نذر مادر متوکل برای امام هادی (ع)

فارس، به مناسبت ایام شهادت حضرت علی النقی امام هادی علیه‌السلام گفت‌و‌گوی مشروحی با حجت‌الاسلام والمسلمین «سید جواد حسینی‌کیا» معاون آموزش مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) انجام داده‌ایم که متن آن تقدیم خوانندگان گرامی می‌شود.

امام هادی با الطاف الهی در 8 سالگی به امامت رسیدند

حجت الاسلام حسینی‌کیا در ابتدای این گفت‌وگو ضمن تسلیت به مناسبت سالروز شهادت امام هادی(ع) بیان داشت: امام هادی در نیمه ذی الحجه سال 212 هجری در نزدیکی قوم پا به عرصه هستی نهادند و در سن 42 سالگی در سال 254 هجری به شهادت رسیدند.

وی گفت: یکی از سؤال‌هایی که از دیرباز درباره امامت مطرح است این است که آیا یک کودک می‌تواند زمام رهبری یک جامعه را بر عهده بگیرد؟ سؤالی که در مورد امام هادی نیز مطرح بود چون ایشان در 8 سالگی به امامت رسیدند.

این استاد حوزه و دانشگاه در پاسخ گفت: همان طور که ساخته‌های بشری مثل فلش، انبوهی از اطلاعات را در یک زمان کوتاه می‌تواند جا به جا کند. از الطاف الهی نیز این است که علم امامت در لحظات پایانی عمر یک امام به امام بعدی منتقل می‌شود و امام هادی نیز از این لطف الهی برخوردار شدند.

امام هادی در عصر پر از اختناق رهبری جامعه را بر عهده داشت

معاون آموزش مؤسسه امام خمینی (ره) گفت: دوران امامت امام هادی همزمان بود با اختناق و خفقان عجیبی خصوصاً دوران حکومت متوکل که آنقدر اختناق بالا گرفت که هر کس به زیارت سید الشهدا می‌رفت دستش را می‌بریدند و او را می‌کشتند و حتی مسیر آب را به سمت قبر مطهر ایشان منحرف کردند تا آن را تخریب کنند.

وی گفت: از ویژگی‌های منحصر به فرد امام هادی علیه‌السلام این بود که در اوج چنین خفقانی توانستند جامعه را به خوبی رهبری کنند.

این کارشناس علوم دینی ادامه داد: از جمله اقداماتی که امام هادی علیه‌السلام برای رهبری و هدایت جامعه انجام دادند، پایه‌گذاری بحث وکالت و همچنین آماده‌سازی جامعه برای دوران غیبت حضرت ولی عصر عجل الله فرجه الشریف بود.

حضرت هادی(ع) در عبادت و ساده‌زیستی سرآمد مردم بودند

حسینی‌کیا گفت: ویژگی‌های شخصیتی حضرت را نمی‌توان به شکل کامل تشریح کرد چون معرفی امام احتیاج به ظرفیت و شناخت کامل دارد ولی ما به چند نکته اشاره می‌کنیم.

وی گفت: امام هادی علیه‌السلام در عبادت سرآمد زمان خویش بودند. حضرت همیشه ملازم مسجد بودند و شب‌ها آیات وحی را با اشک تلاوت می‌کردند و اهل تهجد و شب زنده داری بودند.

وی گفت: ویژگی دیگر حضرت امام علی النقی علیه‌السلام ساده زیستی بود. وقتی افراد متوکل شبانه به خانه امام ریختند. آنها فکر می‌کردند حضرت، شمشیر در خانه نگهداری می‌کند امّا زمانی که بر حضرت وارد شدند دیدند ایشان در یک لباسی پشمینه و روی سجاده‌ای از حصیر در حال عبادت است و در خانه او چیز با ارزشی پیدا نمی‌شود.

امام علی النقی علیه‌السلام با متوکل چه کرد؟

وی گفت: متوکل، خلیفه سفاک و جبار عباسى، از توجه معنوى مردم به امام هادى علیه السلام بیمناک بود و از اینکه مردم به طیب خاطر حاضر بودند فرمان او را اطاعت کنند رنج مى‏برد. سعایت‌کنندگان هم به او گفتند ممکن است على بن محمد (امام هادى) باطناً قصد انقلاب داشته باشد و بعید نیست اسلحه و یا لااقل نامه‏هایى که دالّ بر مطلب باشد در خانه‏اش پیدا شود.

حسینی‌کیا ادامه داد: متوکل یک شب بى‏خبر و بدون سابقه، بعد از آنکه نیمى از شب گذشته و همه چشمها به خواب رفته و هر کسى در بستر خویش استراحت کرده بود، عده‏اى از دژخیمان و اطرافیان خود را فرستاد به خانه امام که خانه‏اش را تفتیش کنند و خود امام را هم حاضر نمایند. متوکل این تصمیم را در حالى گرفت که بزمى تشکیل داده مشغول مى‏گسارى بود. مأموران سرزده وارد خانه امام شدند و اول به سراغ خودش رفتند. او را دیدند که اتاقى را خلوت کرده و فرش اتاق را جمع کرده، بر روى ریگ و سنگریزه نشسته به ذکر خدا و راز و نیاز با ذات پروردگار مشغول است. وارد سایر اتاق‌ها شدند، از آنچه مى‏خواستند چیزى نیافتند. ناچار به همین مقدار قناعت کردند که خود امام را به حضور متوکل ببرند.

وی افزود: وقتى که امام وارد شد، متوکل در صدر مجلس بزم نشسته مشغول مى‏گسارى بود. دستور داد که امام پهلوى خودش بنشیند. امام نشست. متوکل جام شرابى که در دستش بود به امام تعارف کرد. امام امتناع کرد و فرمود: «به خدا قسم که هرگز شراب داخل خون و گوشت من نشده، مرا معاف بدار.». متوکل قبول کرد، بعد گفت: «پس شعر بخوان و با خواندن اشعار نغز و غزلیات آبدار محفل ما را رونق ده.». فرمود: «من اهل شعر نیستم و کمتر از اشعار گذشتگان حفظ دارم.». متوکل گفت: «چاره‏اى نیست، حتما باید شعر بخوانى.»

این پژوهشگر علوم اسلامی گفت: امام علیه‌السلام شروع کرد به خواندن اشعارى که مضمونش چنین است: «قله‏هاى بلند را براى خود منزلگاه کردند، و همواره مردان مسلح در اطراف آنها بودند و آنها را نگهبانى مى‏کردند، ولى هیچ یک از آنها نتوانست جلو مرگ را بگیرد و آنها را از گزند روزگار محفوظ بدارد؛ آخرالامر از دامن آن قله‏هاى منیع و از داخل آن حصنهاى محکم و مستحکم به داخل گودالهاى قبر پایین کشیده شدند، و با چه بدبختى به آن گودالها فرود آمدند! در این حال منادى فریاد کرد و به آنها بانگ زد که: کجا رفت آن زینتها و آن تاجها و هیمنه‏ها و شکوه و جلالها؟ کجا رفت آن چهره‏هاى پرورده نعمتها که همیشه از روى ناز و نخوت، در پس پرده‏هاى الوان، خود را از انظار مردم مخفى نگاه مى‏داشت؟ قبر عاقبت آنها را رسوا ساخت. آن چهره‏هاى نعمت پرورده عاقبت الامر جولانگاه کرم‌هاى زمین شد که بر روى آنها حرکت مى‏کنند! زمان درازى دنیا را خوردند و آشامیدند و همه چیز را بلعیدند، ولى امروز همانها که خورنده همه چیزها بودند مأکول زمین و حشرات زمین واقع شده‏اند!»

حجت الاسلام حسینی‌کیا گفت: صداى امام با طنین مخصوص و با آهنگى که تا اعماق روح حاضرین و از آن جمله خود متوکل نفوذ کرد این اشعار را به پایان رسانید. نشئه شراب از سر مى‏گساران پرید. متوکل جام شراب را محکم به زمین کوفت و اشکهایش مثل باران جارى شد.

علم بی‌پایان و اعتراف علما به علم امام علی النقی علیه‌السلام

استاد مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) گفت: از جمله ویژگی‌های امام هادی علیه‌السلام علم بی‌پایان حضرت است طوری که پس از مناظراتی که با عالمان زمان خویش داشتند، همه آنها به علم آن حضرت اعتراف کردند.

وی گفت: یزداد بصرانی، پزشک متوکل می‌گوید اگر بنا باشد آفریده‌ای نام ببریم که با عالم غیب ارتباط داشته باشد هیچ کس جز علی بن محمّد (النقی) را در عصر حاضر نمی‌توانیم نام ببریم.

وی افزود: خود حضرت در مورد علم اهل بیت علیهم‌السلام فرمودند: عاصف بن برخیا یک جزء از علم را داشت که توانست تخت بلقیس را نزد سلیمان حاضر کند ولی ما غیر از یک جزء از علم که پیش خداوند متعال مخفی مانده، بقیه‌اش نزد ماست.

چرا متوکل، امام علی النقی را بیست سال در زندان، محبوس کرد؟

حسینی کیا گفت: یکی از نکات ریزی که به آن پرداخته نشده این است که از اهداف متوکل از این که حدود بیست سال امام را تحت نظر داشتند و در زندان محبوس کردند این است که می‌ترسید مردم از علوم حضرت بهره‌مند شوند و پی به فضائل آن حضرت ببرند در نتیجه متوکل تحقیر شود و مردم او را به حساب نیاورند.

وی گفت: حاکم وقت مدینه نیز طی نامه‌ای به متوکل هشدار داده بود که مردم از نقاط مختلف برای دیدن امام هادی علیه‌السلام و بهره از علم او به مدینه می‌آیند و اگر می‌خواهی این منطقه را از دست ندهی چاره‌ای جز تبعید امام ندارد.

مهربانی، شکیبایی و سخت‌کوشی از جمله ویژگی‌های امام هادی(ع) است

حجت‌الاسلام حسینی‌کیا گفت: مهربانی و دلسوزی نیز از خصلت‌های حضرت امام هادی علیه‌السلام بود. وقتی افراد مریض می‌شدند حضرت شبانه به دیدن آنها می‌رفت و آنها را مداوا می‌کرد و یا وقتی مردم مشکلات اقتصادی داشتند خدمت امام علی النقی علیه‌السلام می‌رسیدند و حضرت مشکل آنها را حل می‌کرد.

وی گفت: حضرت هادی علیه‌السلام گاهی آنقدر بخشش می‌کرد که حتی پادشاهان هم چنین بخششی نمی‌کردند و این نشان از کرم و لطف حضرت و بی‌ارزشی دنیا نزد ایشان دارد.

وی گفت: شکیبایی از برجسته ترین صفات مردان بزرگ الهی است و امام هادی علیه‌السلام از این صفت بهره وافر داشتند و علت این که مردم گرداگرد ایشان جمع می‌شدند نیز همین صفت بردباری بود.

معاون آموزش مؤسسه امام خمینی(ره) گفت: یکی دیگر از ویژگی های حضرت سخت‌کوشی بود. ایشان از حاصل دسترنج خودشان بهره می‌بردند. علی بن خمرد می‌گوید امام هادی علیه‌السلام را دیدم که مشغول کشاورزی بود به گونه‌ای که عرق از صورت حضرت جاری شده بود. گفتم آقا فدایت شوم پس کارگرهای شما کجا هستند فرمود: آن کسی که از من و پدرم برتر بود با بیل زدن در زمین روزگار می‌گذارند گفتم منظورتان کیست؟ فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله و امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام.

وی تأکید کرد: همه ائمه اطهار و انبیاء الهی و جانشینان آنها کار می‌کردند و با تلاش خود امورات شخصی را می‌گذراندند و این مسئله برای جامعه ما به عنوان الگو قابل استفاده است.

امام علی النقی علیه‌السلام هیبت الهی داشت

حجت الاسلام حسینی کیا گفت: امام هادی علیه‌السلام هیبت الهی زیادی داشتند. به گونه‌ای که وقتی وارد بر متوکل می‌شدند ترس عجیبی در دل متوکل می‌افتاد و به گونه‌ای از امام استقبال می‌کرد که وصف‌ناشدنی است.

وی گفت: حتی درباریان و اهل سنت نیز برای امام هادی علیه‌السلام احترام زیادی قائل می‌شدند و از او استقبال می‌کردند.

امام هادی شاگران فاضلی تربیت کرد

حسینی کیا گفت: امام هادی علیه‌السلام شاگردان عالم و فاضلی را تربیت کرد که مهمترین آنها را ذکر می‌کنم.

وی گفت: یکی از شاگردان آن حضرت ابن سکیت بود که عالم و فقیه بود. ابن سکیت مدتی معلم فرزندان متوکل نیز بود روزی متوکل از مقایسه فرزندانش با امام حسن علیه‌السلام و امام حسین علیه‌السلام از او سؤال می‌کند، که ابن سکیت گفت جای مقایسه این که با هم نیست و فرزندان تو را با قنبر غلام امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام نیز نمی‌توان مقایسه کرد و با این حرف متوکل دستور می‌دهد زبانش را از پشت گردن بیرون بیاورند و او را به شهادت می‌رسانند.

وی افزود: علی بن جعفر و حضرت عبدالعظیم حسنی نیز از جمله شاگردان امام هادی علیه‌السلام بودند.

وی افزود: از فعالیت‌های حضرت عبدالعظیم این بود که از این شهر به آن شهر می‌رفتند و فرهنگ صحیح اسلامی را به مردم معرفی می‌کردند و به دنبال این بوده امام هادی علیه‌السلام را به تشیع معرفی کند.

احمد بن اسحاق موفق به زیارت حضرت ولی عصر عجل الله فرجه می‌شود

حجت‌الاسلام حسینی‌کیا گفت: یکی از بهترین شاگردان امام هادی علیه‌السلام، احمد ابن اسحاق قمی است. او محضر چهار امام را درک کرد و از طرف سه امام معصوم وکالت داشت.

وی گفت: امام عسکری علیه‌السلام خطاب به احمد بن اسحاق گفته‌اند: «آنچه باعث شده شما در نزد ما رفیعی داشته باشید این است که شما در قلمرو ایمان راه پیدا کرده‌اید». و همین ایمانش باعث می‌شود که امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف را زیارت کند و حتی وقتی امام عصر علیه‌السلام به دنیا می‌آید امام عسکری با آن شرائط خفقان خبر ولادت فرزندش را به او ابلاغ می‌کند.

نذر مادر متوکل برای امام هادی(ع) چه بود؟

استاد مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) گفت: هر کس در خانه امام هادی علیه‌السلام می‌رفت دست خالی بر نمی‌گشت و حاجتش برآورده می‌شد. حتی مادر متوکل برای شفای او به امام هادی علیه‌السلام متوسل می‌شود و هزار دینار نذر ایشان می‌کند.

وی گفت: از عیب‌های ما شیعیان این است که امام هادی علیه‌السلام و حتی سایر ائمه را به خوبی نشناخته‌ایم و این باعث شده بعضی از ائمه مثل امام هادی علیه‌السلام در بین ما مظلوم واقع شوند.

پیروی از ولایت فقیه ادامه راه امام هادی علیه‌السلام است

حجت‌الاسلام حسینی کیا گفت: در زمان امام هادی علیه‌السلام به دلیل اختناق، نگذاشتند معارف به بشریت به خوبی برسد و اگر این ظلم‌ها در طول تاریخ نبود بشریت بهره‌های بیشتر می‌توانست از علوم اهل بیت علیهم السلام ببرد.

وی گفت: امروز اگر بخواهیم راه امام هادی علیه‌السلام را ادامه دهیم باید پیرو ولایت فقیه باشیم که همان امتداد ولایت ائمه علیهم السلام است و در حال حاضر تبلور ولایت در ولایت فقیه است.