تمدنی که مرزهای سایر بلاد را درنوردید و تا
عمق دل جانهای ملتهای آزاده جا گرفت. جامعه ای سرشار از فرقه ها و آیینهای
منحط فکری که امام رضا(ع) به هدایت خویش تمدن آن را جانی دوباره بخشید.
برای شناخت بیشتر فرازهای جامعه عصر امام رضا(ع) با حجت الاسلام دکتر مهدی
بهداروند گفت وگو کرده ایم که در ادامه می‌خوانید.
- وقتی بخواهیم جامعه ای را ارزیابی کنیم باید نقاط قوت و ضعف را مورد بررسی قرار دهیم. یکی از شاخصه‌های اصلی جامعه شناسی موضوع فرهنگ جامعه است؛ یعنی یکی از بزنگاه‌های اصلی تحلیل از جامعه فرهنگ آن جامعه است. در دوران زندگی حضرت امام رضا(ع) در مدینه و پس از شهادت پدر بزرگوارشان در بغداد، تحولات بسیاری ایجاد می‌شود. همچنین در این دوره ما جامعه ای به نام جامعه ایرانی را باید مورد تحلیل قرار دهیم. این جامعه مملو از کج روی ها و مسایل انحرافی است که این کج روی‌ها تأثیرمنفی بسیاری در فرهنگ دینی آن زمان ایجاد کرده بود. بر این اساس پس از شهادت امام کاظم(ع)، حضرت رضا(ع) از مدینه به ایران تشریف می‌آورند و تحولات عظیمی در جامعه ایران شکل می‌گیرد.
چه تحولاتی با حضور حضرت در ایران شکل گرفت؟
- امام رضا(ع) با ورود به ایران اقدام به تغییر جغرافیای تشیع کرد؛ یعنی امامت و تشیع در یک کشوری به نام ایران با آن قدمت و پیشینه تاریخی خاص با وجود امام هشتم (ع) تغییر کرد. این مهمترین تأثیر حضور حضرت در ایران است، اما نکته دوم این است که با تغییر جغرافیا، ایران به قطب معارف شیعی شد. امام با حضور خود معارف را گسترش داد و درهای همه علوم به ایران باز شد و موقعیت این سرزمین به عنوان مرجع و منبع علوم به تثبیت رسید. و این همه به برکت وجود امام رضا(ع) حاصل شد.
یعنی تا پیش از ورود امام رضا(ع) به ایران انحراف در تفکر شیعی نفوذ کرده بود؟
- بله، تا پیش از امام رضا(ع) در مکتب تشیع شاهد فرقه ها و دیدگاه‌های مختلف انحرافی بودیم و این در حالی است که با حضور امام هشتم (ع) نگرش فرهنگی جامعه ایران دچار تحول جدی می‌شود بدین معنا که وقتی امام جواد(ع) فرزند امام رضا(ع) به مقام امامت منصوب می‌شود، هیچ اختلافی در جامعه شیعی آن دوره اتفاق نمی افتد که این نشان از بلوغ فرهنگی است که توسط امام ایجاد شده بود. این تغییر جغرافیا و توسعه فرهنگی در ایران، نمادهای تازه ای را در فضای جامعه آن دوره ایجاد کرد و ما می‌بینیم مردمی که بر سر پدیده امامت موسی بن جعفر(ع)، امام صادق (ع) و دیگران دچار آن اختلافات بنیادی فرهنگی بودند، نسبت به امامت امام جواد(ع) آن هم در سنین کودکی هیچ اختلافی ندارند. بنابراین این تحول و بلوغ فرهنگی حاصل حضور امام رضا(ع) در مکتب ایران است.
عصر امام رضا(ع) را به دلیل همین جهش فکری و رنسانس فرهنگی، دوران طلایی تمدن اسلامی می‌دانند؟
- بله، همین طور است؛ زیرا امام رضا(ع) تمامی انحرافات و کج روی‌های ایجاد شده را از فضای جامعه محو کرد، این انحرافات به مبانی عمیق دینی و علمی تبدیل شدند و مردم به بلوغ کامل اجتماعی و فرهنگی رسیدند. این فرهنگ عمیق مبنای تغییر و تحول تمدنی شد که بعدها مبنای تمامی تمدنهای دیگر قرار گرفت، ضمن اینکه معارف ناب دینی به عنوان پشتوانه تمدن اسلامی قرار گرفت.
جامعه آن دوره که با انحرافات عجین شده بود، چگونه با فرهنگ و تمدن جدید مواجه شد؟
- انحرافات از ناحیه مردم نبود و جریانهای سیاسی حاکم بر جامعه، مردم را منحرف کرده بود و قاطبه جامعه با ورود امام رضا(ع) تفکر حضرت را قبول کردند و گرایشهای آنها روز به روز بیشتر شد تا اینکه در تمام سطوح جامعه تحولات عظیم فکری امام رضا(ع) تسری پیدا کرد.
اما جریانهای فکری ورود امام رضا (ع) به ایران در جوامع دیگر چه تاثیری داشت؟
- جریانهای فکری حضور امام رضا(ع) در ایران تمام مناطق دنیا را متحول کرد تا آنجا که روند انحرافات از سیمای جامعه عصر امام رضا(ع) در تمام بلاد و سرزمینها محو شد و این روند حتی تا زمان آخرین امام معصوم و حتی پس از غیبت ایشان هم همچنان ادامه دارد.
در شرایط حاضر چه وظیفه‌ای برای تبیین ارزشهای فکری امام رضا(ع) بر عهده ماست؟
- ما وظیفه سنگینی نسبت به امام رضا(ع) برای بسط فرهنگ شیعی داریم. البته این مسیر هم با فرصت مواجه است و هم با تهدید. از این رو فرصت است که باید با درایت مبانی جامعه شناختی دینی را تدوین و گسترش دهیم و تهدید هم به این بر می‌گردد که نبود تبیین ارزشها می‌تواند جامعه را با بحرانهای جدی مواجه کند. بنابراین در برابر نشر دیدگاه‌های امام رضا(ع) دو وظیفه دینی داریم؛ معرفت و محبت. اگر جامعه ای دینی این دو مؤلفه را نداشته باشد، جامعه بحران زده فرهنگی است. تاکید همه ائمه(ع) بویژه امام رضا(ع) این بوده که معرفت را یاد بگیریم. چنانکه حضرت فرمودند: خدا رحمت کند کسی که امر ما را زنده کند. از ایشان سؤال شد امر شما مگر چیست؟ فرمودند: معرفت ما، ما را بشناسید و بدانید چه کسی هستیم.
در جامعه امروزی تا چه حد توفیق داشته ایم که معارف و فرهنگ رضوی را در جامعه گسترش دهیم؟
- متأسفانه به دلیل اینکه پس از انقلاب صنعتی که از قرن هفدهم در اروپا اتفاق افتاد و تا امروز هم تمدن و فناوری موجود تمام زندگی فردی و جمعی ما را تحت تأثیر خود قرار داده است، به نسبت زیادی از معارف شیعی دور شده ایم. همه فرضیه ها و نظریه‌های ما مبتنی بر نظریه‌های غربی است و جنبش نرم افزاری، تولید علم ، انقلاب فرهنگی و اسلامی شدن دانشگاه ها که مورد نظر مقام معظم رهبری است، بازگشت به خویشتن خویش، جریان فطری را به ما گوشزد می‌کند. حتی تفکیک قوا بر اساس تعاریف منتسکیو تبیین شده است. ما فرهنگ دینی داشتیم که همه ابعاد زندگی در حوزه‌های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و... را تبیین کرده است. ما باید تمام معادلات و موارد مطرح شده از سوی امام رضا(ع) را در زندگی امروزی کاربردی کنیم و با مبانی موجود راه به جایی نخواهیم برد.
آخرین نکته ها؟...
- توسل و توجه به امام رضا(ع) نعمتی است که باید قدر آن را در تمام زاویه‌های پیدا و پنهان زندگی مان دنبال کنیم.
***
جناب بهداروند! در تحلیل بافت جامعه عصر امام رضا(ع) چه شاخصه هایی به چشم می‌خورد؟- وقتی بخواهیم جامعه ای را ارزیابی کنیم باید نقاط قوت و ضعف را مورد بررسی قرار دهیم. یکی از شاخصه‌های اصلی جامعه شناسی موضوع فرهنگ جامعه است؛ یعنی یکی از بزنگاه‌های اصلی تحلیل از جامعه فرهنگ آن جامعه است. در دوران زندگی حضرت امام رضا(ع) در مدینه و پس از شهادت پدر بزرگوارشان در بغداد، تحولات بسیاری ایجاد می‌شود. همچنین در این دوره ما جامعه ای به نام جامعه ایرانی را باید مورد تحلیل قرار دهیم. این جامعه مملو از کج روی ها و مسایل انحرافی است که این کج روی‌ها تأثیرمنفی بسیاری در فرهنگ دینی آن زمان ایجاد کرده بود. بر این اساس پس از شهادت امام کاظم(ع)، حضرت رضا(ع) از مدینه به ایران تشریف می‌آورند و تحولات عظیمی در جامعه ایران شکل می‌گیرد.
چه تحولاتی با حضور حضرت در ایران شکل گرفت؟
- امام رضا(ع) با ورود به ایران اقدام به تغییر جغرافیای تشیع کرد؛ یعنی امامت و تشیع در یک کشوری به نام ایران با آن قدمت و پیشینه تاریخی خاص با وجود امام هشتم (ع) تغییر کرد. این مهمترین تأثیر حضور حضرت در ایران است، اما نکته دوم این است که با تغییر جغرافیا، ایران به قطب معارف شیعی شد. امام با حضور خود معارف را گسترش داد و درهای همه علوم به ایران باز شد و موقعیت این سرزمین به عنوان مرجع و منبع علوم به تثبیت رسید. و این همه به برکت وجود امام رضا(ع) حاصل شد.
یعنی تا پیش از ورود امام رضا(ع) به ایران انحراف در تفکر شیعی نفوذ کرده بود؟
- بله، تا پیش از امام رضا(ع) در مکتب تشیع شاهد فرقه ها و دیدگاه‌های مختلف انحرافی بودیم و این در حالی است که با حضور امام هشتم (ع) نگرش فرهنگی جامعه ایران دچار تحول جدی می‌شود بدین معنا که وقتی امام جواد(ع) فرزند امام رضا(ع) به مقام امامت منصوب می‌شود، هیچ اختلافی در جامعه شیعی آن دوره اتفاق نمی افتد که این نشان از بلوغ فرهنگی است که توسط امام ایجاد شده بود. این تغییر جغرافیا و توسعه فرهنگی در ایران، نمادهای تازه ای را در فضای جامعه آن دوره ایجاد کرد و ما می‌بینیم مردمی که بر سر پدیده امامت موسی بن جعفر(ع)، امام صادق (ع) و دیگران دچار آن اختلافات بنیادی فرهنگی بودند، نسبت به امامت امام جواد(ع) آن هم در سنین کودکی هیچ اختلافی ندارند. بنابراین این تحول و بلوغ فرهنگی حاصل حضور امام رضا(ع) در مکتب ایران است.
عصر امام رضا(ع) را به دلیل همین جهش فکری و رنسانس فرهنگی، دوران طلایی تمدن اسلامی می‌دانند؟
- بله، همین طور است؛ زیرا امام رضا(ع) تمامی انحرافات و کج روی‌های ایجاد شده را از فضای جامعه محو کرد، این انحرافات به مبانی عمیق دینی و علمی تبدیل شدند و مردم به بلوغ کامل اجتماعی و فرهنگی رسیدند. این فرهنگ عمیق مبنای تغییر و تحول تمدنی شد که بعدها مبنای تمامی تمدنهای دیگر قرار گرفت، ضمن اینکه معارف ناب دینی به عنوان پشتوانه تمدن اسلامی قرار گرفت.
جامعه آن دوره که با انحرافات عجین شده بود، چگونه با فرهنگ و تمدن جدید مواجه شد؟
- انحرافات از ناحیه مردم نبود و جریانهای سیاسی حاکم بر جامعه، مردم را منحرف کرده بود و قاطبه جامعه با ورود امام رضا(ع) تفکر حضرت را قبول کردند و گرایشهای آنها روز به روز بیشتر شد تا اینکه در تمام سطوح جامعه تحولات عظیم فکری امام رضا(ع) تسری پیدا کرد.
اما جریانهای فکری ورود امام رضا (ع) به ایران در جوامع دیگر چه تاثیری داشت؟
- جریانهای فکری حضور امام رضا(ع) در ایران تمام مناطق دنیا را متحول کرد تا آنجا که روند انحرافات از سیمای جامعه عصر امام رضا(ع) در تمام بلاد و سرزمینها محو شد و این روند حتی تا زمان آخرین امام معصوم و حتی پس از غیبت ایشان هم همچنان ادامه دارد.
در شرایط حاضر چه وظیفه‌ای برای تبیین ارزشهای فکری امام رضا(ع) بر عهده ماست؟
- ما وظیفه سنگینی نسبت به امام رضا(ع) برای بسط فرهنگ شیعی داریم. البته این مسیر هم با فرصت مواجه است و هم با تهدید. از این رو فرصت است که باید با درایت مبانی جامعه شناختی دینی را تدوین و گسترش دهیم و تهدید هم به این بر می‌گردد که نبود تبیین ارزشها می‌تواند جامعه را با بحرانهای جدی مواجه کند. بنابراین در برابر نشر دیدگاه‌های امام رضا(ع) دو وظیفه دینی داریم؛ معرفت و محبت. اگر جامعه ای دینی این دو مؤلفه را نداشته باشد، جامعه بحران زده فرهنگی است. تاکید همه ائمه(ع) بویژه امام رضا(ع) این بوده که معرفت را یاد بگیریم. چنانکه حضرت فرمودند: خدا رحمت کند کسی که امر ما را زنده کند. از ایشان سؤال شد امر شما مگر چیست؟ فرمودند: معرفت ما، ما را بشناسید و بدانید چه کسی هستیم.
در جامعه امروزی تا چه حد توفیق داشته ایم که معارف و فرهنگ رضوی را در جامعه گسترش دهیم؟
- متأسفانه به دلیل اینکه پس از انقلاب صنعتی که از قرن هفدهم در اروپا اتفاق افتاد و تا امروز هم تمدن و فناوری موجود تمام زندگی فردی و جمعی ما را تحت تأثیر خود قرار داده است، به نسبت زیادی از معارف شیعی دور شده ایم. همه فرضیه ها و نظریه‌های ما مبتنی بر نظریه‌های غربی است و جنبش نرم افزاری، تولید علم ، انقلاب فرهنگی و اسلامی شدن دانشگاه ها که مورد نظر مقام معظم رهبری است، بازگشت به خویشتن خویش، جریان فطری را به ما گوشزد می‌کند. حتی تفکیک قوا بر اساس تعاریف منتسکیو تبیین شده است. ما فرهنگ دینی داشتیم که همه ابعاد زندگی در حوزه‌های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و... را تبیین کرده است. ما باید تمام معادلات و موارد مطرح شده از سوی امام رضا(ع) را در زندگی امروزی کاربردی کنیم و با مبانی موجود راه به جایی نخواهیم برد.
آخرین نکته ها؟...
- توسل و توجه به امام رضا(ع) نعمتی است که باید قدر آن را در تمام زاویه‌های پیدا و پنهان زندگی مان دنبال کنیم.
اخبار ویژه
نظرات بینندگان
جدیدترین اخبار پربازدید ها
