پوتین:عقب‌ نشینی بی‌ عقب‌ نشینی

فارس، فضای ناامیدی از اینکه اوباما توانسته باشد ولادیمیر پوتین را در خصوص راهکاری سیاسی برای حل بحران سوریه بدون حضور داشتن بشار اسد، متقاعد کرده باشد، بر محافل دیپلماتیک غربی سایه انداخته است. این امر شاید به معنای ارجاع موضوع به نشست بین‌المللی (گروه تماس) باشد که اکنون مقدمات آن در حال تهیه است.

ناصر شراره تحلیلگر عرب در مقاله‌ای که در الاخبار لبنان چاپ شد، وضعیت روسیه در قبال سوریه در مقابل آمریکا را به نبرد استالینگراد تشبیه کرد و نوشت: به هنگام نبرد استالینگراد، جوزف استالین دستور معروف شماره 272 را صادر کرد که در آن گفت: عقب‌نشینی بی عقب‌نشینی.

حال با همان روحیه ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در خصوص موضوع سوریه و درگیری دولت‌های جهانی بر سر آن همین دستور را صادر کرد. پوتین در حاشیه نشست سران 20 در مکزیک در دیدار با باراک اوباما این دستور را اجرا کرد و ممکن است بررسی بیشتر این مسئله [سوریه] به نشستی بین‌المللی گروه تماس موکول شود.

شراره اعلام کرد که این مسئله که ممکن است موضوع سوریه به نشستی بین‌المللی در آینده موکول شود، استنباطی است که دیپلماتی فرانسوی، مشاور وزرات دفاع فرانسه که وابسته به حزب سوسیالیست است بیان کزد. او روایت می‌کند که ماموریت کوفی عنان در سوریه چگونه بدینجا رسید. او گفت: هدف از ماموریت عنان جذب روس‌ها به مذاکره با جامعه بین‌الملل درباره سوریه بود. هدف این بود که فرستاده سازمان ملل به سوری، میانجیگری میان آمریکا، غرب و روس باشد اما پوتین نپذیرفت که با ماموریت کوفی عنان در قالب دیدگاه غرب تعامل کند. خوب می‌دانید که عنان سیاستمداری با تجربه و کارشناس است. او بخوبی می‌داند که ماموریت ناظران بین‌المللی هیچ روزی نتوانسته است مشکلی از مشکلات دنیا را حل کند. ناظران از سال 1985 در قبرس حضور دارند اما با این حال این جزیره هنوز دچار اختلاف است. کلاه‌آبی‌ها از سال 1978 در جنوب لبنان هستند اما در کنارشان مشکل شهرک‌سازی [اسرائیل] هنوز ادامه دارد.

این دیپلمات فرانسوی افزود: عنان در سفر اخیر به دمشق به ناظران اعلام کرد که ماموریت آنان تغییر دادن واقعیت نیست بلکه نظارت بر آن است. این دیپلمات همچنین اعلام کرد که ماموریت دیگری نیز وجود دارد و آن جستجوی یک روزنه باارزش برای جذب مسکو به مذاکرات بین‌المللی درباره سوریه جهت ایجاد کانالی میان نظام سوریه و مخالفان داخل است. عنان در هر دو ماموریت شکست خورد. بشار اسد قبول نکرد که خارج از چارچوب اصلاحاتی که اعلام کرده است با مخالفان داخل مذاکره کند. تیم عنان و سران معارضان او را بخیل توصیف کردند. پوتین هم از اینکه عنان را وسیله‌ای برای حل بحران بدانند نه هدفی مستقیم برای حل بحران سوریه، طبق روند سیاسی متوازن، شانه خالی کرد.

اکنون عنان مشغول دست کشیدن از ماموریت خود یعنی میانجیگری میان جامعه بین‌الملل و پوتین و حامیان او یعنی کشورهایی است که موضع روسیه را گرفته‌اند و در رأس آن چین و ایران هستند. به جای این اتفاق، الان ماموریت عنان در سیبل قرار گرفته است در حالی که برای مذاکره میان روسیه و جامعه بین‌الملل شکل گرفته بود. مذاکره‌ای که تحت عنوان گروه تماس پیشنهاد شد برگزار شود و عنان هیچ نقشی در آن نداشت.

دیدارهای مکزیک پوتین و اوباما

طبق توصیف این دیپلمات فرانسوی، پوتین با همان تفکر روسی که استالینگراد را به دستور 272 رساند به دیدار باراک اوباما رفت: «عقب‌نشینی بی عقب‌نشینی». حقیقت این است که محافل دیپلماتیک غربی دیدار طرفین را بدقت رصد کردند تا ببینند اشاره‌ای می‌یابند که نشان بدهد اوباما موفق شده است که پوتین را متقاعد کند که راهکار سیاسی در پیش بگیرند که بدون بشار اسد باشد؛ که چنین چیزی دیده نشد.

طبق اعلام منابع، در روزهای اخیر تماس‌های فشرده‌ای میان هیلاری کلینتون وزیر خارجه آمریکا و کاترین اشتون مسئول سیاسی خارجی، سیاسی و امنیتی اتحادیه اروپا درباره موضعی که باید در خصوص تاسیس گروه تماس بین‌المللی درباره سوریه اتخاذ کرد، در جریان بود. گفته می‌شود اصول مشترک طرفین و رویکرد دو طرف در قبال این موضوع تعیین شده است در حالی که این اصول، محور موضع اساسی است که اوباما در دیدار خود به پوتین در مکزیک اعلام کرده است.

این موضع سه محور دارد: اول، پایان فوری درگیری به محض اعلام حصول توافق. دوم، تشکیل دولت انتقالی سوریه مشروط به اینکه از نزدیکان بشار اسد نباشد و اسد هم نقشی در آن نداشته باشد. سوم، مذاکره با مخالفان سوری در داخل و خارج برای حصول راهکاری سیاسی.

به گفته ناظران، این سه محور موضع اروپایی-آمریکایی صراحتا خواستار کناره‌گیری بشار اسد نیست هر چند که در محور دوم اشاره شده است که «تشکیل دولت انتقالی بدون اسد یا نزدیکان او». به نظر می‌رسد این موضع آمریکا-اروپا در نشست گروه تماس اعلام خواهد شد که در حقیقت عقب‌نشینی از موضع قبلی و پایان اختلاف اساسی غرب بخصوص آمرکیا با مسکو در این خصوص است که نباید صراحتا کناره‌گیری اسد مطرح شود. اما در اصل، این اختلاف هنوز وجود دارد. زیرا مسکو درباره اینکه اسد یا نزدیکان او در دولت انتقالی نباشند، و اینکه چه کسی با مخالفان مذاکره خواهد کرد و چه کسی با آنان به توافق خواهد رسید، توضیح خواهد خواست.

طبق گفته یک دیپلمات روس در بیروت، مسکو هنوز به طرح کوفی عنان که شش بند دارد پایبند است و تمایل دارد اصلاحاتی در آن انجام شود. اما مسکو اکنون اعتقاد دارد که گذر از بشار اسد در هر راهکاری امکان ندارد چرا که طرح انتقال قدرت در یمن را برای وضعیت سوریه که ارتش و دولت در آن هیچ گسستی ندارند، مناسب نمی‌بیند. گسستی که به وضوح در یمن میان دولت علی عبدالله صالح و ارتش او دیده شد.

از طرف دیگر مخالفان سوریه هنوز چند دسته هستند و دیدگاه مشترک سیاسی ندارند. این عیب راهبردی مانع بزرگی برای مخالفان [خارج‌نشین] سوریها ست. هر چند تلاش‌های بین‌المللی و کمک‌های بی‌دریغی [به مخالفان بشار اسد] و معارضان خارجی سوریه شد تا این مشکل را حل کنند و آخرین تلاش، نشست استانبول در شنبه گذشته بود و یک نشست هم قرار است آخر ماه ژوئن (اوایل تیرماه) در بروکسل برگزار شود.

پیش‌بینی اکنون در محافل غربی و منطقه‌ای درباره نتایج نشست سران گروه 20 در مکزیک میان پوتین و اوباما و اعلام مشترکی که در پی آن منتشر می‌شود و همچنین این گفته‌ی پوتین که «به نقاط تفاهمی» با طرف آمریکایی درباره سوریه رسیدیم ادامه دارد. این اظهارنظر، پیگیری بیشتر نیاز دارد یعنی ارجاع آن به نشست گروه تماسی که هم‌اکنون درباره چگونگی و شکل و مکان و زمان برگزاری آن بحث و بررسی می‌شود.

گروه تماس بین‌المللی

طبق اخبار درز کرده درباره مذاکراتی که پشت درهای بسته درباره تشکیل گروه تماس بین‌المللی (درباره سوریه) انجام شده است، موارد زیر را می‌توان اعلام کرد:

اول) این شرط واشنگتن که این نشست در کشوری بی‌طرف برگزار شود، مقبول افتاد. مسکو پیشنهاد کرده بود که این نشست در مسکو یا بغداد برگزار شود. ولی در نهایت و در توافقی اولیه با ژنو (سوییس) موافقت کرد. در مقابل، مسکو معتقد است که به محض موافقت واشنگتن با تاسیس گروه بین‌المللی تماس درباره سوریه، دستاورد اول را به دست آورده است. چرا که این گروه شامل پنج عضو دائم شورای امنیت و کشورهایی از منطه می‌شود که بدقت اوضاع سوریه را بررسی می‌کند که این نشست به موازات «گروه دوستان سوریه» است که مسئله سوریه را در نزد خود احتکار کرده بود حال آنکه موضعی خصمانه علیه مسکو داشت.

دوم) درباره زمان نشست توافق اولیه روی سه ماه آینده حاصل شد.

سوم) درباره حضور ایران در این نشست، واشنگتن هنوز مخالف است. اما اخبار رسیده از ارتباطات اتحادیه اروپا و وزارت خارجه آمریکا حاکی است که موضع اولیه آمریکا دچار تغییر شده است. این در حالی است که کاترین اشتون در نشست [مذاکرات 1+5 با ایران در ] بغداد مذاکره درباره مسائل منطقه‌ای با ایران در کنار موضوع هسته‌ای را رد کرده بود اما این ایده اکنون برای اتحادیه اروپا مطرح است و اشتون امکان قبول حضور ایران در نشست گروه تماس درباره سوریه را بررسی می‌کند تا این اقدام، بابی برای سهیم کردن ایران در یافتن راهکارهایی برای بحران‌های منطقه‌ای بخصوص افغانستان باشد.

طبق گفته منابع مطلع، در نشستی که بین نمایندگان اتحادیه اروپا در آستانه نشست شش کشور با ایران در بغداد برگزار شد و در پی خوش‌بینی به نتایج نشست با توجه به آنچه در استانبول به دست آمده بود، برخی کشورهای اروپایی ایده «خلق راهکار خلاقانه» را مطرح کردند که اجازه می‌دهد از نقش ایران در حل بحران‌های منطقه‌ای مانند افغانستان و مسائل دیگر استفاده شود. اما این موضع که موافقانی در اروپا دارد، هنوز با موافقت واشنگتن روبه‌رو نشده است. مسئله‌ای که کمترین نتیجه بررسی آن، سهیم کردن ایران در نشست بین‌المللی درباره سوریه خواهد بود.