آموزه‌های تربیتی در نامه امام رضا (ع) به امام جواد(ع)

به گزارش سرویس فرهنگی پایگاه خبری 598، امام محمد تقی علیه السلام میان ائمه اطهار علیهم السلام به «جوادالائمه» مشهور هستند، این در حالی است که می‌دانیم تمام خاندان رسول خدا صلّی الله علیه و آله و ائمه اطهار علیهم السلام مظهر جود و بخشندگی خداوند متعال هستند، اما در این میان امام جواد علیه السلام به‌خصوص به این صفت شناخته شده‌اند. با مروری بر سبک زندگی آن حضرت می‌توان نکته‌های آموزنده‌ای در این خصوص به دست آورد.

به‌عبارت دیگر وجود مقدس اهل‌بیت علیهم السلام، هر کدام نمایندگی از اسماء و صفات حضرت حق را داشته‌اند، به‌عنوان مثال امام رضا علیه السلام را به‌عنوان امام رئوف می‌شناسیم و امام محمد تقی را با جود آن حضرت یاد می‌کنیم. آن بزرگان مظهر جمال و جلال حضرت حق هستند.

یادداشت پژوهشی زیر به بررسی ابعادی مهم از سبک زندگی امام جواد (ع) تحت تربیت امام رضا (ع) پرداخته است.

نامه مهم و تربیتی امام رضا (ع) به فرزند خردسال خود

دلیل اینکه امام جواد علیه السلام را به جود می‌شناسیم، نمایان شدن این صفت از دوران کودکی آن حضرت است، به‌طوری که بروز و ظهور این صفت به نامه‌ای برمی‌گردد که امام رضا علیه السلام از مرو به امام جواد علیه السلام فرستادند.

در آن زمان امام جواد علیه السلام کودکی تقریباً شش‌ساله‌ای بودند. عده‌ای به امام رضا علیه السلام خبر دادند که "افرادی که در خدمت فرزند بزرگوار خود قرار داده‌اید، نوع عملکرد ایشان را تحت تأثیر قرار می‌دهند."، به این معنا که مردم به خدمت امام جواد علیه السلام می‌آمدند، سؤالات و مسائل خود را از ایشان جویا می‌شدند و از آن بزرگوار برای رفع نیازها و مایحتاج مادی و معنوی خود کمک می‌گرفتند.

افرادی که در خدمت امام جواد علیه السلام بودند، برای اینکه این روابط کنترل شده باشد، گاهی آن حضرت را از درب پشتی و مخفی خانه بیرون می‌بردند و یا به داخل خانه می‌آوردند که این کار موجب شده بود نگاه عده‌ای نسبت به اهل‌بیت علیهم السلام سؤال‌برانگیز باشد و نیازمندان و پرسشگران نتوانند با ایشان در ارتباط باشند.

وقتی این خبر به امام رضا علیه السلام رسید، نامه‌ای برای امام جواد علیه السلام نوشتند با این مضمون که: «به من خبر رسیده است که خدمتکارانت تو را موقع خروج از منزل از درب کوچک بیرون می‏‌برند و این کار برای آن است که آنان در مورد جود و احسان تو که به مردم می‏‌رسد بخل می‏‌ورزند. من تو را به حق پدری که نسبت به تو دارم سوگند می‏‌دهم که ورود و خروج خود را از درب بزرگ قرار دهی و هرگاه می‏‌روی درهم و دیناری همراه داشته باش تا هر کسی را که از تو حاجتی خواهد از بخشش خود بهره‏‌مند گردانی و چنانچه از عموهای تو چیزی بخواهند به آن‌ها کمتر از پنجاه دینار مده و اگر عمه‏‌هایت از تو درخواستی کنند آن‌ها را هم کمتر از 25 دینار نبخشی و زیاده بر این مقدار را مختاری و من از خدا خواهانم که قدر و مرتبه‏‌ات را بلند گرداند، بنابراین انفاق کن و از تهیدستی بیم نداشته باش.»

به این ترتیب بود که امام جواد علیه السلام طبق دستور پدر بزرگوار خود در خانه را باز کردند و به فقیران و مردم کمک می‌کردند.

توجه ویژه به نیازهای اقوام و خویشاوندان

نکته قابل توجه در کمک‌رسانی به نیازمندان، توجه به نزدیکان و اقوام است که امام رضا علیه السلام در نامه‌ای که به امام جواد علیه السلام نوشته‌اند، به آن اشاره و تأکید کرده‌اند. این نکته که در سبک زندگی امام جواد علیه السلام دیده می‌شود، درس بزرگی برای جامعه امروز است که ضمن لزوم کمک به فقیران، توجه ویژه به اقوام و خویشاوندان نیازمند خود داشته باشیم.

امام رضا علیه السلام در نامه خود تأکید کرده‌اند که "به خویشاوندان خود توجه ویژه داشته باش" و حتی حداقل مبلغی را که باید به آن‌ها کمک شود نیز تعیین می‌فرمایند تا حق خویشاوندان رعایت شود. این نکته مهم نشان می‌دهد که ما نیز باید به آن حضرت تأسی کنیم، چراکه در صورتی که هر یک از ما ضمن توجه و دستگیری از فقرا، به اقوام محتاج و نیازمند خود توجه داشته باشیم، به‌مرور ریشه فقر در جامعه از بین خواهد رفت.

این دستورات و توصیه‌ها از امام جواد علیه السلام شخصیت ممتاز و برجسته‌ای در جامعه ساخت. کودک پنج یا شش ساله‌ای که هر که به در خانه او می‌رفت، دست خالی برنمی‌گشت و از لطف و جود ایشان بهره‌مند می‌شد، به این صورت بود که نشانه‌های امامت از همان دوران در وجود ایشان نمایان شد و زمینه پذیرش امامت از سوی مردم فراهم بود.

چگونه امروز هم از مظهر جود الهی بهره می‌بریم؟

در مورد امام جواد علیه السلام مانند سایر ائمه اطهار علیهم السلام، تفاوتی میان حیات و ممات ایشان وجود ندارد، به‌طوری که هنوز هم بعد از چهارده قرن ما همچنان از جود امام جواد علیه السلام بهره‌مند می‌شویم، چراکه باب رحمت هیچ‌گاه به‌روی مردم بسته نمی‌شود، به همین دلیل است که امام جواد علیه السلام یکی از ابواب حوائجی است که خداوند متعال گشایش امور مردم را به‌برکت آن حضرت و به‌دعای ایشان انجام می‌دهد.

از جمله توصیه امام رضا علیه السلام در جهت نشان دادن شخصیت جوادالائمه بوده موجب شد درب خانه آن بزرگوار نه‌تنها در زمان زندگی آن حضرت در دنیا، بلکه در طول تاریخ به‌روی مردم باز باشد و امروزه هم ما متوسل به باب‌الحوائج می‌شویم و درب رحمت الهی به‌وسیله دعای آن حضرت باز می‌شود.