اگر ایران تنگه هرمز را ببندد آمریکا چه خواهد کرد؟

به باور مولفین این گزارش مهمترین شکل تهدیدآمیز رقابت میان ایران و آمریکا، در حوزه نظامی و امنیتی است و حوزه‌هایی مانند بحث هسته‌ای و موشکی و تهدید ایران به بستن تنگه هرمز در این رقابت در کانون توجه قرار دارد. همچنین تنش میان ایران و ایالات متحده بر سر برنامه هسته‌ای ایران طی چند سال گذشته دائما افزایش یافته.

در این گزارش آمده است: رقابت نظامی میان ایران و ایالات متحده حتی در سطوح گسترده‌تری، از جمله در شبه‌جزیره عربستان، عراق، دریای عمان، اقیانوس هند، شرق مدیترانه، منازعه اعراب- اسرائیل، ترکیه، افغانستان و ماورای آن – در حالی که ایران توانمندی موشکی بالستیک خود را توسعه می‌دهد- جریان دارد. رقابت نظامی این دو، طیف گسترده‌ای از دیگر دولت‌ها- به ویژه کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس و رژیم صهیونیستی- را نیز در بر گرفته است. این رقابت به صورت انکار گزینه‌های نظامی طرف مقابل، محاصره، مهار، بازدارندگی و جلوگیری از پیشروی [کشور رقیب] و رقابت بر سر وضعیت نظامی و استفاده از آن به منظور نفوذ بر عملکرد دیگر کشورها در جریان است.

در بخش اول این گزارش به پیشینه تاریخی رقابت نظامی میان ایران و آمریکا اشاره شده و مولفان سابقه رقابت نظامی میان دو کشور را در ارتباط نزدیک با سابقه تنش‌های سیاسی میان آنها دانسته‌اند: ایالات متحده، ایران را از زمان سقوط شاه و تاسیس جمهوری اسلامی، کشوری شدیدا ضد آمریکایی می‌داند. آمریکا بر این باور است که ایران به دنبال موشک‌هایی با کلاهک هسته‌ای است و دائما در حال توسعه قوای نامتقارن خود است که این مسئله ضمن تهدید کشورهای دوست حاشیه خلیج فارس، جریان ثابت صادرات نفت این خلیج را نیز در معرض خطر قرار می‌دهد. همچنین از نظر آمریکا ایران در حال توسعه توانمندی‌های خود برای تهدید موجودیت اسرائیل است و احساس می‌کند که این کشور قصد دارد به قدرت برتر در منطقه – ضمن مقابله با ایالات متحده و نفوذ آن در خاورمیانه - تبدیل شود.

اما از سوی دیگر ایران این رقابت را ناشی از تلاش آمریکا برای تفوق در خلیج فارس و منطقه می‌بیند. در عین حال ایران دوره‌ای از مداخلات ایالات متحده در امور داخلی ایران ( که شروع آن به واسطه کمک امنیتی ایالات متحده به رژیم پهلوی قبل از سرنگونی آن از سال 1953 بود )، حمایت آمریکا از عراق در خلال جنگ ایران و عراق، جنگ نفتکش‌ها در خلال سال‌های 1988-1987 و ممانعت این کشور از واردات تسلیحات و فنآوری‌ نظامی توسط ایران را مدنظر قرار می‌دهد. ایران احساس می‌کند که ایالات متحده ضمن مهار قدرت و نفوذ این کشور سعی در کسب برتری در منطقه و ایران دارد. همچنین این کشور به آمریکا به مثابه عاملی تهدید کننده برای رژیم خود و متجاوزی احتمالی و کشوری که ممکن است با پیش‌دستی بخواهد برنامه هسته‌ای ایران را نابود و قوای نظامی آن را تضعیف کند، می‌نگرد. ایران، ایالات متحده را مسبب مشکلات اقتصادی فزاینده خود و تحریم‌هایی فلج کننده اقتصادی قلمداد می‌کند.

نتیجه نهایی این دیدگاه‌ها رقابتی است که بیش از 30 سال بر سر ایجاد و اعزام قوای نظامی جریان دارد و گهگاه به تقابل نظامی مستقیم منجر شده است. رویدادهای مهم شامل بحران گروگان‌گیری کارکنان سفارت آمریکا ( بین سال‌های 1981-1979 )، بلوکه کردن اموال ایران از سوی ایران، وضع تحریم علیه ایران و برخوردهای گاه به گاه نظامی ( در سال 1988 ) می‌شود. اگرچه مهم‌ترین جنبه رقابت ایران و آمریکا استفاده از گروه‌های تحت‌الحمایه است.

مولفان معتقدند: بررسی تاریخچه رقابت نظامی ایران و آمریکا نشان دهنده این واقعیت است که ایران سعی دارد با ایجاد توانمندی قوی جنگ نامتقارن برای دفاع در برابر حملات و تجاوز، ناتوانی خود در زمینه قابلیت‌های متعارف را پوشانده و نفوذ خود در سرتاسر خاورمیانه را گسترش داده و نفتکش‌ها و کشتیرانی در خلیج فارس را نیز در معرض تهدید قرار دهد. از نظر آنها، ایران پس از شکست تاکتیکی نیروهای متعارف خود از سوی نیروهای برتر آمریکایی در خلیج فارس در خلال جنگ نفتکش‌ها، تمرکز خود را بر توسعه توانمندی نامتقارن قوی قرار داد. این توانمندی بر استفاده از مهمات هوشمند، قایق‌های تهاجمی سبک، مین [دریایی]، تاکتیک‌های حرکت گروهی و سد آتش موشکی برای مقابله با قدرت دریایی ایالات متحده متمرکز است.

ایران همچنین برنامه موشکی بالستیک و هسته‌ای بسیار توانمندی ایجاد کرده که در کانون رقابت نظامی میان این کشور و ایالات متحده واقع شده است. برنامه موشکی این کشور به دهه 1980 برمی‌گردد و به طور کامل در خلال جنگ ایران و عراق آغاز شد. در حالی که قابلیت‌‌های موشکی بالستیک ایران در ابتدا محدود بود، گستره و پیچیدگی موشکی‌های این کشور به طور چشمگیری از زمان آغاز جنگ ایران و عراق افزایش یافت. در حال حاضر ایران قوای متعارف موشکی بالستیکی را ایجاد کرده که می‌تواند متحدین آمریکا و پایگاه‌های آن در منطقه را با کمترین آگاهی مورد حمله قرار دهد و می‌تواند در صورت خواست ایران برای حمل کلاهک هسته‌ای نیز به کار گرفته شود.

مقایسه هزینه نیروهای نظامی

اگرچه برنامه هسته‌ای ایران از سال‌های دهه 1950 وجود داشته است، این کشور به طور جدی در خلال جنگ ایران و عراق برای غنی‌سازی اورانیوم و دستیابی به توانمندی هسته‌ای حرکت خود را آغاز کرد و در سال‌های آغازین قرن جدید بدان شدت بخشید. این برنامه احتمالا در سال 2003 متوقف شد، ولی گزارش اخیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و دیگر منابع مشخص ساخته است که ایران توانمندی خود برای تولید تسلیحات هسته‌ای را توسعه بخشیده است و در حال حاضر تمامی فنآوری لازم برای تولید تسلیحات هسته‌ای را در اختیار داشته و در صدد طراحی کلاهک‌هایی برای موشک‌های خود است که می‌توان از آن برای حمل تسلیحات هسته‌ای استفاده کرد.

در بخشی دیگر از این گزارش آمده است: علی‌رغم خرابکاری، ترور برخی از دانشمندان ایرانی و تحریم‌های بین‌المللی، برنامه هسته‌ای ایران به پیشرفت خود همچنان ادامه داده است. ایران ادعا می‌کند که برنامه هسته‌ای آن کاملا صلح‌آمیز است ولی عدم همکاری آن با آژانس انرژی اتمی – و رشد گستره دیگر نشانه‌های حاکی از توسعه توانمندی تولید تسلیحات هسته‌ای – صحت چنین ادعایی را زیر سوال می‌برد. ممکن است این کشور در دو سال یا طی پنج سال آینده به تسلیحات هسته‌ای قابل پرتاب دست یابد.

به اعتقاد مولفان، در عوض، ایالات متحده با وضع تحریم‌ها، تلاش برای محدود ساختن واردات تسلیحات و فنآوری از سوی ایران و ارائه تجهیزات نظامی پیشرفته به کشورهای متحد خود در خلیج فارس برای مقابله با ایران واکنش نشان داده است. به عنوان مثال، به امارات متحده عربی هواپیماهای پیشرفته اف16 داده شده و عربستان سعودی نیز میلیاردها دلار تجهیزات پیشرفته ( از جمله بالگردهای تهاجمی آپاچی مدل ای‌اچ64، تانک‌های جنگ اصلی ام‌یک آبرامز و هواپیماهای چند منظوره اف15اس ) دریافت کرده است. بیشتر کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس از مدل‌های پیشرفته موشک‌های پاتریوت و برخی توانمندی‌های دفاع موشکی برخوردار بوده و ایالات متحده علنا اعلام کرده است که سیستم‌های پیشرفته‌تری را در آینده در اختیار این کشورها قرار خواهد داد. چنین سیستم‌هایی پیشرفته‌تر از فنآوری نظامی ایران بوده و هم در راستای تحدید نفوذ ایران و بازدارندگی عمده در برابر قوای این کشور به کار برده خواهد شد.

تعداد کل هواپیماهای جنگی در سال 2011

ایالات متحده و اروپا حتی از زمان سقوط شاه و سربرآوردن  [امام] خمینی [ره] از فروش تسلیحات جدید به ایران جلوگیری کرده و حتی علاوه بر آن از انتقال فنآوری، اجزا و تجهیزات نظامی جدید برای سیستم‌های فروخته شده به ایران در زمان حکومت پهلوی نیز خودداری کردند. این کشورها فشار مستمری بر روسیه، چین و دیگر تولید کنندگان تسلیحات در جهان وارد می‌کنند تا از انتقال تسلیحات به ایران جلوگیری شود. ایالات متحده و کشورهای هم‌پیمان آن، همچنین در خلال جنگ ایران و عراق به نفع عراق عمل کرده و آمریکا پشتیبانی قابل ملاحظه‌ای ( در قالب فروش تسلیحات، کمک‌های اطلاعاتی و فنی ) از عراق به عمل آورد. در کنار هم قرار گرفتن چنین محدودیت‌هایی در واردات تسلیحات نظامی و از دست دادن بسیاری از تجهیزات در خلال جنگ ایران و عراق، باعث شده تا کیفیت و نوسازی قوای متعارف ایران با محدودیت‌های شدیدی مواجه شود و این کشور مجبور به ایجاد صنایع تسلیحاتی داخلی و یافتن جایگزین برای قدرت نظامی متعارف خود شده است. در ادامه گزارش توانمندی‌های متعارف و نامتقارن ایران و توانایی آمریکا برای مقابله با آن مورد ارزیابی قرار گرفته است.

مقایسه نیروی هوایی ایران با دیگر کشورهای حوزه خلیج فارس

در پایان این گزارش ضمن بررسی سناریوی وقوع حمله پیشگیرانه احتمالی و واکنش ایران در برابر آن و بستن تنگه هرمز از آمریکا خواسته شده تا برای واکنش در برابر نبرد نامتقارن ایران آمادگی کسب کند و در این راستا با کشورهای حاشیه خلیخ‌فارس و نیروهای انگلیسی و فرانسوی به همکاری بپردازد.

سرفصل‌های این مقاله عبارت است از:

الگوهای جاری در ساختار رقابت نظامی ایران و ایالات متحده

چشم‌اندازهای متفاوت ملی

تردیدهای اصلی در ارزیابی جزئیات رقابت نظامی ایران و ایالات متحده

رقابت در نیروهای نظامی متعارف

رقابت در نیروهای نامتقارن

بستن تنگه هرمز: گزینه نظامی واقعی ایران برای جنگ نامتقارن

گزینه‌های ایالات متحده و کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس برای مقابله با ایران

الزامات سیاست ایالات متحده.

مقایسه نیروی دریایی ایران و کشورهای حوزه خلیج فارس

برای مطالعه این گزارش به زبان اصلی اینجا کلیک کنید.