از خودسازی تا خدمت‌رسانی: مسیر جهادگران در محرومیت‌زدایی و سازندگی

به گزارش سرویس اجتماعی پایگاه خبری 598، در سال‌های اخیر، اردوهای جهادی به عنوان یکی از نمادهای پرشور و انگیزشی فعالیت‌های بسیج، جایگاه ویژه‌ای در میان جوانان انقلابی و دلسوز جامعه اسلامی ایران پیدا کرده‌اند. این حرکت‌های خودجوش، به ویژه در مناطق محروم و کمتر توسعه‌یافته، نه تنها به محرومیت‌زدایی و بهبود شرایط زندگی مردم کمک می‌کنند، بلکه به تقویت روحیه خودسازی و همبستگی ملی نیز منجر می‌شوند. با توجه به پیام 9 بندی مقام معظم رهبری به گروه‌های جهادی و بسیج سازندگی، اهمیت این حرکت‌ها بیش از پیش روشن شده و بر ضرورت استمرار و تخصصی شدن این فعالیت‌ها تأکید گردیده است. پیام ایشان، نقشه راهی روشن برای این جوانان پرشور فراهم آورده است؛ راهی که به گفته رهبری، هم به سازندگی کشور و هم به تربیت نسل جدیدی از جوانان مؤمن و انقلابی می‌انجامد.

در این مصاحبه، به بررسی ابعاد مختلف اردوهای جهادی، کمک‌های مومنانه و چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌روی این گروه‌های خدمت‌رسان پرداخته‌ایم. از تأثیر معنوی این اردوها بر جوانان تا نحوه‌ی اجرای موفق پروژه‌های محرومیت‌زدایی، همه موضوعاتی است که در این گفت‌وگو به آن‌ها پرداخته خواهد شد:

اردوی جهادی؛ سفری به دل محرومیت با روحیه بسیجی

سلام و تشکر از شما برای این فرصت. در ابتدا اگر ممکن است، توضیح دهید که اردوی جهادی چه معنایی دارد و چرا در جامعه ما اهمیت زیادی پیدا کرده است؟

سلام و ممنون از شما. اردوی جهادی، نوعی فعالیت داوطلبانه و خودجوش است که گروه‌های جوانان بسیجی و مردمی با نیت خدمت به مردم مناطق محروم و کمتر توسعه‌یافته، وارد عمل می‌شوند. این اردوها نمادی از همت و مسئولیت‌پذیری جوانان انقلابی است که با توکل به خداوند و با انگیزه‌ حمایت از هم‌وطنان خود، تلاش می‌کنند تا از فشار محرومیت بکاهند. مهم‌ترین هدف این حرکت‌ها، همان‌طور که در پیام 9 بندی رهبر معظم انقلاب به بسیج سازندگی و گروه‌های جهادی تأکید شده، «محرومیت‌زدایی» و تقویت «روحیه بسیجی» است. از دیدگاه ایشان، اردوهای جهادی علاوه بر جنبه‌های مادی و خدمت‌رسانی، نقش بزرگی در «تربیت معنوی و روحی» جوانان دارند.

اردوی جهادی در حقیقت به معنای مشارکت در کارهای خیر و خدمت‌رسانی به مناطق محروم و کمتر برخوردار است. جوانان و گروه‌های داوطلب با هدف یاری رساندن به نیازمندان و رفع مشکلاتی مانند فقر، نبود امکانات آموزشی، بهداشتی و رفاهی وارد این مناطق می‌شوند. مهم‌ترین هدف این اردوها محرومیت‌زدایی و ایجاد حس همبستگی اجتماعی است. همچنین این اردوها بستری برای تقویت روحیه خودسازی و ایثار در میان جوانان است.

در سال‌های اخیر شاهد رشد زیادی در فعالیت‌های جهادی بودیم. به نظر شما چه عواملی باعث گسترش این اردوها شده است؟

رشد این اردوها نتیجه افزایش آگاهی و احساس مسئولیت جوانان نسبت به مشکلات جامعه است. همچنین بحران‌های اقتصادی و اجتماعی، احساس وظیفه را در بین مردم افزایش داده است. در کنار این، آموزش‌های دینی و ارزشی که بر اصولی مانند کمک به هم‌نوع، همبستگی اجتماعی و کمک‌های مومنانه تأکید دارند، انگیزه‌ای برای حضور گسترده در این فعالیت‌ها ایجاد کرده است.

پس به نوعی می‌توان گفت که این اردوها، علاوه بر خدمت‌رسانی به محرومان، نوعی سازندگی معنوی برای خود جوانان هم هست؟

بله، دقیقاً همین‌طور است. یکی از نکات برجسته در پیام رهبری، توجه به جنبه‌های تربیتی و روحیه خودسازی است. ایشان تأکید دارند که این فعالیت‌ها در کنار کمک به محرومین، باعث «پرورش روحیه کار جمعی» و «تقویت فرهنگ ایثار و ازخودگذشتگی» در میان جوانان می‌شود. این خودسازی معنوی، هم به خود فرد کمک می‌کند تا در مسیر تقوای اجتماعی قدم بردارد و هم به کل جامعه یاری می‌رساند تا فرهنگ همدلی و همکاری نهادینه شود.

شما به پیام 9 بندی رهبر انقلاب اشاره کردید. می‌توانید بیشتر درباره این پیام توضیح دهید و بگویید چگونه این پیام بر گروه‌های جهادی تأثیر گذاشته است؟

پیام رهبر انقلاب در حقیقت یک نقشه راه جامع برای گروه‌های جهادی و فعالیت‌های محرومیت‌زدایی است. ایشان در این پیام به موضوعاتی کلیدی پرداخته‌اند. یکی از اصلی‌ترین تأکیدات ایشان، «حفظ روحیه جهادی» است. رهبر انقلاب به گروه‌های جهادی توصیه می‌کنند که در کارهای خود به هیچ وجه دچار سستی نشوند و انگیزه‌های مادی در کارهایشان دخالت نداشته باشد. ایشان همچنین بر «توجه به کیفیت کار و تخصص» تأکید دارند و از گروه‌های جهادی می‌خواهند که از دانش فنی و تخصص‌های مرتبط در فعالیت‌هایشان استفاده کنند.

یکی دیگر از محورهای مهم پیام رهبری، «همکاری با مردم و نهادهای محلی» است. گروه‌های جهادی باید با تعامل با مردم مناطق محروم و استفاده از توانایی‌های خود آنان، به توانمندسازی این مناطق کمک کنند. این پیام در واقع یک الگوی جامع برای گروه‌های جهادی فراهم می‌کند تا با انگیزه‌ای قوی‌تر و به شکلی نظام‌مندتر به کار محرومیت‌زدایی بپردازند.

یکی از مسائلی که همواره مطرح می‌شود، نقش این اردوها در محرومیت‌زدایی است. آیا می‌توانید از تأثیر این اردوها در مناطق محروم مثال بزنید؟

 قطعاً. یکی از بارزترین نمونه‌های این تأثیر، ایجاد زیرساخت‌های اساسی مانند آب‌رسانی، ساخت مدرسه و خانه‌های بهداشت در روستاهاست. گروه‌های جهادی با فراهم کردن این امکانات اولیه، نه تنها نیازهای مادی مردم را برطرف می‌کنند، بلکه به رشد فرهنگی و اجتماعی آنها نیز کمک می‌کنند. مثلاً در برخی مناطق محروم، با کمک گروه‌های جهادی، کودکان و نوجوانانی که تا پیش از این به دلایل مالی از تحصیل بازمانده بودند، به مدارس بازگشتند. همچنین برگزاری کارگاه‌های بهداشت و سلامت، تغییرات جدی در سبک زندگی و سلامت خانواده‌ها ایجاد کرده است.

آیا می‌توانید مثال‌هایی از پروژه‌های موفقی که با این الگو انجام شده‌اند را ذکر کنید؟

بله، بسیاری از پروژه‌های جهادی که در سال‌های اخیر اجرا شده‌اند، نمونه‌های موفق از پیاده‌سازی این پیام رهبری هستند. برای مثال، در استان‌های سیستان و بلوچستان، خوزستان، و مناطق دورافتاده کردستان، گروه‌های جهادی بسیج توانسته‌اند با تکیه بر همکاری‌های محلی، پروژه‌های عظیمی را در زمینه تأمین آب شرب، احداث خانه‌های بهداشت، ساخت مدارس و بهبود جاده‌های روستایی به انجام برسانند. در برخی از این مناطق، گروه‌های جهادی با استفاده از دانش محلی و مهارت‌های فنی خود مردم، زیرساخت‌های اولیه را فراهم کرده‌اند و به توانمندسازی این مناطق کمک شایانی کرده‌اند.

یکی از نکات مطرح در اردوی جهادی، توجه به «کمک‌های مومنانه» است. آیا می‌توانید در این باره توضیح بیشتری بدهید؟

کمک‌های مومنانه بخشی از روحیه جهادی است که در جریان فعالیت‌های محرومیت‌زدایی برجسته می‌شود.

کمک‌های مومنانه به معنای کمک‌هایی است که با نیت خالصانه و از روی ایمان و تعهد اخلاقی انجام می‌شود. این کمک‌ها بیشتر از سر اراده و تعهد دینی است و بر اساس آموزه‌های دینی، هر فرد موظف است در حد توان خود به نیازمندان کمک کند. تفاوت اساسی این کمک‌ها با سایر کمک‌های بشردوستانه در نیت و ارزش‌گذاری معنوی آنهاست.

رهبری تأکید دارند که این کمک‌ها باید با نیت خالصانه و بدون هیچ‌گونه ریا یا تبلیغات مادی انجام شود. ایشان بر این نکته تأکید می‌کنند که کمک‌های مومنانه باید به گونه‌ای ارائه شوند که کرامت انسانی افراد حفظ شود. در واقع، کمک‌های مومنانه نشان‌دهنده تعهد دینی افراد به هم‌نوعانشان است و این کمک‌ها نه تنها در قالب خدمات مادی مانند توزیع بسته‌های معیشتی و بهداشتی، بلکه در قالب‌های معنوی و فرهنگی نیز باید انجام شوند.

در سالهای اخیر و به ویژه در دوران کرونا، این مفهوم بیش از پیش مطرح شد. گروه‌های جهادی بسیج در این دوران با توزیع بسته‌های غذایی و معیشتی، کمک به بیماران و خانواده‌های نیازمند، و حتی تولید و توزیع ماسک و مواد ضدعفونی، نمونه‌های عالی از کمک‌های مومنانه را به نمایش گذاشتند.

به نظر شما مهم‌ترین چالشی که گروه‌های جهادی در این مسیر با آن مواجه هستند، چیست؟ و چگونه می‌توان بر آن فائق آمد؟

مهم‌ترین چالش پیش روی گروه‌های جهادی، مسئله تأمین منابع و پشتیبانی مالی است. بسیاری از این گروه‌ها از بودجه‌های محدودی برخوردارند و برخی مواقع، تداوم پروژه‌ها به دلیل کمبود منابع مالی با مشکل مواجه می‌شود. برای غلبه بر این چالش، نیاز به همکاری بیشتر نهادهای دولتی و خصوصی با گروه‌های جهادی وجود دارد. حمایت‌های مالی و تأمین تجهیزات مورد نیاز می‌تواند به موفقیت بیشتر این گروه‌ها کمک کند.

پایدارسازی این فعالیت‌ها نیازمند توجه به چند نکته است. ابتدا باید ظرفیت‌های مردمی و سازمان‌ها را درگیر کنیم و با آموزش و ایجاد شبکه‌های گسترده‌تر داوطلبانه، افراد بیشتری را به این مسیر جلب کنیم. نکته مهم دیگر تأمین منابع مالی و حمایت از این حرکت‌هاست. دولت، نهادها و خیرین می‌توانند نقش مهمی در پشتیبانی از این اردوها ایفا کنند. علاوه بر این، برگزاری اردوهای مداوم و سازمان‌دهی بهتر، سبب می‌شود افراد بیشتری به تأثیرات مثبت این حرکت‌ها پی ببرند و خودشان را متعهد بدانند.

از سوی دیگر، آموزش و ارتقاء سطح تخصص اعضای گروه‌ها نیز از چالش‌های مهم است. با توجه به تأکید رهبری بر تخصصی بودن کارها، باید برای اعضای این گروه‌ها دوره‌های آموزشی مناسب برگزار شود تا بتوانند با مهارت‌های فنی و علمی بهتر، به مردم خدمت کنند.

 در نهایت، اگر بخواهید پیام نهایی خود را به جوانانی که در این اردوها شرکت می‌کنند، بیان کنید، چه خواهید گفت؟

پیام من به این جوانان این است که روحیه جهادی را در خود زنده نگه‌دارند و از هیچ فرصتی برای کمک به هم‌نوعان خود دریغ نکنند. همان‌طور که رهبر انقلاب در پیام خود فرمودند، شما سربازان بی‌ادعای انقلاب هستید و هر قدمی که در راه خدمت به مردم برمی‌دارید، نه تنها باعث رضایت خداوند و خشنودی مردم می‌شود، بلکه برکات معنوی بسیاری را نیز برای خودتان به همراه خواهد داشت. این اردوها فرصتی برای ساختن خودتان، جامعه‌تان و دنیایتان است. در پایان، از شما می‌خواهم همیشه با انگیزه و ایمان قوی در این مسیر گام بردارید و بدانید که تلاش‌های شما روزی ثمر خواهد داد.

بسیار سپاسگزارم از وقتی که برای این گفت‌وگو گذاشتید. امیدواریم که این مصاحبه بتواند الهام‌بخش جوانان بیشتری برای شرکت در این حرکت‌های خیرخواهانه باشد.

من هم از شما تشکر می‌کنم و امیدوارم این گفتگو به افزایش آگاهی و انگیزه در جامعه کمک کند.

* علی شعبانی