشوايان مذهبي با فريادهاي کمک‌خواهي زن و شوهر، يا يکي از آنها، براي رهايي از اين نوع اعتياد مواجه هستند و مؤسسه‌هاي مشاوره‌اي مسيحي در حال تدوين مشاوره‌هاي اعتياد به اينترنت هستند.[4]

اعتياد به اينترنت مفهومي است كه از سال 1995 ميلادي مورد توجه قرار گرفت و به تدريج انواع مختلف اين اعتياد مانند به چت، اعتياد به قمار از طريق شبكه و غيره شناخته شد. برخي از ويژگي‌هاي بي‌نظيري كه در ظرفيت اعتياد به اينترنت مثمر‌ثمر هستند، شايد تا حدودي با سرعت، در دسترس‌بودن و حجم انبوه اطلاعاتي كه به صورت برخط رد و بدل مي‌شوند، مرتبط باشند.

اعتياد به اينترنت يا استفاده بيش از حد از ديگر آسيب‌هاي فردي، و تا حدودي اجتماعي اينترنت است که گاهي از اين بيماري تحت عنوان اعتياد مجازي[5] و مشهورتر از آن با عنوان «اختلال به اعتياد اينترنت»[6] نام برده مي‌شود. اختلال اعتياد به اينترنت يک پديده‌ي بين رشته‌اي است و علوم مختلف پزشکي، رايانه‌اي، جامعه‌شناسي، حقوق، اخلاق و روان‌شناسي هر يک از زواياي مختلف اين پديده را مورد بررسي قرار داده‌اند و در هر يک از اين علوم مختلف نظريه‌هايي براي اين اختلال مطرح شده است. اما به رغم تحقيقات زياد براي شناختن عوامل اصلي اعتياد به اينترنت، ابهامات بسياري در بين دانشمندان اين حوزه وجود دارد.

آمار معتادان اینترنت

انجمن روانپزشکي آمريکا در گزارش سالانه‌ی خود، اعتياد به اينترنت در ميان نوجوانان و جوانان را از مهم‌ترين اختلالات رواني و رفتاري سال2012 عنوان کرده است. این مسأله بيش از همه در ميان کساني که به گونه‌هايي از اختلالات رفتاري و اجتماعي مبتلا هستند، مشاهده مي‌شود.

تحقيقاتي که بر روي دو هزار و162 دانش آموز نوجوان در مدت دو سال صورت گرفت، نشان داد 11 درصد از شرکت‌کنندگان در اين تحقيق تقريبا به اينترنت اعتياد دارند. پس از دو سال بررسي، محققان دريافتند که مهم‌ترين عامل اعتياد دختران به اينترنت، ترس از اجتماع و استرس و اضطراب در ميان آنها بوده است. همچنين در پسران نيز خصومت، عامل اصلي گرايش آنها به بازي‌هاي آنلاين و استفاده از اينترنت بيش از 20ساعت در هفته بوده است.

نتايج اين بررسي نشان داد که مردان بيش از زنان در مرض ابتلا به اعتياد به اينترنت قرار دارند و اعتياد آنلاين موجب لطمه زدن به وضعيت درسي دانش‌آموزان، کاهش روابط خانوادگي و عدم بهبود روابط عاطفي ميان افراد مي‌شود که بايد به عنوان يک نگراني جدي تلقي شود.

روزنامه «ديلي ميل» نیز چندی پیش نوشت که اعتياد به اينترنت در ميان انگليسي‌ها به ويژه در ميان بزرگسالان اين کشور وارد ابعاد تازه‌اي شده است. بر اساس برآوردهاي صورت گرفته، برخي افراد بزرگسال انگليسي، در هفته 15 ساعت به صورت آنلاين در اينترنت مي‌چرخند. اين آمار در مقايسه با شش سال پيش، 5 برابر شده است. در نظرسنجي که توسط اداره ارتباطات انگليس (آفکام) صورت گرفته، مشخص شده است از هر ده فرد بزرگ سال، هشت نفر از طريق دستگاه‌هاي مختلف آنلاين مي‌شوند که اين رقم 20 درصد در مقايسه با سال 2005 افزايش داشته است. محققان همچنين دريافته‌اند که 59 درصد از کاربران بزرگسال اينترنت، در شبکه‌هاي اجتماعي پروفايل دارند و دو سوم آنها، هر روز، از صفحه‌ی خود بازديد مي‌کنند که اين ميزان در سال 2007، يک سوم بود. کارشناسان همچنين دريافته‌اند که افراد ميانسال، به شدت گوشي‌هاي هوشمند مي‌خرند.

در ادامه‌ی اين تحقيقات آمده است که استفاده از اينترنت در هفته، به طور ميانگين از 14.2 ساعت در سال 2010 به 15.1 ساعت در سال گذشته، افزايش يافته است. عليرغم وجود دستگاه‌هاي مختلف براي اتصال به اينترنت، اتصال از خانه، همچنان با روندي افزايشي در صدر قرار دارد. [7]

در ایران نیز بر طبق آمارها ۲۴ درصد از کاربران به اينترنت معتادند. رييس انجمن جامعه‌شناسان ايران در این‌باره گفت: اعتياد به اينترنت بين سنين ‌١٥ تا ‌١٨ سال در مقايسه با ساير سنين بيشتر است و معتادان به اينترنت، در مجموع ‌٣/٢٤ درصد يا يك چهارم كاربران اينترنت را تشكيل مى‌دهند.

دكتر «سعيد معيدفر» در نشست بررسى اعتياد به اينترنت در بين نوجوانان ‌١٥ تا ‌٢٥ سال كه در دانشكده‌ى علوم اجتماعى علامه برگزار شد، با اشاره به گزارش وزارت ارتباطات مبنى بر رشد ‌٢٥ برابرى تعداد كاربران، آن را نشان دهنده‌ى رشد پرشتاب اين پديده و عموميت پيدا كردن اينترنت دانست و اظهار داشت: اينترنت در جوامعى كه در آغاز راه هستند، آسيب‌هاى متعدد و قابل تأملى را به همراه دارد و آسيب‌هايى نظير نابه‌هنجارى‌هايى كه از طريق مبادلات اطلاعات غير اخلاقى در فرد ايجاد مى‌شود، همراه با دخالت هكرها و ويروس‌ها در اقتصاد در سال‌هاى اخير حتى در جوامع غربى اهميت ويژه‌اى پيدا كرده است.[8]

تشخيص اعتياد به اينترنت

تشخيص اعتياد به اينترنت از مواردي است که بحث‌هاي زيادي درباره آن صورت گرفته است. سرپرست مرکز درماني اعتياد به الکل و مواد مخدر در دانشگاه استنفورد در اين مورد مي‌گويد: «اگر فردي متوجه شد که قادر نيست يک روز را بدون استفاده از اينترنت سپري کند، شکي نيست که اين فرد به استفاده از اينترنت معتاد شده است».[9] البته حق اين است که زمان به تنهايي نمي‌تواند معيار کامل و دقيقي براي تشخيص اعتياد به اينترنت باشد؛ بلکه در کنار آن بايد شاخص هاي ديگري نظير اين که شخص استفاده کننده چه کسي است، در نظر گرفته شود، بايد توجه شود. که آيا کاربر دانشجو و استاد دانشگاه است که هر روز براي تهيه برخي مطالب و آمارها به اينترنت مراجعه مي‌کند؟ آيا تاجري است که هر روز چندين ساعت وقت خويش را صرف تجارت الکترونيکي مي کند؟ يا اينکه فردي است که عادت کرده است تا بخشي از وقت خويش را براي چت و گپ زني و ايجاد روابط اينترنتي سپري کند؟ بي شک، در مورد اوّل و دوم به سختي مي‌توان برچسب معتاد اينترنتي را براي کاربران آن حرفه روا دانست.

دکتر يانگ معتقد است که اگر چه زمان، تنها عامل تعيين‌کننده در تعريف اعتياد به اينترنت نيست ولي عموما معتادان بين 40 تا 80 درصد از وقت خود را با جلساتي که ممکن است هر کدام حتي تا 20 ساعت طول بکشد، صرف مي‌کنند و اين کار باعث مي‌شود اختلالاتي در ميزان و زمان خواب کاربر به وجود آيد. در موارد شديد حتي قرص‌هاي کافئين براي تسهيل زمان طولاني‌تري در اينترنت بودن مصرف مي‌شود. اين اختلال، خستگي بيش از اندازه در بدن ايجاد مي‌کند که کارکرد درسي و شغلي را تحث تأثير قرار مي‌دهد و ممکن است نظام ايمني بدن را ضعيف کند و فرد آسيب‌پذيري بيشتري به بيماري‌ها پيدا کند. افزون بر اين، به علت عدم ورزش و حرکات مناسب، مشکلات عصب‌هاي مچ و درد پشت، چشم درد و مانند آن به وجود مي‌آيد.[10]

ريشه‌های اعتياد به اينترنت

علت و ريشه‌ی اعتياد به اينترنت از مباحث داغي است که نظريه‌پردازان مختلفي را به خود مشغول کرده است و نظرات مختلفي در اين‌باره وجود دارد. دکتر «جان گروهول»[11] که گفته مي‌شود توسط وي تحقيقات وسيعي در اين زمينه انجام گرفته است، معتقد است چيزي که باعث اعتيادآور شدن اينترنت گرديده، «اجتماعي شدن» است. به عقيده‌ی گروهول جنبه‌هايي از اينترنت که کاربران بيشترين وقت خود را در آنها سپري مي‌کنند، با تعامل اجتماعي مرتبط است؛ به عنوان مثال، کاربران با انسان‌هاي همانند و دلخواه خود از طريق پست الکترونيکي، گروه‌هاي مباحثه يا خبري، چت، بازي آنلاين و مانند آن وارد تعامل اجتماعي مي‌شوند.

البته انسان‌ها و مخصوصا جوانان ساعت‌ها وقت خويش را براي کتاب خواندن، تماشاي تلويزيون و مکالمه تلفني صرف مي‌کنند، و حتي گاهي از خانواده و دوستان و محيط خويش غافل مي‌شوند، ولي آيا مي‌توان گفت که آنها معتاد تلفن و تلويزيون هستند؟ البته نه. سرّ اختلاف اينترنت با ديگر رسانه‌ها و خصيصه‌ی اعتيادزاي آن در اين است که جوان هنگام کار با اينترنت به دنبال «هويت يابي» و «تعامل اجتماعي» است و اين فرايند اجتماعي شدن است که آن را اعتيادآور مي‌سازد.[12]

دکتر کيمبرلي اس. يانگ[13] يکي ديگر از متخصصان و محققان مسائل اينترنت، ريشه‌ی فريبندگي و اعتيادآور بودن اينترنت را در مدلي تحت عنوان ACE به سه عامل پيوند مي‌دهد. اين سه عامل عبارتند از:

گمنامي: آيا تا به حال اصطلاح «شما به اندازه رازهايتان نگران هستيد» را شنيده ايد؟ مسئله اعتياد به اينترنت نيز چنين است. نه از روي قبض هاي تلفن مي شود فهميد و نه کسي از کليسا شما را در حال خروج از کتاب فروشي مخصوص بزرگسالان خواهد ديد. فقط کاربر و گيرنده پيام از اين موضوع آگاهي دارند. کسي نمي تواند بفهمد شخصي که به اينترنت متصل است، مشغول چه کاري است.

راحتي و آسودگي: شما درخانه خود مي توانيد با نوک انگشتانتان با دنيا ارتباط داشته باشيد. با چند ضربه انگشت مي توانيد داستان هاي عاشقانه، رابطه جنسي اينترنتي، بازي ها و کتاب هاي بزرگسالان و ديگر چيزها را به داخل خانه خود بياوريد.

گريز: دکتر يانگ مي نويسد: «اگر افراد در زندگي روزمره روز بدي داشته باشند، مي توانند با مراجعه به اينترنت به تسکين و آسودگي برسند. بعضي از افراد معتاد، اينترنت را به عنوان يک مسکن و بعضي ديگر به عنوان آزاد شدن يکباره هورمون آدرنالين مي دانند. بالاتر از اين شما در اينترنت مي توانيد هر چيزي يا شخصي باشيد. شما مي توانيد وزنتان را کمتر بگوييد، اگر چه سنگين وزن باشيد. خود را مجرد معرفي کنيد، اگر چه متاهل باشيد. و شما مي توانيد يک زندگي تخيلي و خيالي داشته باشيد. از اين جهت، اينترنت مي تواند باعث گمراهي افراد شود.»

انواع اعتياد اينترنتي

محققان پنج نوع اعتياد اينترنتي را از هم شناسايي کرده‌اند:

1ـ اعتياد به بازي‌هاي شبکه‌اي: شامل بسياري از فعاليت‌هاي مختلف اينترنتي است. افراد ممکن است در بازي‌هاي روي خط شرکت کنند، قمار کنند و يا در حراج شرکت کرده و يا خريد کنند. اين اعتياد بخصوص مي‌تواند براي کاربران بسيار گران تمام شود و يا صورت حساب اتصال به اينترنت و هزينه کارت‌هاي اينترنت را که توسط والدين تأمين مي‌شوند را افزايش دهد.

2ـ اعتياد به روابط انساني روي شبکه: ارتباطات روي خط در اتاق‌هاي گفتگو، اهميت بيشتري نسبت به روابط فاميلي پيدا کرده‌اند. به علاوه گفتگوهاي روي خط با آشنايان اينترنتي، به دنبال خود، هزينه‌ی ارتباطات در دنياي حقيقي را نيز افزايش مي‌دهد. به اين نکته توجه کنيد که کاربران پس از ديدار کسي روي اينترنت مشتاق ديدن (واقعي) او مي‌شوند که بالطبع هزينه‌هاي مرتبط را خواهد داشت. ديدن کسي که معلوم نيست همان کسي است که روي اينترنت خود را معرفي کرده است يا خير؟

3ـ اطلاعات نامحدود: ميزان اطلاعات در دسترس اينترنت، نامحدود و بي شمار است. بعضي کاربران ممکن است دچار وسوسه‌ی دستيابي به اطلاعات و طبقه‌بندي آنها شوند. حرکت روي «وب جهاني» و استفاده از جستجوهاي گسترده در بانک‌هاي اطلاعاتي ممکن است تمام فعاليت‌هاي يک کاربر را شامل شود و البته بروز مراحل بحراني شوق و وسوسه براي جستجوي بيشتر.

4ـ اعتياد به رايانه: زماني که اعتياد به اينترنت وجود ندارد، بحث اعتياد به رايانه بسياري از موارد ذکرشده را مي‌پوشاند. بازي‌هاي رايانه‌اي غير شبکه‌اي مي‌تواند براي بسياري از افراد وابستگي شديد به همراه بياورد. البته اين مشکل در هنگام استفاده از انواع وسايل بازي‌هاي رايانه‌اي نيز رخ مي‌دهد.

5ـ اعتياد به عکس و فیلم‌های اينترنتي: عکس‌ها و فیلم هاي مستهجن و شهوت‌آور بر روي اينترنت به سادگي قابل دستيابي‌اند. زماني که نرم‌افزارهاي کنترل‌کننده جهت محدود ساختن دسترسي کودکان به پايگاه‌هاي اينترنتي طراحي شدند، بسياري از پايگاه‌هاي غير اخلاقي نيز راه‌هايي جهت عبور از اين موانع به وجود آوردند. يک کاربر کارکشته اينترنت نيز مي‌تواند به راحتي از سد اين نرم‌افزارها عبور کند. نوجوانان از جمله کساني هستند که معمولا وقت زيادي را صرف ديدن يا جمع‌آوري و مبادله عکس‌هاي مستهجن مي‌کنند. حتي ممکن است در اتاق گفتگوي بزرگسالان و يا اتاق‌هايي که در آنها هر کس نقش يکي از طرفين رابطه‌ی جنسي را بازي مي‌کند وارد شوند که عموما از نظر سني بسيار مسن‌تر هستند. اين کودکان و نوجوانان ممکن است براي ارسال عکس و فيلم نامناسب افراد سوء استفاده‌گر به ديگران فريفته شوند.

نتایج یک تحقیق در ایران نشان می‌دهد که از ۱۱۰ كلمه‌ي كليدى جستجو شده به وسيله‌ي كاربران ايرانى فقط در يك ماه از سال ۲۰۰۴، بيش از ۳۷ عنوان از آن مربوط به لغات، اصطلاحات و تصاوير مستهجن بوده است. مهم آن است كه ۱۰ عنوان نخست جستجوى كاربران اينترنتى، همگى به اين ليست تعلق داشته‌اند و ميزان جستجوى اين ۳۷ كلمه به نسبت ۷۳ كلمه ديگر به مراتب بيشتر بوده است.[14]

علايم اعتياد اينترنتي

اعتیاد به اینترنت مانند هر نوع بیماری و اعتیاد دیگری، همراه با علائم و ویژگی‌هایی است. برخی از مهم‌ترین این علائم را می‌توان چنین بر شمرد:

ـ عدم احساس گذشت زمان، در زمان روي خط بودن

ـ استفاده از ساعات خواب و استراحت براي اتصال به اينترنت

ـ آشفتگي و عصبانيت در زمان بروز وقفه بين زمان‌هاي اتصال به اينترنت

ـ کنترل چندباره و مرتب پست الکترونيکي در هر روز

ـ کج‌خلقي کردن در صورت منع شدن از اتصال به اينترنت

ـ استفاده از زمان انجام تکاليف و کارهاي روزمره براي استفاده از اينترنت

ـ ترجيح اينترنت بر بودن با خانواده

ـ سرپيچي از زمان تعيين شده جهت استفاده از اينترنت

ـ دروغ گفتن در خصوص مدت زمان اتصال به اينترنت و يا اتصال دزدکي، زماني که کسي در اطراف نيست!

ـ ايجاد رابطه با کساني که روي اينترنت هستند

ـ افزايش خستگي و بداخلاقي نسبت به زمان پيش از اعتياد به اينترنت

ـ اشتياق فراوان جهت اتصال به اينترنت در زمان دوري از رايانه

ـ از دست دادن شوق شرکت در فعاليت‌هايي که قبلا مورد توجه قرار داشته‌اند

ـ وجود حالت آشفتگي، عصبانيت و افسردگي در زمان‌هايي که امکان اتصال به اينترنت وجود ندارد. در زماني که اين امکان فراهم مي شود حالات فوق از بين مي روند.

پيامدهاي اعتياد به اينترنت

يکي از پيامدهاي فردي و اجتماعي اعتياد و کار زياد با اينترنت، انزوا و کناره‌گيري اجتماعي است. «پوت نام»[15] معتقد است که در طي 35 سال گذشته کاهش چشمگيري در ارتباطات اجتماعي افراد در آمريکا رخ داده است. مردم کمتر به رأي گيري و کليسا مي‌روند، به ندرت موضوعات سياسي را با همسايه‌ها در ميان گذاشته يا عضويت گروه‌هاي دواطلبانه را قبول مي‌کنند، مهماني شام کمتري دارند و کمتر به منظورهاي اجتماعي دور هم جمع مي‌شوند. اين موضوع پيامدهاي عمده‌اي براي جامعه و فرد دارد؛ زيرا وقتي مردم از نظر اجتماعي درگير باشند، سالم‌تر و خوشبخت‌تر زندگي مي‌کنند.[16]

از ديگر پيامدهاي اعتياد اينترنتي مشکلات خانوادگي و تأثير آن بر روي روابط زناشويي، والدين و فرزندان است. امروزه اصطلاح «بيوه اينترنتي»[17] براي همسر معتاد به اينترنت اطلاق مي‌شود. آمار نشان مي‌دهد که اعتياد به اينترنت ممکن است به فروپاشي خانواده و طلاق منجر شود. شايد باور کردن اينکه شخصي همسر خود را فقط به علت ارتباط با فرد ديگر در اينترنت ترک مي‌کند، براي کساني که به اينترنت اعتياد پيدا نکرده‌اند، وحشتناک به نظر برسد؛ ولي اين مسئله هر روز در دنياي اينترنت اتفاق مي‌افتد.

نتایج یک بررسی در ایران و در شهر مشهد نیز نشان می‌دهد استفاده‌ی نادرست و اعتيادگونه از اينترنت سبب شده ميانگين گفتگوي اعضاي خانواده‌هاي مشهدي در شبانه روز به کمتر از 20 دقيقه برسد که اين زمان براي تعامل و ارتباط اعضاي خانواده با يکديگر بسيار کم و محدود است.

غلامحسين اورعي، کارشناس حوزه‌ی فرهنگ و رسانه معتقد است: استفاده‌ی صحيح و کنترل‌شده از فضاهاي مجازي همچون اينترنت در نوع خود مثبت است اما زماني اين وضع نگران‌کننده مي‌شود که اعتياد به اين فضاها انسان را از زندگي عادي خود، دور و منزوي کند.

وي ادامه مي‌دهد: بسياري از جوانان و نوجوانان مشهد به دليل نداشتن آگاهي نسبت به کارکرد اين فضاها و عدم کنترل صحيح خانواده‌ها با ورود به اينترنت دچار نوعي سردرگمي و اعتياد اينترنتي مي‌شوند و تمام زندگي‌شان تحت‌الشعاع استفاده‌ی نادرست از فضاهاي مجازي قرار مي‌گيرد.

وي با اشاره به استفاده‌ی افراطي از اينترنت در مشهد بيان مي‌کند: مطابق برخي از گزارش‌هاي ارائه شده، استفاده‌ی افراطي و خارج از برنامه از اينترنت در پايتخت معنوي سبب کاهش روابط خانوادگي، احساس تعلق، همياري و کمک شده؛ پس بهتر است که با ارائه‌ی تعريف دقيق و صحيح فضاي مجازي از علم روز و اطلاعات مفيد اين فضا به درستي بهره گرفته شود.

شاهين صياد، کارشناس علوم ارتباطات نیز اعتقاد دارد: استفاده‌ی بي‌رويه و تعريف نشده از اينترنت فرهنگ‌پذيري را در ميان جوانان مشهدي کاهش داده و همچنين سبب شده که ميزان مشارکت، کارگروهي و حس هم‌دردي اين جوانان نسبت به جامعه نيز کاسته شود.

وي مي‌افزايد: معمولا کاربران اينترنت در مشهد تابع ضابطه و قانون در استفاده از اين فضا نيستند و حتي بسياري مواقع نيز اوقات فراغت خود را بدون برنامه ريزي در اينترنت سپري مي کنند.

ديدگاه‏‌ها و نظريه‏‌ها در تبيين اعتياد اينترنتي

در هر يك از علوم مختلف نظريه‌هاي زياد براي اختلال اعتياد به اينترنت مطرح شده است ولي هنوز هيچ نظريه و ديدگاهي كه قادر به تبيين كليه رفتارهايي اعتيادگونه باشد مطرح نشده است. مواردي از مهم‌ترین اين نظريه‌ها عبارتند از:

1- نظريه‌ی زيستي- پزشكي: اين نظريه بر عواملي ارثي و مادرزادي در زمينه‌ی بي‌توازني مغزي و انتقال‌دهنده‌هاي عصبي تاكيد دارد. بنابراين ممكن است يك كروموزوم، هورمون، افزايش يا كاهش مواد شيميايي با اشكال در انتقال‌دهنده‌هاي عصبي كه تنظيم‌كننده‌ی فعاليت‌هاي مغز و بقيه نظام عصبي است، باعث شود فرد آسيب‌پذيري به اعتياد داشته باشد كه در زمينه‌ی اينترنت نيز صدق مي‌كند.

2- نظريه‌ی روانكاوي: اين نظريه اعتياد را در آسيب‌هاي دوره‌ی كودكي و در ارتباط با صفات شخصيتي معين با اختلالات ديگر و آمادگي‌هاي روانشناختي ارثي در نظر مي‌گيرد. (سو، 1994) در اين زمينه سو (1994) الگوي آمادگي- استرس را مطرح مي‌كند. بعضي افراد به علت عوامل گوناگون ممكن است آمادگي بيشتري را براي اعتياد به يك چيز مثلا الكل، هروئين، قماربازي، خريد كردن، بازي‌هاي رايانه‌اي و بالاخره اينترنت داشته باشد. اگرچه بعضي از اين افراد ممكن است در تمام عمر به چيزي معتاد نشوند، اما اگر عوامل استرس‌زا در زمان معين آنها را تحت فشار قرار دهد، ممكن است به اعتياد روي بياورند. بنابراين اگر تركيب مناسبي از زمان ، شخص و واقعه فراهم شود، فرد ممكن است به اينترنت معتاد شود.

3- نظريه‌ی رفتاري: اين نظريه براساس مطالعات اسكينر و براساس شرطي‌سازي كنشگر تكيه دارد، كه در آن شخص، رفتار معيني را انجام مي‌دهد و براي انجام اين رفتار پاداش دريافت مي‌كند و تقويت مي‌شود. اگر فرد ياد بگيرد كه چيزي مانند اينترنت مي‌تواند براي او شرايطي فراهم كند كه از واقعيت فرار كند، احتمالا در آينده نيز به اين كار مبادرت خواهد ورزيد. اين كار براي او عامل تقويت كننده خواهد بود و به صورت چرخه‌اي عمل كرده و باعث افزايش رفتار خواهد شود. براون و همكاران (1989) با توجه به اصول تقويت مثبت كه در نظريه‌ی شرطي شدن فعال مطرح است. پس از بررسي 21 بازي، به اين نتيجه حاصل رسيدند كه طراحان بازي‌هاي رايانه‌اي به اصول شرطي كردن توجه داشته‌اند و در جريان يادگيري بازي دست به تقويت و پاداش بازيگران مي‌زنند.

4- نظريه‌ی شناختي: اين ديدگاه تاكيد ويژه‌اي بر شخص به عنوان پردازش كننده اطلاعات دارد و اختلال اعتياد به اينترنت برآمده از شناخت‌هاي معيوب و يا پردازش معيوب‌شناختي است و درمان آن مبتني بر تصحيح فرآيند شناخت‌هاي معيوب است.

5- نظريه‌ی شناختي رفتاري: در دهه‌ی گذشته، درمان شناختي- رفتاري توجه زيادي را به خود جلب نموده است. رويكردها و فنون درماني جديد، به نحو مستمر گسترش يافته است و به جهان باليني معرفي شده‌اند. در اين ديدگاه اعتياد بر اين است كه اختلال اعتياد به اينترنت از مشكل شناختي فرد همراه با رفتارهايي كه يا پاسخ غير سازشي را حفظ مي‌كند يا شدت آن را افزايش مي‌دهد، ناشي مي‌شود. به‌نظر ديويس (1999) اگرچه نشانه‌هاي مسلط اختلال عاطفي و رفتاري است اما نشان‌هاي شناختي در واقع تأثير فراواني دارند و مي‌توانند نشانه‌هاي رفتاري و عاطفي را ايجاد نمايند. برعكس باورهاي غير منطقي و غير سازشي مانند اين موضوع كه فرد فقط در اينترنت قدرت كنترل دارد، فقط در آنجا براي خود كسي است و فقط در آنجا قابل احترام است نمونه‌هايي از افكار شناختي مشكل زا در زمينه‌ی «خود» هستند.

6- نظريه‌ی كنترل اجتماعي: هيرشي واضح اين نظريه مي‌گويد: «عاملي كه باعث جلوگيري از رفتارهاي انحرافي نوجوانان و جوانان مي‌شود، «پيوند اجتماعي» است. به اعتقاد هيرشي، پيوندهاي اجتماعي داراي چهار عنصر اصلي دلبستگي، تعهد، مشغوليت و اعتقادات. ضعف هر يك از اين چهار عنصر در فرد مي‌تواند موجب بروز رفتارهاي انحرافي او شود. [18]

نتایج یکی از تحقیقات انجام شده در ایران

یکی از تحقیقاتی که درباره‌ی اعتیاد به اینترنت در ایران انجام شده مربوط است به پروژه‌ی «دکتر سعيد معيدفر»، دانشيار گروه جامعه‌شناسی دانشکده‌ی علوم اجتماعی دانشگاه تهران، که به همراه دو تن دیگر، آقایان «کرم حبيب‌پور گتابي» و «احمد گنجي» در سال 86 انجام شده است. نتایج این پروژه که در مقاله‌ای با نام «مطالعه‌ی پديده‌ی استفاده‌ اعتيادي از اينترنت در بين نوجوانان و جوانان (25-15 سال) شهر تهران» متشر شده می‌تواند جالب باشد.

در این اين تحقيق که به روش پيمايشي انجام شده، جامعه‌ی ‏آماري شامل نوجوانان و جوانان در فاصله سني  25-15 سال شهر تهران است كه به اينترنت دسترسي دارند. از ميان آنان، نمونه‌اي به حجم 800 نفر در نظر گرفته شده است. روش نمونه‌گيري به دو شكل بوده است. در روش اول، با استفاده از روش نمونه‌گيري خوشه‌اي، در مجموع 600 نفر در گروه سني مزبور از طريق مراجعه به خانوار انتخاب شده‏اند. در روش دوم، از بين كافي نت‌هاي سطح شهر تهران تعداد 200 نفر كاربر در گروه سني مزبور به شيوه تصادفي انتخاب و با آنان مصاحبه شده و پرسش‌نامه تكميل شده است.

بخش اول: يافته هاي توصيفي

يافته هاي توصيفي این تحقيق در سه بخش ارائه شده است:

الف) توزيع فراواني پاسخگويان برحسب استفاده از اينترنت

1- اكثريت پاسخگويان (8/94 درصد) اظهار داشته‌اند كه درمنزل خود كامپيوتر دارند.

2- بيش از يک سوم (8/39 درصد) پاسخگويان اظهار داشته‌اند كه بين 4 تا 6 سال كامپيوتر در اختيار دارند؛ 37 درصد از افراد نيز بر داشتن كامپيوتر در مدت كمتر از 3 سال اشاره داشته‌اند. در مجموع، متجاوز از سه چهارم (8/76 درصد) از پاسخگويان به مدت کمتر از 6 است که از کامپيوتر استفاده مي‌کنند.

3- نزديك به دو سوم پاسخگويان (6/61 درصد) اظهار داشته‌اند كه كمتر از 3 سال است كه به اينترنت دسترسي دارند.  5/30 درصد از آنها به مدت 4 تا 7 سال و 3/5 درصد از آنها نيز به مدت 8 سال از زمان دسترسي خود به اينترنت اشاره کرده‌اند. 

4- بيش از دو سوم پاسخگويان (1/68 درصد) كمتر از 10 ساعت در هفته به اينترنت دسترسي دارند.

5- نزديك به سه پنجم پاسخگويان (5/72 درصد) اظهار داشته‌اند كه كمتر از 2 ساعت در هر ارتباط به اينترنت متصل مي‌شوند. 

6- 2/42 درصد از پاسخگويان اشاره داشته‌اند كه كمتر از 40 درصد از استفاده از اينترنت را به امور تحصيلي و كاري اختصاص مي‌دهند. 

7- درخصوص اولويت اول پاسخگويان در استفاده از اينترنت، يك سوم (1/33 درصد) از آنها از اينترنت براي چك‌كردن ايميل، 1/19 درصد براي چت‌كردن، 4/14 درصد به منظور استفاده از سايت‌هاي خبري و رسانه‌اي و 3/11 درصد براي بازي‌كردن استفاده مي‌نمايند.

8- منزل (4/76 درصد) و کافي‌نت‌ها (5/9 درصد) مکان‌هايي هستند که پاسخگويان بيشترين ميزان استفاده از اينترنت را در آنها دارند.

ب) توزيع فراواني پاسخگويان برحسب اعتياد به اينترنت

در اين مطالعه، پديده‌ی اعتياد به اينترنت از سه بعد عاطفي، رفتاري و شناختي تشکيل شده است که هر يک مشتمل بر گويه‌هاي خاصي بوده‌اند. در اين قسمت، تنها به شرح نتايج حاصل از سنجش شاخص ترکيبي هر يک از اين سه بعد اشاره شده است.

ج) توزيع فراواني پاسخگويان برحسب متغيرهاي تأثيرگذار و تبعات استفاده از اينترنت

پديده‌ی استفاده‌ی اعتيادي از اينترنت حامل متغيرهاي تأثيرگذار و پيامدهاي اجتماعي گوناگوني است که در اين مطالعه سعي گرديد تا مهم‌ترين اين متغيرها سنجش و مورد مطالعه قرار گيرند: كه پيامدها شامل 5 مورد: 1- عدم مسئوليت‌پذيري اجتماعي 2- انزواي اجتماعي 3- ناكامي تحصيلي و كاري 4- فقدان حمايت اجتماعي و 5- احساس خودارزشي بوده‌اند، که نتايج حاصل از مطالعه هر يک در زير مورد بحث و مطالعه قرار گرفته است:

بخش دوم: نتايج تحليلي- تبييني

در اين قسمت، نتايج حاصل از آزمون فرضيه‌هاي تحقيق ارائه مي‏شود:

نتايج جدول فوق نشانگر نتايج حاصل از آزمون رابطه بين اعتياد به اينترنت و متغيرهاي تأثيرگذار و پيامدي آن مي‌باشد که براساس آن مي‏توان به موارد زير اشاره کرد:

1- بين دو متغير اعتياد به اينترنت و عدم مسئوليت‌پذيري اجتماعي، رابطه‌ی آماري معني‌داري با اطمينان 99/0 و سطح خطاي كمتر از 01/0 وجود دارد. از سوي ديگر، مقدار ضريب همبستگي «كندال ‏تاوي ‏بي» (38/0) نيز مؤيد همبستگي متوسط و تغيير همزمان دو متغير اعتياد به اينترنت و ميزان عدم مسئوليت‏پذيري اجتماعي است.  بدين معني كه هرچه شخص از اعتياد به اينترنت بيشتري برخوردار باشد، به همان ميزان عدم مسئوليت‏پذيري اجتماعي وي نيز بيشتر خواهد بود. از سوي ديگر عدم مسئوليت‌پذيري اجتماعي نيز در سوق دادن افراد به سمت اعتياد اينترنتي مؤثر است. 

2- رابطه‌ی آماري معني‌داري بين دو متغير اعتياد به اينترنت و انزواي اجتماعي با اطمينان 99/0 و سطح خطاي كمتر از 01/0 وجود دارد. مقدار ضريب همبستگي كندال ‏تاوي‏ بي (36/0) نيز مؤيد همبستگي متوسط و تغيير همزمان دو متغير اعتياد به اينترنت و ميزان انزواي اجتماعي مي‌باشد.  بدين معني كه هرچه شخص از اعتياد به اينترنت بالاتري برخوردار باشد، در مقابل انزواي اجتماعي وي نيز بيشتر خواهد بود. به نوبه‌ی خود انزواي اجتماعي نيز در گرايش افراد به سمت اعتياد اينترنتي دخيل است. 

3- با اطمينان 99/0 و سطح خطاي کمتر از 01/0، رابطه‌ی آماري معني‌داري بين دو متغير اعتياد به اينترنت و ناكامي تحصيلي و كاري وجود دارد.  بعلاوه، مقدار ضريب همبستگي كندال‏ تاوي ‏بي (34/0) نيز دلالت بر همبستگي متوسط و تغيير همزمان دو متغير اعتياد به اينترنت و ناكامي تحصيلي و كاري دارد.  بدين معني كه هرچه شخص از اعتياد به اينترنت بالاتري برخورداري باشد، در مقابل ميزان ناكامي تحصيلي و كاري وي نيز بيشتر خواهد بود.  و به همان ميزان ناكامي تحصيلي و كاري در شكل دادن اعتياد اينترنتي در افراد مؤثر است. 

4- بين دو متغير اعتياد به اينترنت و فقدان حمايت اجتماعي، مطالعه نشان داد که رابطه آماري معني‌داري با اطمينان 99/0 و سطح خطاي كمتر از 01/0 وجود دارد.  مقدار ضريب همبستگي كندال ‏تاوي ‏بي (28/0) نيز مؤيد همبستگي نسبي و تغيير همزمان دو متغير اعتياد به اينترنت و ميزان فقدان حمايت اجتماعي است.  بدين معني كه هرچه شخص از ميزان اعتياد به اينترنت بالاتري برخورداري باشد، در مقابل فقدان حمايت اجتماعي نيز بيشتر خواهد بود. از سوي ديگر، فقدان حمايت اجتماعي نيز در سوق دادن افراد به سمت اعتياد اينترنتي نقش دارد. 

5- با اطمينان 99/0 و سطح خطاي كمتر از 01/0 رابطه‌ی آماري معني‌داري بين دو متغير اعتياد به اينترنت و احساس خودارزشي وجود دارد.  افزون بر اين، نتيجه ضريب همبستگي كندال ‏تاوي ‏بي (29/0-) نيز مؤيد همبستگي نسبي و تغيير معكوس دو متغير اعتياد به اينترنت و احساس خودارزشي مي‌باشد.  بدين معني كه هرچه شخص از ميزان اعتياد به اينترنت پايين‏تري برخورداري باشد، در مقابل احساس خودارزشي وي نيز بيشتر خواهد بود. به عبارت ديگر، احساس خودارزشي پايين نيز در اعتياد اينترنتي افراد مؤثر است. 

جمع بندی مطالب

1- در مجموع می‌توان گفت آن دسته از افرادي كه استفاده‌ی اعتيادي از اينترنت مي‏كنند، احساس مسئوليت كمتري نسبت به جامعه و محيط پيرامون خود دارند، بيشتر دچار انزواي اجتماعي مي‌گردند، دچار ناكامي تحصيلي و كاري بيشتري مي‏شوند، از حمايت ‏اجتماعي كمتري برخوردار هستند و احساس خودارزشي آنان نيز پايين‏تر است. 

2- براساس نتايج تحقيق حاضر، آن دسته از افرادي كه استفاده‌ی اعتيادي از اينترنت مي‏كنند، احساس مسئوليت كمتري نسبت به مسائل و جامعه دارند. بنابراين، مي‏توان گفت كه اعتياد به اينترنت باعث مي‌شود تا افراد نسبت به مسئوليت‌هاي خود کمتر احساس مسئوليت کرده و از زير بار آن شانه خالي کنند.  از سوي ديگر، اين عامل مجددا موجب تشديد اعتياد اينترنتي خواهد شد. 

3- مطالعه نشان داد که آن دسته از افرادي كه دچار اعتياد به اينترنت هستند، بيشتر دچار انزواي اجتماعي مي‌گردند.  بنابراين با توجه به نتيجه بدست آمده، مي‏توان گفت كه يكي از پيامدهايي كه از پديده‌ی اعتياد به اينترنت نشات مي‏گيرد، انزواي اجتماعي است.  كرات در تحقيق خود در سال 1999 بدين نتيجه رسيد كه نوجواناني كه از تماس‌هاي اجتماعي كناره‌گيري مي‌كنند، از اينترنت بعنوان ابزاري براي فرار از واقعيت استفاده مي‌كنند. تحقيقات ديگر نيز نشان داده‌اند يكي از آثار وابستگي به اينترنت اين است كه افراد وابسته زمان كمتري را با خانواده خود مي‌گذرانند.  علائم آن بي‌وفايي مجازي، گوشه‌گيري، اختلال در الگوي خواب، احساس نياز به تنها بودن، و فراموش‌كردن مسؤوليت‌هاي خانوادگي هستند. از سوي ديگر، بايد به اين امر اذعان داشت كه همين عامل انزواي اجتماعي باعث تشديد اعتياد اينترنتي در بين افراد مي‌گردد. 

4- آن دسته از افرادي كه معتاد به اينترنت هستند، دچار ناكامي تحصيلي و كاري نيز هستند. براساس نتايج اين مطالعه، يكي از پيامدهايي كه از پديده‌ی اعتياد به اينترنت ناشي مي‏شود، ناكامي تحصيلي و كاري است. يونگ ( 1996 ) نيز در تحقيقات خود دريافت 58 درصد دانش‌آموزان پس از استفاده‌ی زياد از حد اينترنت در عادت‌هاي مطالعه‌ی خود دچار افت شدند و نمرات آنها بطور قابل‌ملاحظه‌اي كاهش و ميزان غيبت‌هاي اين دانش‌آموزان افزايش يافت. اگر چه شايستگي‌هاي اينترنت اين ابزار را بعنوان يك وسيله‌ی ايده‌آل آموزشي قرار داده است، اما دانش‌آموزان بجاي انجام فعاليت خلاقانه، اغلب در سايت‌هاي نامربوط، اتاق‌هاي گپ، سرويس‌هاي دوستان نامه‌اي و نرم‌افزارهاي بازي به گشت و گذار مي‌پردازند.  همچنين، بردي ( 1996) در تحقيقاتش به اين نتيجه رسيد كه استفاده‌ی بيش از حد تا دير وقت از خطوط اينترنت دانشگاه، دانشجويان را با خطرات استفاده‌ی نامناسب از اينترنت و مشكلات تحصيلي و عدم مشاركت در برنامه‌هاي درسي مواجه ساخته است كه به تدريج همين امر باعث تشديد اعتياد اينترنتي بين اين افراد مي‌گردد. 

5- آن دسته از افرادي كه معتاد به اينترنت هستند دچار فقدان حمايت ‏اجتماعي‌اند. از سوي ديگر، همين عامل بعنوان عامل تأثيرگذار بر تشديد اعتياد اينترنتي تبديل خواهد شد. 

6- براساس نتايج، آن دسته از افرادي كه معتاد به اينترنت هستند، احساس خودارزشي پاييني دارند.  بنابراين مي‏توان گفت كه يكي از پيامدهايي كه از پديده‌ی اعتياد به اينترنت منشأ مي‏گيرد ضعف احساس خود ارزشي است. اورزاك طي مطالعه‌اي كه به سال 1999 انجام داد، دريافت كه افرادي كه مستعد اعتياد اينترنتي هستند، كساني هستند كه به سادگي خسته و ملول مي‌شوند، تنها هستند، كمرو و خجالتي هستند، افسرده هستند، و دچار ساير انواع اعتياد هستند.[19]

7- واقعيت اين است که جامعه‌ی کاربران ميليوني اينترنت کشور در 10 سال آينده، امروز تعليم مي بينند. بنابراین اگر نگاهی آینده‌نگر و استراتژیک به مقوله‌ی اینترنت داشه باشیم باید از همین حالا به فکر طرح‌های جامعه‌ای جهت استفاده‌ی صحیح نوجوانان و جوانان از اینترنت باشیم. و گرنه ممکن است خطرات و مشکلات اجتماعی که در بالا ذکر شد بیش از پیش دامن‌گیر جوانان آینده‌ی این کشور که قرار است پست‌ها و مسئولیت‌های اجتماعی آینده را بر عهده گیرند، شود.