بمناسبت یادواره سیامین سرداران و فرماندهان شهدای استان قم؛
امام
باقر (ع) پس از عمرى تلاش در ميدان بندگى خدا و احياى دين و ترويجعلم و
خدمات اجتماعى به جامعه اسلامى، در روز هفتم ماه ذو الحجه سال 114 (1) رحلت
کرد.
در سال رحلت و شهادت آن حضرت آراى ديگرى نيز وجود دارد.دستهاى از مورخان سال 117 (2) و بعضى سال 118 (3) و گروه اندکى سالهاى 116 (4) و 113 (5) و 115 (6) و 111 (7) را ياد کردهاند، اما بيشترين منابع تاريخى سال 114 (8) را متذکر شدهاند.
منابع روايى و تاريخى علت وفات آن حضرت را مسموميت دانستهاند، مسموميتى که دستهاى حکومت امويان در آن دخيل بوده است. (9)
از برخى روايات استفاده مىشود که مسموميت امام باقر (ع) به وسيله زين آغشته به سم، صورت گرفته است، به گونهاى که بدن آن گرامى از شدت تأثير سمبسرعت متورم گرديد و سبب شهادت آن حضرت شد. (10)
در اين که چه فرد يا افرادى در اين ماجراى خائنانه دست داشتهاند، نقلهاى روايى و تاريخى از اشخاص مختلفى نام بردهاند.
بعضى از منابع، شخص هشام بن عبد الملک را عامل شهادت آن حضرت دانستهاند. (11)
بخشى ديگر، ابراهيم بن وليد را وسيله مسموميت معرفى کردهاند. (12)
برخى از روايات نيز زيد بن حسن را که از دير زمان کينههاى عميق نسبت به امام باقر (ع) داشت، مجرى اين توطئه به شمار آوردهاند. (13)
به طور مسلم وفات امام باقر (ع) در دوران خلافت هشام بن عبد الملک رخ داده است، (14) زيرا خلافت هشام از سال 105 تا سال 125 هجرى استمرار داشته، و آخرين سالى که مورخان در وفات امام باقر (ع) نقل کردهاند 118 هجرى مىباشد. (15)
با اين که نقلها بظاهر مختلف است، اما با اندکى تأمل در منابع روايى و تاريخ، بعيد نمىنمايد که همه آنها به گونهاى صحيح باشد زيرا عامل شهادت آن حضرت لازم نيست يک نفر باشد بلکه ممکن است افراد متعددى در شهادت امام باقر (ع) دست داشتهاند که هر روايت و نقل، به يکى از آنان اشاره کرده است.
با توجه به برخوردهاى خشن و قهر آميز هشام با امام باقر (ع) و عداوت انکار ناپذير بنى اميه با خاندان على (ع) شک نيست که او در از ميان بردن امامباقر (ع) ـ اما بشکلى غير علنى ـ انگيزهاى قوى داشته است.
بديهى است که هشام براى عملى ساختن توطئه خود، از نيروهاى مورد اطمينان خويش بهره جويد، از اين رو ابراهيم بن وليد (16) را که عنصرى اموى و دشمن اهل بيت (ع) است به استخدام مىگيرد و او امکانات لازم را در اختيار فردى که از اعضاى داخلى خاندان على (ع) بشمار مىآيد و مىتواند در محيط زندگى امام باقر (ع) بدون مانع راه يابد و کسى مانع او نشود، قرار دهد، تا به وسيله او برنامه خائنانه هشام عملى گردد و امام به شهادت رسد.
امام باقر (ع) اين چنين به شهادت رسيد و به ملاقات الهى شتافت و در بقيع، کنار مرقد پدر بزرگوارش امام سجاد (ع) و عموى پدرش حسن بن على (ع) مدفون گشت. (17)
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
پىنوشتها:
1 ـ فرق الشيعة 61، اعلام الورى به جاى ماه ذو الحجة، ماه ربيع الاول را ياد کرده است .ر ک: ص .259
2 ـ تاريخ يعقوبى 2/320، تذکرة الخواص 306، الفصول المهمة 220، اخبار الدول و آثار الاول 11، اسعاف الراغبين 195، نور الابصار، مازندرانى 66 و...در بسيارى از اين منابع، مطلب به صورت «قيل» ياد شده است.
3 ـ کشف الغمة 2/322، وفيات الاعيان 4/174، تاريخ ابى الفداء 1/248، تتمة المختصر 1/248، اعيان الشيعة 1/ .650
4 ـ المختصر فى اخبار البشر 1/203، تتمة المختصر 1/ .248
5 ـ مرآة الجنان 1/ .247
6 ـ کامل ابن اثير 5/ .180
7 ـ مآثر الانافة فى معالم الخلافة 1/ .152
8 ـ طبقات الکبير 5/238، اصول کافى 2/372، تاريخ قم 197، ارشاد مفيد 2/156، دلائل الامامة 94، تاج المواليد 118، مناقب 4/210، سير اعلام النبلاء 4/409، الانوار البهية 126، تاريخ ابن خلدون 2/23، عمدة الطالب 137، شذرات الذهب 1/149، و...
9 ـ الصواعق المحرقة 210، احقاق الحق 12/154، اسعاف الراغبين بهامش نور الابصار 254، مثير الاحزان، جواهرى .244
10 ـ الخرائج و الجرائح، راوندى 2/604، مدينة المعاجز 349، بحار 46/329، مستدرک الوسائل 2/ .211
11 ـ مآثر الانافة فى معالم الخلافة 1/152، مصباح کفعمى .522
12 ـ سبائک الذهب 74، دلائل الامامة 94، مناقب ابن شهر آشوب 4/210، الفصول المهمة 220، الانوار البهية .126
13 ـ منابع ياد شده در پاورقى شماره .1
14 ـ تاريخ يعقوبى 2/320، مروج الذهب 3/219، الانوار البهية 126، اعيان الشيعة 1/ .650
15 ـ در کتاب اخبار الدول و آثار الاول ص 111 شهادت امام باقر (ع) در خلافت ابراهيم بن وليد دانسته شده است، ولى چنان که توضيح داده شد وفات آن حضرت در خلافت هشام بوده و ابراهيم بن وليد مىتوانسته است از مجريان نقشه هشام به شمار آيد.
16 ـ ابراهيم بن وليد بن عبد الملک، بعدها در سال 129، به خلافت رسيد، ولى خلافتش ديرى نپاييد و پس از هفتاد روز کشته شد.ر ک: تاريخ الخلفاء، سيوطى .254
17 ـ فرق الشيعة 61، اصول کافى 2/372، ارشاد مفيد 2/156، دلائل الامامة 94، اعلام الورى 259، کشف الغمة 2/327، تذکرة الخواص 306، مصباح کفعمى 522، شذرات الذهب 1/149 و...
از برخى منابع استفاده مىشود که آن حضرت، هنگام رحلت در شهر مدينه نبوده است، بلکه در محلى به نام حميمه از روستاهاى نواحى مکه يا شام بوده، پس از شهادت، آن گرامى را به مدينه منتقل کردهاند.
ر ک: وفيات الاعيان 4/174، المختصر فى اخبار البشر 1/203، احقاق الحق 12/ .152
در سال رحلت و شهادت آن حضرت آراى ديگرى نيز وجود دارد.دستهاى از مورخان سال 117 (2) و بعضى سال 118 (3) و گروه اندکى سالهاى 116 (4) و 113 (5) و 115 (6) و 111 (7) را ياد کردهاند، اما بيشترين منابع تاريخى سال 114 (8) را متذکر شدهاند.
منابع روايى و تاريخى علت وفات آن حضرت را مسموميت دانستهاند، مسموميتى که دستهاى حکومت امويان در آن دخيل بوده است. (9)
از برخى روايات استفاده مىشود که مسموميت امام باقر (ع) به وسيله زين آغشته به سم، صورت گرفته است، به گونهاى که بدن آن گرامى از شدت تأثير سمبسرعت متورم گرديد و سبب شهادت آن حضرت شد. (10)
در اين که چه فرد يا افرادى در اين ماجراى خائنانه دست داشتهاند، نقلهاى روايى و تاريخى از اشخاص مختلفى نام بردهاند.
بعضى از منابع، شخص هشام بن عبد الملک را عامل شهادت آن حضرت دانستهاند. (11)
بخشى ديگر، ابراهيم بن وليد را وسيله مسموميت معرفى کردهاند. (12)
برخى از روايات نيز زيد بن حسن را که از دير زمان کينههاى عميق نسبت به امام باقر (ع) داشت، مجرى اين توطئه به شمار آوردهاند. (13)
به طور مسلم وفات امام باقر (ع) در دوران خلافت هشام بن عبد الملک رخ داده است، (14) زيرا خلافت هشام از سال 105 تا سال 125 هجرى استمرار داشته، و آخرين سالى که مورخان در وفات امام باقر (ع) نقل کردهاند 118 هجرى مىباشد. (15)
با اين که نقلها بظاهر مختلف است، اما با اندکى تأمل در منابع روايى و تاريخ، بعيد نمىنمايد که همه آنها به گونهاى صحيح باشد زيرا عامل شهادت آن حضرت لازم نيست يک نفر باشد بلکه ممکن است افراد متعددى در شهادت امام باقر (ع) دست داشتهاند که هر روايت و نقل، به يکى از آنان اشاره کرده است.
با توجه به برخوردهاى خشن و قهر آميز هشام با امام باقر (ع) و عداوت انکار ناپذير بنى اميه با خاندان على (ع) شک نيست که او در از ميان بردن امامباقر (ع) ـ اما بشکلى غير علنى ـ انگيزهاى قوى داشته است.
بديهى است که هشام براى عملى ساختن توطئه خود، از نيروهاى مورد اطمينان خويش بهره جويد، از اين رو ابراهيم بن وليد (16) را که عنصرى اموى و دشمن اهل بيت (ع) است به استخدام مىگيرد و او امکانات لازم را در اختيار فردى که از اعضاى داخلى خاندان على (ع) بشمار مىآيد و مىتواند در محيط زندگى امام باقر (ع) بدون مانع راه يابد و کسى مانع او نشود، قرار دهد، تا به وسيله او برنامه خائنانه هشام عملى گردد و امام به شهادت رسد.
امام باقر (ع) اين چنين به شهادت رسيد و به ملاقات الهى شتافت و در بقيع، کنار مرقد پدر بزرگوارش امام سجاد (ع) و عموى پدرش حسن بن على (ع) مدفون گشت. (17)
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
پىنوشتها:
1 ـ فرق الشيعة 61، اعلام الورى به جاى ماه ذو الحجة، ماه ربيع الاول را ياد کرده است .ر ک: ص .259
2 ـ تاريخ يعقوبى 2/320، تذکرة الخواص 306، الفصول المهمة 220، اخبار الدول و آثار الاول 11، اسعاف الراغبين 195، نور الابصار، مازندرانى 66 و...در بسيارى از اين منابع، مطلب به صورت «قيل» ياد شده است.
3 ـ کشف الغمة 2/322، وفيات الاعيان 4/174، تاريخ ابى الفداء 1/248، تتمة المختصر 1/248، اعيان الشيعة 1/ .650
4 ـ المختصر فى اخبار البشر 1/203، تتمة المختصر 1/ .248
5 ـ مرآة الجنان 1/ .247
6 ـ کامل ابن اثير 5/ .180
7 ـ مآثر الانافة فى معالم الخلافة 1/ .152
8 ـ طبقات الکبير 5/238، اصول کافى 2/372، تاريخ قم 197، ارشاد مفيد 2/156، دلائل الامامة 94، تاج المواليد 118، مناقب 4/210، سير اعلام النبلاء 4/409، الانوار البهية 126، تاريخ ابن خلدون 2/23، عمدة الطالب 137، شذرات الذهب 1/149، و...
9 ـ الصواعق المحرقة 210، احقاق الحق 12/154، اسعاف الراغبين بهامش نور الابصار 254، مثير الاحزان، جواهرى .244
10 ـ الخرائج و الجرائح، راوندى 2/604، مدينة المعاجز 349، بحار 46/329، مستدرک الوسائل 2/ .211
11 ـ مآثر الانافة فى معالم الخلافة 1/152، مصباح کفعمى .522
12 ـ سبائک الذهب 74، دلائل الامامة 94، مناقب ابن شهر آشوب 4/210، الفصول المهمة 220، الانوار البهية .126
13 ـ منابع ياد شده در پاورقى شماره .1
14 ـ تاريخ يعقوبى 2/320، مروج الذهب 3/219، الانوار البهية 126، اعيان الشيعة 1/ .650
15 ـ در کتاب اخبار الدول و آثار الاول ص 111 شهادت امام باقر (ع) در خلافت ابراهيم بن وليد دانسته شده است، ولى چنان که توضيح داده شد وفات آن حضرت در خلافت هشام بوده و ابراهيم بن وليد مىتوانسته است از مجريان نقشه هشام به شمار آيد.
16 ـ ابراهيم بن وليد بن عبد الملک، بعدها در سال 129، به خلافت رسيد، ولى خلافتش ديرى نپاييد و پس از هفتاد روز کشته شد.ر ک: تاريخ الخلفاء، سيوطى .254
17 ـ فرق الشيعة 61، اصول کافى 2/372، ارشاد مفيد 2/156، دلائل الامامة 94، اعلام الورى 259، کشف الغمة 2/327، تذکرة الخواص 306، مصباح کفعمى 522، شذرات الذهب 1/149 و...
از برخى منابع استفاده مىشود که آن حضرت، هنگام رحلت در شهر مدينه نبوده است، بلکه در محلى به نام حميمه از روستاهاى نواحى مکه يا شام بوده، پس از شهادت، آن گرامى را به مدينه منتقل کردهاند.
ر ک: وفيات الاعيان 4/174، المختصر فى اخبار البشر 1/203، احقاق الحق 12/ .152
اخبار ویژه
از ایران تا لبنان، صدای همدلی و کمکرسانی
تحلیل استراتژیهای محور مقاومت و غرب در تنشهای منطقهای؛
نظرات بینندگان
فیلم و عکس
جدیدترین اخبار پربازدید ها
