سرویس دین وآئین پایگاه 598، آمنه اسفندیاری/ جهان در آستانة بعثت حضرت رسول اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ در انحطاط و بحران شگفت انگیزی قرار داشت. جهالت، غارتگری، ظلم و ستم، تضییع حقوق ضعیفان و محرومان، فساد و بی بند و باری، تبعیض و ناعدالتی، نگرانی و دلهره و دوری از اخلاق و انسانیت، تمام جوامع بشری را در آن روزگار فرا گرفته بود.
در این میان منطقه جزیرة العرب و به ویژه شهر مکه از منظر فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، پایینترین و بدترین وضع را تحمل میکرد. خضوع اعراب جاهل در مقابل چوبهای خشکی که به صورت بت درست شده بود و اهالی مکه در مقابل آن اجسام بیجان قربانیها کرده و استمداد میطلبیدند، هر انسان فهمیده و عاقلی را به تعجب و تأسف وا میداشت. زنان نه تنها از حقوق اساسی خود محروم بودند، بلکه همانند کالای بیجان خرید و فروش میشدند.
مردم آن عصر بدون آنکه خود متوجه باشند، نیاز شدیدی به امور معنوی، اخلاقی و انسانی داشتند و در آتش ناعدالتی، نابرابری و تضییع حقوق انسانی میسوختند. ما در این نوشتار برخی از علل و عوامل بعثت رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله را مرور کرده و فقط به برخی موارد آن اشاره می کنیم.
انقلاب ارزشها
بعد از بعثت رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله، اصول و ارزشهای جاری در جامعه که علیه مصالح دنیا و آخرت مردم بود، به ارزشهای انسانی و الهی تبدیل شد. خرافه پرستی به حقیقتیابی، جنگ و خونریزی و ناعدالتی به قسط و عدل و مساوات بدل گردید و انسانهای در ظاهر پایین درجه، به افرادی مورد اعتماد و دارای منزلت اجتماعی والائی تبدیل شدند. تمام قوانین و ملاکهای ظاهری و مادی جای خود را به معیارهای ارزشمند و متعالی داد.
آری بعثت پیامبر صلّی الله علیه و آله ارزشهای ضد انسانی را دگرگون کرد و تمام رسمهای ایام جاهلیت، به قوانین عادلانه اسلامی تبدیل شدند. رسول خدا صلّی الله علیه و آله بیشترین تلاش خود را در تحول افکار عمومی متمرکز کرده و برای از میان بردن باورهای خرافاتی و ناپسند، از هیچ کوششی فروگذار نمیکردند.
رساندن به مقام عبودیت
طبق آموزههای قرآنی، هدف از آفرینش انسان چیزی جز پرستش خدای یگانه نیست و تمام نعمتهای الهی و اشیائی که در این عالم آفریده شده و در اختیار انسان قرار گرفته، همه برای طی مسیر عبودیت است. عبودیت کامل آن است که انسان جز به آفریدگار مطلق جهان و کمال مطلق نیندیشد و همه افکار و اعمال خود را به این امر معطوف دارد. یکی دیگر از علل بعثت نبی اکرم صلی الله علیه و آله، دستگیری افراد بشر در راه رسیدن به مقام عبودیت است.
ایجاد و توسعه عدالت اجتماعی
انسانها فطرتاً طالب عدالتند و سالمترین جوامع، آنهایی است که عدالت در تمام ابعاد خود در میان آن جوامع حاکم گردد. قرآن کریم در آیات متعددی از عدالت خواهی پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله سخن گفته و آن را یکی از اهداف بعثت میشمارد.
ترویج فضائل اخلاقی
ترویج فضائل اخلاقی و صفات متعالی انسانی، از دیگر علل و انگیزههای بعثت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله است. اگر مروری اجمالی به آموزه های وحیانی پیامبر صلّی الله علیه و آله داشته باشیم متوجه خواهیم شد که گفتارها و رفتارهای آن گرامی مملو از سفارشهای اخلاقی و تربیتی است.
احیای پیمان فراموش شده
پیامبران الهی بر خود لازم میدانند تا انسانها را به پیمان فطری که فراموش شان شده است یادآور شوند، همان میثاق دیرین که در میان تمام موجودات فقط انسان آن را تقبل و تعهد کرده است، اما بر اثر مرور زمان و وسوسه های شیطان آن را به بوته فراموشی سپرده است. پیامبر در کنار معارف و برنامههای حیاتبخش خود پیوسته به مردمان آن زمان می آموخت که در مورد اصول دین و باورهای مهم اعتقادی به فطرت و خرد خود رجوع کنند. قرآن کریم انبیاء الهی را به عنوان «مذکِّر» معرفی میکند.
واسطه فیض الهی
برای آدمیان خاکی که هنوز گام در مرحلهای بالاتر نگذاشتهاند، ارتباط با آفریدگار هستی که در منتها درجه اقتدار و کمال است امری سهل و آسان نیست. برای رسیدن به آن مقام بینهایت و اوج گرفتن در آسمان عرفان و معنویت، نیاز به واسطه فیض و وسائل نیرومندتری است. انجام دستورات رسول خدا صلّی الله علیه و آله میتواند بهترین وسیله برای ارتباط با خداوند متعال باشد.
تحکیم وحدت انسانها
ریسمان محکم نبوت تنها وسیلهای است که انسانها را در زیر لوای وحدت و برادری فراهم میآورد؛ انسانهایی که از تفرقه و تشتت و نزاع و اختلافها به تنگ آمده و به دنبال راهکاری مورد اعتماد برای حل معضلات زندگی خود میگردند. یکی از اهداف مهم بعثت پیامبر، پایان بخشیدن به اختلافات مردم بود که از روی جهل و غفلت و ناآگاهی و پیروی هوای نفس و برتری جویی صورت میگرفت.
تزکیه و پرورش روح
از مهمترین علل بعثت پیامبر، تهذیب نفوس و تربیت انسانهای مستعد است. پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله کوشش میکرد نیروهای درونی انسانها را از قوه به فعلیت رسانده و برای رسیدن به قلّه سعادت و کمال، آنان را همراهی و یاری نماید.آن بزرگوار برای ارتباط افراد با مبدأ هستی زمینه سازی کرده و مقدمات تعالی آنان را فراهم میآورد.