آداب قرض‌ دادن در قرآن کریم

وَإِن کَانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إِلَى مَیْسَرَةٍ وَأَن تَصَدَّقُواْ خَیْرٌ لَّکُمْ إِن کُنتُمْ تَعْلَمُونَ (ایه 280 سوره مبارکه بقره)

و اگر (بدهکار،) قدرت پرداخت نداشته باشد، او را تا هنگام توانایی، مهلت دهید! (و در صورتی که به راستی قدرت پرداخت را ندارد) برای خدا به او ببخشید بهتر است، اگر (منافع این کار را) بدانید!

در مباحث قبل مشخص شد که اسلام دین رحمت و عطوفت و لطف است و این درست به خلاف آن چیزی است که دنیای امروز سعی دارد از اسلام جلوه دهد و آن را دین خشونت و جنگ‌طلبی معرفی کند.

آنچه در تفکر سیاسی اجتماعی اسلام پیرامون روابط بین اشخاص در جامعه مطرح است، تماما مبتنی بر رحمت و برادری است، از آن جمله می‌توان به آیه فوق اشاره کرد.

در این آیه شریفه خداوند هر کس را که طلبی از شخص دیگری دارد در حالی که آن شخص قادر به پرداخت بدهی خود نیست، به دو امر مهم توصیه می‌نماید که امر اول به صورت حداقلی طرح شده و امر دوم به نحو حداکثری توصیه شده است که عبارتند از:

1- شخص طلبکار به خاطر تنگ‌دستی فرد بدهکار به او مهلت دهد؛

2- اگر آن پول را بر او ببخشد بهتر و نیکوتر است.

همانطور که مشاهده می‌کنیم اسلام از حقوق طبقه مستضعف و فقیر به طور واضح و کامل حمایت می‌کند اما این حمایت موجودیت و عدم رعایت حقوق طبقه ثروتمند جامعه را نفی نمی‌کند.

در واقع اسلام هرگز مانند سایر مکاتب نمیخواهد طبقه را نفی نماید همچنین اسلام هرگز نمی‌خواهد ثروتمند شدن افراد را امری حرام جلوه دهد اما آنچه در اسلام در این رابطه مهم می‌نماید دو امر است:

1- ثروت افراد نباید از راه‌های غیر مشروع و غیر انسانی بدست بیاد؛

2- ثروتمند شدن افراد نباید موجب از بین رفتن و زیر پا گذاشتن افراد و طبقه ثروتمند در جامعه شود.

بسیار مهم است که قرآن به عنوان کتاب انسانی و رحمانی بشر به این حکم اشاره می‌کند و حتی این رابطه را گسترده و بالا می‌برد که می‌گوید بر او طلبت را که حق توست ببخشی این برایت بهتر است و همین موجب رضایت پروردگارت می‌شود و از آن مهم‌تر میت‌وان اینگونه گفت که این مسئله موجب ایجاد روح همبستگی و برادری در جامعه می‌شود بدین نحو که اگر کسی این لطف را در حق دیگری انجام دهد موجب انتشار آن در جامعه شده و لذا جامعه نیز از آن تاثیر می‌پذیرد.

ماه رمضان ماه بهره‌گیری از قرآن و پی‌ریزی اخلاق قرآنی در خود فرد و جامعه است، امید که در این ماه بر این مهم توفیق یابیم.

نویسنده: محمودرضا احمدی، کارشناس علوم دینی