شبکه‌های اجتماعی و شهوت کلیک

مشرق- دهه پایانی قرن بیستم جرقه جهانی شدن حادثه‌ای که در غرب به انفجار اطلاعات مشهور شد، برای بعضی نخبگان شرق قابل ملاحظه و حادثه پیش رو قابل پیش‌بینی شده بود.
شهید مرتضی آوینی در واپسین مقالات خود به مقوله انفجار اطلاعات اشاره کرده است. در یکی از همین یادداشت‌ها آوینی سخن از حریم خصوصی به میان می‌آورد، او می‌گوید با روند موجود دیگر چیزی به اسم حریم خصوصی معنا نخواهد داشت.
 تعبیر آوینی اینگونه است که در نهایت خانه‌ها به آپارتمان، آپارتمان‌ها به فلت و فلت‌ها به استودیو تبدیل می‌شوند. و این همان چیزی است که امروز می‌شود طلایه‌هایش را در جامعه جدید که نیمی از آن مجازی و نیم دیگر آن حقیقی است، مشاهده کرد.
حریم خصوصی مانند آزادی بیان یکی از ناموس‌های لیبرالیسم محسوب می‌شود. آرمانی که چیز چندانی از آن باقی نمانده است. جامعه‌های مجازی یا وب‌سایت‌های جمعی شهر‌های جهانی هستند که خانه‌هایش دیوارهای شیشه ای دارند و اساساً حریم خصوصی مفهوم خود را در آن از دست داده است و با این وصف دیگر حریمی وجود ندارد که درباره خصوصی یا غیر خصوصی بودن آن بحث کنیم.
از آن سو؛ لیبرالیسم البته مدعی حمایت از حریم خصوصی افراد در برابر اعمال حاکمیت دولت‌ها است؛ در حالی که این اندیشه در درون خود با تناقضی واضح روبرو است. از سویی از قداست حریم خصوصی دفاع می‌کند و از سوی دیگر به صورت غیرمستقیم به برچیده شدن چنین حریمی تشویق می‌نماید و نتیجه آن می‌شود که فرهنگ جهان مدرن در حقیقت از حریم خصوصی نیست که صیانت می‌کند، بلکه از حمایت شدن از آن ممانعت به عمل می‌ آورد و نتیجه آن می‌شود که شده است.
جامعه‌های مجازی که بر روی شبکه جهانی اینترنت محقق شده، شبکه‌ای که تئوری مک لوهان را در تبدیل شدن کره ارض به یک دهکده به حقیقت نزدیک کرده، در ذات خود هرگونه حریم را نفی می‌کند.

شهوت ارتباط و دیده شدن با بوی دموکراسی
شبکه اینترنت که به زبان دیگر آن را شبکه دهکده جهانی می‌نامیم اصول و چهارچوب‌های ویژه ای را تأیید یا تأکید می‌کند. مبنای ارزشی شبکه دهکده جهانی همان‌گونه که پیش از این نیز به آن اشاراتی کردیم بر ارزش‌های لیبرالیستی استوار است. در این دستگاه ارزشی هرقدر که اقبال عمومی یا به عبارتی رأی عموم با تو همراه باشد مقبول‌تر هستی و در این دستگاه جایگاه بالاتری خواهی داشت رأی‌هایی که در دنیای مجازی به آن کلیک گفته می شود.
در این دنیا چیزی به نام حقیقت اساساً مفهوم ارزشی پیدا نمی‌کند چه بسا یک دروغ بزرگ سبب شود کلیک‌های بیشتری به سوی فرد سرازیر شود و یا مطلبی که با اخلاق عمومی [از دیدگاه قدما] در تضاد است بیش از یک جمله منطبق بر واقعیت کلیک‌ها و یا به قولی رأی‌های دنیای لیبرال دموکرات مک لوهانی را جذب خود کند و به این شیوه از مقبولیت و به اصطلاح رایج در جهان لیبرالیسم [و نه دیدگاه مبتنی بر شریعت] از مشروعیت محکم‌تری بهرمند گردد. کلیک منطق قدرت در دنیای سایبر لیبرال است. و مهم نیست محتوا چه باشد آنچه مهم است؛ اقبال کلیک‌ها است.

اخلاق بنتهامی و مشروعیت در دهکده
در دهکده جهانی مجازی تقریباً هیچ خبری از اخلاق مصطلح در میان متشرعین و فلاسفه قرون گذشته پیدا نمی‌شود. البته نه اینکه شما نتوانید کسانی را پیدا کنید که در دهکده سخنی از اخلاق بزنند، کم نیستند وب‌گاه‌هایی که به مباحثات و سخنرانی‌ها و مقاله‌های متعدد درباره مباحث اخلاقی و ارزش‌گذاری بر اعمال انسانی می‌پردازند. حتی به طور رسمی مباحثی مانند احترام به حقوق دیگران به عنوان اخلاقیات قطعی مطرح می‌شود اما آیا این مباحث تأثیری در تعریف اقبال کلیلک‌ها در اینترنت دارند باید قاطعانه پاسخ بدهیم خیر.
آیا می‌توانیم بگوییم وب‌سایتی که مباحث مهم علمی [حتی به معنای مصطلح غربی] را مورد مداقه قرار می‌دهد بیش از یک وب‌گاه که فیلم‌های دارای حق کپی رایت را به صورت آزادانه عرضه می کند و یا یک وب گاه پرونوگرافی که تصاویر دزدیده شده از افراد را منتشر می‌کند بیشتر مورد توجه مخاطبین قرار می‌گیرد؟
مسلماً پاسخ این پرسش منفی است، حال باید گفت که اخلاق بنتهامی یا اخلاق لذت مدار توانسته است به صورت تمام کمال در دنیای مجازی دهکده جهانی حاکم شود و این معنایی جز این واقعیت ندارد که اینجا تنها آنهایی پیشرو خواهند بود که به قانون لذت‌مداری معتقد باشند.
بر همین اساس است که ساکنان این شهرهای مجازی در دستگاه ارزشیی تنفس می‌کنند که به آنها می‌گویند هرقدر که کلیک بیشتری داشته باشی در مرتبه بالاتری خواهی ایستاد، به هراندازه که دوستان بیشتری با تو ارتباط [لینک] داشته باشند تو کاربر محترم‌تری خواهی بود و این مهم رخ نخواهد داد مگر اینکه افراد جذب تو شوند.
کاربر اینترنتی در فضایی مانند جوامع مجازی می‌آموزد که باید موانع را برای کنجکاوی‌ها برطرف کند و اجازه کشف خویش را به دیگران بدهد و راه‌های بازبینی اسرار شخصی‌اش را به عنوان یک عامل مهم جذابیت و دم‌دست‌ترین این عوامل مهیّا سازد. در چنین شرایطی اگر مبنا آنچنان که گفته شد همان اخلاق لذت محور قرار گیرد مشخص است که چه پرده‌هایی از زندگی افراد در مقابل چشم عموم قرار می‌گیرد. شهوت کلیک ادامه دارد و برداشته شدن دیوارها را می‌طلبد این‌گونه است که در جهان مجازی هر روز دیوارها برچیده‌تر می‌شوند و حریم‌های خصوصی هرچه بیشتر عریان‌تر می‌شوند، خانه‌ها آپارتمان‌، آپارتمان‌ها فلت و فلت را تبدیل به استودیو می‌شوند تا چیزی برای دیدن صاحبان کلیک مهیّا شده باشد.

گردسوما یا مخدری به نام رنکینگ
آلدوس‌ هاکسلی رمان بی‌نظیری دارد با نام «دنیای متهوّر نو». این بی‌نظیر که می‌گوییم نه از جهت ادبیات آن و شاهکار رمان‌نویسی بودنش که به دلیل پیش‌بینی موشکافانه‌ای است که از دنیای پیشرفته آینده به عمل می‌آورد.
جهانی که افراد اصلاح شده به دنیا می‌آیند، پرخاش‌جو نیستند، اعتراض نمی‌کنند و همواره خوش اند و همچنین از کارشان بسیار راضی‌اند.
هاکسلی در قسمتی از رمانش پس از آنکه به عدم پرخاشجویی مردم «دنیای متهور نو » اشاره می‌کند به استثنای‌هایی هم می‌پردازد. شرایط خاص که گاه براثر آن کارگرها پرخاشگر می‌شوند، داد و فریاد راه می اندازند و... در این شرایط پلیس به محل می‌رسد و گردی سفید رنگی را در هوا پخش می‌کند که به آن «سوما» می‌گویند پس از پخش «سوما» همان کارگران پرخاشجو ناگهان آرام شده و شروع به رقص و پایکوبی می‌کنند.
وقتی کاربری می‌تواند کلیک‌های بیشتری را جذب خود کند می‌تواند جایگاه بالاتری را در فضای وب به خود اختصاص دهد این جایگاه‌ها را اصطلاحاً رنکینگ می‌نامند. بالا رفتن رنکینگ وب‌گاه‌ها تنها یک قرارداد است که هیچ مابه ازای بیرونی نخواهد داشت و مشخصاً همان کاری را انجام می‌دهد که گرد «سوما» با کارگران ناراضی می‌کرد.
فرمانروایان وب نه آنهایی هستند که کلیک بیشتری را صاحب می‌شوند بلکه آنهایی هستند که به روش‌های مختلف سیل مخاطب (کلیک) را به مجراهای خاص هدایت می‌کنند.
رنکینگ یا سطح‌بندی تنها مخدری است که ساکنان دنیای دهکده مک‌لوهانی را دلخوش می‌کند تا عریان‌تر و عریان‌تر شوند [و مانند کارگران رمان هاکسلی برقصند] شاید که بیشتر مورد اقبال قرار گیرند. در صورتی که عنان این جهان از طرقی دیگر، در دستان دیگران است. دستانی که می‌توانند یک صفحه سفید را با قرار دادن در صدر نتایج جستجوی موتورهای جستجو تبدیل به صفحه‌ای پرمخاطب کنند و وب‌گاهی پرمحتوا را با قرار دادن در صفحه آخر از نظرها دور کنند. با این همه هرچه که هست، در این جهان هیچ چند خصوصی وجود ندارد چرا که داشتن حریم به معنای پیشروی به سوی مرگ در دنیای مجازی است یا بهتر بگوییم مساوی با از دست دادن کلیک‌ها است. این قانونی است که اربابان دنیای جدید وضع کرده‌اند و امر امپراطور باید متاع باشد.