روایت جالب تهیه‌کننده برنامه «ثریا»

محسن مقصودی تهیه کننده و مجری «ثریا» در مورد محتوا ،نحوه ساخت و مصائب دعوت از میهمانان این برنامه حرفهای شنیدنی دارد که در ادامه می خوانید.

 

متن کامل گفت‌وگوی تهیه کننده و مجری برنامه ثریا با هفته نامه 9 دی در ذیل می آید:

 

 آقای مقصودی به عنوان مطلع بحث بفرمایید چه شد که به «ثریا» رسیدید؟

 

افرادی که الان دست اندر کار برنامه ثریا هستند در حدود 10 سال است که در حوزه های مختلف علمی، فناوری ، اقتصاد و تولید در حال همکاری با سازمان صدا و سیما هستند. اما به موازات پیشرفت های علمی و تکنولوژیکی برنامه های مناسبی که معرفی کننده این اتفاقات باشد در رسانه های ما رخ نداد و برنامه های ساخته شده هم با آن استاندارد لازم فاصله زیادی داشتند. از حدود یکسال و نیم پیش ما بررسی و آسیب شناسی  برنامه های قبلی و شناخت کاستی ها ورفع  نقایص آنها را شروع کردیم. جلساتی را با برخی از اهالی متخصص و دغدغه مند حوزه رسانه و علم وفناوری  برای طراحی یک برنامه جذاب و معرفی آن به مدیران صداو سیما جهت پخش برگزار کردیم .پیشنهاد اولیه این برنامه در آذر ماه سال 89 به شخص مهندس ضرغامی ارائه شد که با استقبال ایشان مواجه گردید. بعد از تایید اولیه این پیش طرح جلسات مفصلی برگزار شد که نتیجه و ثمره اش همین برنامه ثریا است. البته ناگفته نماند ما در حوزه «ژورنالیسم علم» و کار رسانه ای برای معرفی علم و فناوری نسبت به حوزه های دیگری مثل ورزش، سینما ، سیاست و......  علیرغم جذابیت هایی که وجود دارد کار جدی صورت نگرفته بود.به همین دلیل ما این برنامه را طراحی کردیم.

 

 نحوه انتخاب سوژه های برنامه و نوع نگاهی که به آنها دارید بر اساس چه مبنایی صورت می گیرد؟ آیا از مردم و جامعه ذائقه سنجی به عمل می آورید؟ ضمن اینکه بفرمایید اعضا اتاق فکر برنامه ثریا چه کسانی هستند ؟

 

یک تیم تحقیقاتی و کارشناسی قوی در این برنامه وجود دارد و هر موضوعی را با پشتوانه چندماه پژوهش و تحقیق در برنامه مطرح می کنیم که وجود همین تیم وجه تمایز ثریا با برنامه های دیگر است. مکانیزم انتخاب سوژه هم توسط همین تیم و با مصاحبه های متعددی که با اعضا صاحب فکر و اندیشه در حوزه علم و فناوری داریم صورت می گیرد. پس از آسیب شناسی مسایل علم و فناوری کشور،  ایده های مختلف برای این برنامه اخذ می شود. سپس در شورای راهبردی یا همان اتاق فکر برنامه بر مبنای یکسری شاخص هایی که در برنامه داریم سوژه ها را انتخاب نهایی می کنیم. 

 

از جمله شاخص های برنامه می توان به داشتن جنبه ملی، جذابیت رسانه، قابلیت تصویر سازی و اهمیت داشتن و مورد اقبال مردم بودن اشاره کرد. در مورد ذائقه سنجی از مردم هم در برنامه ثریا یک هم اندیشی بین اهالی رسانه و اهالی علم وفناوری انجام شده است. در واقع نمایندگانی از هر دو طیف که زیر مجموعه گروههای مختلف جامعه که به نوعی مشتی نمونه خروار هستند ، در بین دست اندرکاران برنامه حضور دارند.  این اتفاق در بین مشاوران برنامه هم صادق است. برآیندی که اهالی رسانه از به اصطلاح نبض جامعه و سلیقه مخاطب دارند و موضوعاتی که برای مردم اهمیت دارد از یک طرف و در سویی دیگر موضوعاتی است که در حوزه علم و فناوری برای کشور اهمیت دارد یا به نوعی یک موضوع اصلی در کشور به حساب می آید.

 

این تعادل و برآیندی که از هر دو جنبه به دست می آید به شکلی که نه موضوعات صرفا" ژورنالیستی و دارای ضریب جذب پایین مخاطب باشند ونه موضوعات کاملا علمی و ثقیلی که خارج از حوصله مخاطب و تلویزیون باشد مورد نظر قرار می گیرد . یک فاکتور بسیار مهم دیگری که در انتخاب نوع سوژه مورد نظر است موضوعاتی است که مصادیق رسانه ای دارند.فرضا" ما در برنامه ثریا به دنبال مطرح کردن موضوعات کلی مثل «استراتژی صنعتی کشور» نیستیم ، زیرا با طرح چنین موضوعی علیرغم اهمیت زیاد آن ، مخاطب عمومی و به نوعی بخش زیادی از جامعه مخاطب عام  به دلیل تخصصی بودن موضوع ریزش پیدا می کند. به طور کلی مصادیق و موضوعات از زندگی مردم انتخاب می شوند تا افراد بتوانند یک ارتباط قابل درک تری با برنامه پیدا بکنند.

 

 به چه شکلی دغدغه و نوع نیازمندی های  مردم را به عنوان مخاطب و غایت برنامه دریافت می کنید؟

 

اجازه بدهید که این موضوع را اینگونه بگویم، علتی که برخی از برنامه های تلویزیونی ، مطبوعات و حتی فیلم های سینمایی ما از زندگی و مسائل مردم جامعه جدا می شوند این است که سبک زندگی آن برنامه ساز یا فیلمنامه نویس با تیپ زندگی مردم عادی و معمولی جامعه متفاوت است اما این تفاوت در نظر و اثر او دیده نمی شود. اما در این برنامه خواسته یا ناخواسته کسانی که برنامه را طراحی یا اجرا می کنند از طبقات متوسط به پایین جامعه هستند . اکثرشان ضمن اینکه جزو اقشار تحصیلکرده و فرهیخته جامعه هستند ، مستاجرند و وسیله نقلیه شخصی ندارند و از وسایل نقلیه شهری استفاده می کنند...

 

بنابراین به طور مستقیم درگیر همان مشکلاتی هستند که عامه مردم  با آنها سروکار دارند که این مسائل یک بار مثبتی جهت مخاطب محور شدن در انتخاب موضوعات و سوژه ها در ثریا شده است. من فکر می کنم که این اتفاق در هر برنامه ای بیفتد قطعا به بهتر شدن آن برنامه و انتخاب سوژه های مردم پسند کمک بسیار زیادی می کند.اینکه امروزه گاهی شنیده می شود که همه ایران تهران نیست و همه تهران بالا شهر آن نیست جزو بلایایی است که هم سینما و هم برخی رسانه های ما را مبتلا کرده است.ما اصرار داریم که ثریا از این به بعد هم با همین سبک به پیش برود چه اینکه باور داریم ایران برآیندی از همه اقشار جامعه است.

 

 میهمانان برنامه چگونه انتخاب می شوند؟ آیا با مشکلی هم روبرو شده اید؟

 

به غیر از چالشی بودن برنامه رسالت دیگر ما اینست که با صراحت لهجه ، بدون رودربایستی و البته با حفظ شأن میهمان برنامه مشکلات مردم  در آن حوزه را پیگیری کنیم. در مکانیزم دعوت از میهمان برنامه هم ، خیلی به دنبال مثلا دعوت ازمدیری در سطح وزیر نیستیم زیرا بیشترین گیر و گرفتاری کار در حوزه مدیران میانی اتفاق می افتد و این مدیران میانی هستند که با مردم به صورت مستقیم سروکار دارند. ضمن اینکه معمولا وزرا یک جمعبندی کلی از کارهایی که توسط مدیران اتفاق می افتد را به عنوان گزارش کار یا اصطلاحا" بیلان کاری ارائه می کنند. این کار ممکن است از جذابیت برنامه به خاطر عدم حضور یک وزیر بکاهد اما بنای ما بر حل مشکلات گذاشته شده است نه صرفا کثرت مخاطب. همچنین ما در این برنامه سعی کرده ایم که عینک سیاسی بینی را برداریم و بدون سیاست زدگی مسایل را بررسی کنیم زیرا عمدتا این آفت باعث جلوگیری از انجام کار کارشناسی شده است. 

 

عوامل برنامه ثریا هم مانند تمامی انسانها که جهت گیرهایی مشمول منافعشان را دارند از این قضیه مستثنی نیستند اما در نوع اجرای کار سعی شده است که هیچ منفعت و یا جناح بندی خاصی مورد نظر قرار نگیرد و برنامه بر اساس منافع جامعه و کشور پیش برود.در یک جمله سعی شده است که با تابلوی کارشناسی نمایش سیاسی ندهیم. از جمله مشکلاتی که در بخش میهمان داریم همین چالشی بودن برنامه است. شاید مسئولین زیاد با برنامه هایی که به شکل انتقادی طراحی می شوند میانه خوبی ندارند. نوع اجرا و رویکرد برنامه ثریا باعث شده است کمتر مسئولی بپذیرد در این برنامه حضور پیدا کند و این یکی از اصلی ترین مشکلات ما در بخش دعوت از میهمانان مسئول است. این در حالیست که قرار است از چالش ایجاد شده جذابیت و امیدآفرینی متولد شود و می طلبد امسال که سال تولید ملی وحمایت از کار و سرمایه ایرانی است مسئولین ضمن اینکه سعه صدرشان را بالا می برند قدری پاسخگو تر از سالهای قبل باشند. ما برنامه ثریا را نماینده جریان رسانه ای و ارزشی جامعه می دانیم و البته این درخواست پاسخگو بودن مسؤلین باید از جانب همه رسانه ها به عنوان یک اصل اساسی پیگیری شود.     

 

 یکی از نوآوری های این برنامه استفاده همزمان از انیمیشن و فیلم مستند در راستای معرفی و بررسی ابعاد موضوع مورد نظر است.لطفا در این باره هم توضیح دهید.

 

گاهی اتفاق می افتد که ما یک موضوع و محتوای  مهم و خوبی را در دست داریم اما قالب مناسبی برای نمایش و ارائه آن انتخاب نمی کنیم و بعضی اوقات هم برعکس است. ثریا با بهره بردن از قالبهای جذاب و تازه سعی دارد شکلی جدید و قابل تأسی در برنامه سازی را اجرا کند. در مورد بخش انیمیشن برنامه باید عرض کنم که گاهی اوقات گفتن بی پیرایه و صریح انتقادات قطعا" به مذاق هیچ مسئولی خوش نمی آید اما اگر همان انتقاد را در قالب یک مطلب طنز و یا یک انیمیشن مطرح کنیم بهتر و پذیرفتنی تر است. ما هم  از این امکان تاثیر گذار و مناسب استفاده ای بهینه کرده ایم.در مورد بخش مستند برنامه هم باید توجه شود که هر اتفاقی با مستندات آن سنجیده و کیفیتش بررسی می شود. ما در ثریا فقط به دنبال طرح مسائل به صورت معمول برنامه های دیگر و یا به شکل گزارشی نیستیم. ثریا با استفاده از یک تیم مستندساز قوی و حرفه ای به غیر از ماندگاری و زیر ذره بین بردن موضوعات سعی دارد نشان دهد کاری را که بچه های «ارزشی» و «حزب اللهی»  به دنبال مطرح ساختنش می روند با ابزار و تکنیک خاص و به معنای واقعی کلمه «حرفه ای» می سازد. 

 

اهداف و چشم انداز برنامه ثریا را در چه افقی طرح ریزی کرده اید؟ 

 

ما برای برنامه  یک شعار طراحی کرده ایم با مضمون «دیده بانی برای پیشرفت ایران» که با رویکردهای چالشی، جذابیت و امیدآفرینی سعی کرده ایم آنرا اجرا کنیم. در واقع برنامه ای که «چالشی» و «امیدآفرین» باشد قطعا" جذاب هم خواهد بود. اما قطعا چالش به تنهایی همه جذابیت برنامه نیست ، و تفاوت ما با دیگر برنامه ها در اینست که ما همه جذابیت را در چالش  نمی بینیم.

 

در حوزه ژورنالیستی محورهای جذابیت زیاد است از جمله درگیری، در بر گیری ، شهرت، استثناء و... اما در حوزه مبحث علم و فناوری برنامه سازی و جذاب کردن برنامه خیلی سخت تر از حوزه هایی مثل ورزش و سینما و ... است. در حوزه ورزش چهره و سرشناس بودن میهمان برنامه کمک زیادی به جذابیت آن می کند یا در حوزه سینما هم بسیاری از سینماگران برای مخاطب جذابیت دارند. اما در حوزه بحث علم و فناوری و صنعت کشور چهره های شناخته شده شاید به اندازه انگشت های یک دست هم نداشته باشیم که مردم اسم آنها را بدانند. 

 

در این بخش نیاز به یک کار جهادی داریم تا بتوانیم به سطح بخش های دیگری مثل ورزش و سینما و... برسیم. ما در این برنامه سعی داریم که غیر  از رسیدن به اهداف شعار برنامه، مخاطب را با پیشرفت های کشور و نخبگان کم نام و نشان ولی در عین حال بزرگ آشنا کنیم؛ و با رعایت سه محور تعریفی در نوع اجرای یک برنامه متفاوت از نظر موضوع و محتوا و اصطلاحا کارگشا به تمام اقشار جامعه ارائه بدهیم. 

 

ما این برنامه را در دو سری عمده پیش بینی کرده ایم که سری  اول را در 26 قسمت 90 دقیقه ای هر هفته پنج شنبه شب ها روی آنتن شبکه اول اجرا می کنیم که از ابتدای خردادماه (از قسمت دهم به بعد) اجرای آن به چهارشنبه شب ها انتقال پیدا کرده است. در سری دوم برنامه پیش بینی اجرای مداوم آن را به صورت یک برنامه ثابت هفتگی در تلویزیون طراحی و پیش بینی کرده ایم که امیدواریم این مهم با توجه به قول مساعد مسئولین سازمان صدا و سیما اتفاق بیفتد.