معجزه فوتبال در روابط بین‌الملل

چهاردهمین دوره مسابقات جام ملت های اروپا، هشتم ژوئیه 2012، و با دیدار تیم های لهستان و یونان آغاز شد. مسابقاتی که پس از بازی های المپیک و جام جهانی فوتبال، پر اهمیت ترین و پرطرفدارترین رخداد ورزشی جهان محسوب می شود. جام ملت های اروپا 2012 در شرایطی برگزار می شود که یکی از میزبانان این مسابقات تحت فشار جدی سایر کشورها، برای رعایت حقوق شهروندی و اصول دمکراسی در این کشور است.

امروزه فوتبال، دیگر نه فقط به عنوان یک ورزش، که به عنوان یک اقتصاد، یک دنیا، یک سیاست و جهانی مستقل، در تمامی فعالیت های بین المللی دخیل و تاثیرگذار شده است. از حضور چهره های سیاسی و رهبران کشورها در ورزشگاه ها و به عنوان تماشاگر مسابقات فوتبال گرفته، تا به میدان آمدن دولتمردان و سیاستمداران برای کسب میزبانی در مسابقات بین المللی. تمامی این موارد موید اهمیت روزافزون دنیای این توپ گرد به شمار می روند.

قطر برای میزبانی در مسابقات جام جهانی 2022 تمامی قدرت سیاسی و اقتصادی اش را به کار می گیرد. شخص امیر قطر از زین الدین زیدان می خواهد که به عنوان چهره بین المللی فوتبال به حمایت از این کشور بپردازد. نخست وزیر انگلستان شخصا حمایت خود و دولت بریتانیا را از کسب میزبانی در مسابقات المپیک و جام جهانی ابراز می دارد.

اوباما برای جلب رضایت کشورهای مختلف وارد عمل می شود و در حین سفرهای دیپلماتیک خود، تمام سعی خود را در کسب حمایت کشورهای مختلف در رای گیری تعیین میزبان جام جهانی به کار می بندد. پوتین به فیفا اطمینان می دهد که دولت روسیه تمامی تلاش خود را برای برگزاری هرچه بهتر جام جهانی 2018 انجام خواهد داد. حضور چنین شخصیت های برجسته سیاسی و رهبران دیپلماتیک کشورها، در این حوزه نشان دهنده نقش غیر قابل انکار و حیاتی فوتبال در دنیای امروز روابط بین الملل است.

دخالت کیسینجر و ژنرال بیدلا در جام جهانی 1978

اما فوتبال پدیده ای نوظهور در عرصه روابط بین الملل نیست، از دیرباز به علت اهمیت و محبوبیت این ورزش، سیاستمدارن به دخالت و ورود به این عرصه علاقه وافری داشته اند. از دخالت های موسولینی در تصمیم گیری های ساختار فوتبال در ایتالیا گرفته تا دخالت های امروزی شاهزاده های عرب در تمامی سطوح فوتبال ملی.

اما یکی از جنجال برانگیزترین اتفاقات این عرصه، به سال 1978 و جام جهانی آرژانتین بر می گردد. مسئله ای که اخیرا و با اظهارات بازیکنان تیم پرو در رابطه با دیدار این تیم در برابر آرژانتین در آن مسابقات مطرح شده است، به دخالت سیاستمدارن در سطوحی بالاتر اشاره دارد. آرژانتین و پرو برای صعود به فینال با یکدیگر بازی داشتند و آرژانتین میزبان برای صعود فقط نیاز به پیروزی با تفاضل بالا داشت. تعدادی از بازیکنان پرو مدعی هستند پیش از بازی با آرژانتین، هنری کسینجر به همراه دیکتاتور آرژانتین ژنرال خورخه بیدلا در رختکن پرو حاضر شده و با آن ها صحبت کرده‌اند.

اما موضوع تبانی چه بوده است؟ جهان در آن زمان یکی از خشن ترین دیکتاتوری های جهان را در آرژانتین مشاهده می کرد. ژنرال بیدلا برای به تصویر کشیدن تصویری بهتر و برای به نمایش گذاشتن مشروعیت جهانی به ابزارهایی در این زمینه داشت و چه وسیله ای بهتر از معجزه مسحور کننده فوتبال؟

از آن طرف رئیس جمهور پرو، مورالس برمودس هم خواسته هایی از آرژانتین داشت؛ خواسته هایی که برآوردنش برای آرژانتین چندان امر مشکلی نبود: مورالس به بیدلا قول داد، در ازای دستگیری مخالفان دولت پرو و سر به نیست کردن آن ها توسط آرژانتین، پرو بازی را با اختلاف گل بالا خواهد باخت. پرو که در آن مسابقات یکی از تیم های قدرتمند محسوب می شد؛ در برابر آرژانتین به یکباره با نتیجه شش بر صفر شکست خورد و آرژانتین توانست به فینال رقابت ها راه یابد و در نهایت به مقام قهرمانی دست یابد.

کمپ دیوید و چمپیونز لیگ

زمان برگزاری فینال جام باشگاه های اروپا امسال، با اجلاس جی هشت در کمپ دیوید تقارن پیدا کرد. جایی که چلسی انگلستان با بایرن مونیخ آلمان دیدار پایانی را برگزار می کردند. اهمیت این بازی و قهرمانی در آن به حدی بود که این اجلاس متاثر از این بازی مسابقه، به صحنه کری خوانی میان آنگلا مرکل و دیوید کامرون تبدیل شده بود و حتی یکی از جلسات جی هشت، به جای پیگیری مسائل مهم بین المللی و راهکارهای حل و فصل بحران اقتصادی، به تماشای دیدار فینال توسط دولتمردان جی هشت تبدیل شد.

یورو 2012، تیموشنکو در زندان

اما این دوره مسابقات جام ملت های اروپا که در دو کشور اوکراین و لهستان برگزار می شود، با شرایط ناآرام سیاسی اوکراین همزمان شده است. یولیا تیموشنکو، نخست وزیر سابق این کشور، از ماه اکتبر و پس از برگزاری دادگاهی نسبتا فرمایشی به حبس محکوم شد و هم اکنون وضعیت مساعدی در زندان ندارد. خود خانم تیموشنکو و همچنین دختر وی، چندین بار اظهار داشته اند که در زندان تحت شکنجه قرار گرفته و مورد ضرب و شتم شدید واقع شده است؛ با انتشار عکس های آثار شکنجه و کبودی روی بدن خانم تیموشنکو، انتقادات به دولت ویکتور یانکوویچ و وضعیت حقوق بشر در اوکراین فزونی یافته است.

تیموشنکو که در پی یک انقلاب رنگی و در پس حمایت غرب در سال 2005 به پست نخست وزیری رسید، با امضای قرارداد انتقال گاز روسیه به اروپا از طریق اوکراین، لقب پرنسس گازی را به خود اختصاص داد و توانسته بود مشکل قطع گاز در بیش از 20 کشور اروپایی را حل کند، امروز و به برکت دخالت های همیشگی روسیه در زندان به سر می برد و اتحادیه اروپا و پزشکان آلمانی نسبت به سلامت و شیوه درمان او ابراز تردید کردند. دیسک کمر باعث شده تیموشنکو نتواند در دادگاه رسیدگی به اتهاماتش از قبیل فرار مالیاتی، اختلاس و حتی دخالت در قتل دو تاجر !!! شرکت کند.

این شرایط سیاسی امروز یکی از دو میزبان جام ملت های اروپا است. اما از زمانی که تصاویر بدن زخمی او در اثر شکنجه منتشر شد، برخی از دولت‌های اروپایی خواهان تحریم بازی‌ها در اوکراین شدند، بحث بر سر میزبانی اوکراین به شدت بالا گرفته و حتی تا مرز گرفتن میزبانی هم پیش رفته است. در همین راستا، آنگلا مرکل اعلام کرده، به علت اصولی که وی مبانی اولیه حقوق شهروندی می خواند و دولت اوکراین هیچ کدام آن ها را در رابطه با تیموشنکو رعایت نکرده است، برای این مسابقات و دیدن بازی های تیم ملی آلمان به اوکراین سفر نخواهد کرد. حتی گزینه تحریم این بازی ها رو هم مورد مطالعه قرار خواهد داد.

حالا دیگر پای بازیکنان فوتبال هم به این بحث‌ها باز شده است. تا جایی اولی هونس رییس باشگاه بایرن مونیخ گفت به بازیکنانی که با اپوزیسیون اوکراین اعلام همبستگی می‌کنند احترام می‌گذارد و از بازیکنانی که حرف‌شان را می‌زنند دفاع کرد.از آن طرف فیلیپ لام کاپیتان تیم ملی آلمان در مصاحبه با هفته نامه اشپیگل، اعلام کرده: «وضعیت سیاسی فعلی در اوکراین، با اعتقادات من در مورد حقوق بشر، حقوق اساسی دمکراتیک، آزادی شخصی و یا آزادی مطبوعات سازگار نیست، برخوردی که رژیم اوکراین با یولیا تیموشنکو می‌کند، هیچ ارتباطی با دمکراسی ندارد» وی همچنین از میشل پلاتینی خواسته در رابطه با اوضاع سیاسی اوکراین موضع بگیرد.

لام در پاسخ به این سوال که در صورت صعود به فینال و حضور یانکوویچ، رئیس جمهور اوکراین با او دست خواهی داد؟ اینگونه پاسخ می دهد: «در آن صورت باید به صورت جدی درباره‌اش فکر کنم»به هرترتیب جام ملتهای اروپا 2012 در شرایطی برگزار می شود که یکی از میزبانان این مسابقات تحت فشار جدی سایر کشورها، برای رعایت حقوق شهروندی و اصول دمکراسی در این کشور است.

سعید جعفری

منبع:رصد