شهرسازی و معماری با هویت اسلامی-ایرانی در آینه قوانین

پایگاه 598: معماری و شهرسازی نمود عینی و تجلی فرهنگ و هویت جامعه است و باخوانش آن می‌توان ارزش‌های آن جامعه را درک نمود. معماری و شهرسازی ظرف و بستر تأمین نیازهای انسان و یکی از سازه‌های مهم تحقق تمدن نوین اسلامی محسوب می‌شود.با توجه به‌ضرورت تغییر ریل برخی انگاره‌ها وپارادایم ها در گام دوم، ساختار معماری و شهرسازی باید به‌گونه‌ای باشد که مردم بتوانند درجهت پاسداشت و جاری نمودن هویت،فرهنگ و سبک زندگی اسلامی-ایرانی مشارکت نمایند. اسناد و قوانین بالادستی در این زمینه نقش اساسی ایفا می‌کند. لذا در مسیر ترسیم چگونگی تحقق هویت اسلامی-ایرانی در نظام شهرسازی و معماری کشور،پرداختن به اسناد فرادستی،سیاست‌های کلان نظام و قوانین موضوعه به شهرسازی و معماری واجد اهمیت است. با این توصیف، دراین یادداشت سعی شده است به بررسی اسناد وقوانین دراین حوزه پرداخته شود.

سیاست های کلی نظام در بخش شهرسازی ۱۳۸۹/۱۱/۲۹ 

بند۲: تعیین ابعاد کالبدی شهرها درگسترش افقی و عمودی باتاکید بر هویت ایرانی-اسلامی

سیاست‌های کلی نظام در بخش مسکن ۱۳۸۹/۱۱/۲۹ 

بند ۸: رعایت ارزش‌های فرهنگی و حفظ حرمت و منزلت خانواده در معماری مسکن

سیاست‌های کلی برنامه چهارم توسعه ۱۳۸۲/۰۹/۲۰

بند۲۱: هویت بخشی به سیمای شهر و روستا،بازآفرینی و روزآمدسازی معماری ایرانی-اسلامی

سیاست‌های کلی برنامه پنجم توسعه۱۳۸۷/۱۰/۲۱ 

بند ۱۵: هویت بخشی به سیمای شهر و روستا و بازآفرینی و روزآمدسازی معماری ایرانی-اسلامی

سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه ۱۳۹۴/۰۴/۰۹

بند ۴۸: هویت بخشی به سیمای شهر و روستا و بازآفرینی و روزآمدسازی معماری ایرانی-اسلامی

نقشه مهندسی فرهنگی کشور

در بخش اولویت فرهنگی صراحتا به معماری وشهرسازی اسلامی-ایرانی اشاره شده است.

اقدام ملی ۹( راهبرد کلان۳): نمادسازی و بازنمایی فرهنگ مقاومت،ایثار و شهادت در معماری و شهرسازی

اقدام ملی۴۰(راهبرد کلان۳): رعایت موازین،احکام و ارزش های اصیل اسلامی-ایرانی در معماری خانه و مجتمع های مسکونی،شهرسازی و اماکن عمومی به‌منظور حفظ امنیت اخلاقی و حریم خانه و خانواده وپیش بینی الزامات اجرایی آن

اقدام ملی ۲۱(راهبرد کلان۵): تهیه و تصویب سند جامع الگوی اسلامی-ایرانی شهرسازی و مسکن با تأکید بر:

۲۱-۱ تهیه و تصویب سند حوزه معماری و تهیه سند جامع ارتقای کیفی سیما و منظر شهری برای شهرهای دارای طرح جامع

۲۱-۲ حمایت از ساخت‌وساز هماهنگ با اقلیم و الگوهای سنتی معماری اسلامی-ایرانی واحتراز از معرفی وترویج فضاهای زیستی بیگانه با فرهنگ ملی

۲۱-۴ تهیه الگوهای معماری مسکن معاصر براساس آموزه های معماری اسلامی-ایرانی

الگوی پایه اسلامی ایرانی پیشرفت

بند ۱۰ تدابیر: اهتمام به احیا وتوسعه نمادهای اسلامی ایرانی در معماری وشهرسازی

قوانین ۵ساله توسعه

قانون برنامه سوم توسعه۱۳۷۹/۰۱/۱۷

ماده ۱۳۷: بند ب: به منظور هویت بخشی به سیما وکالبدشهرها وروستاهای کشور وانطباق مشخصات کلیه ساختمان های مسکونی وغیرمسکونی کشور با ویژگی های فرهنگ معماری وشهرسازی ایرانی-اسلامی، وزرات مسکن وشهرسازی موظف است حداکثر تا پایان برنامه سوم نسبت به تهیه،تدوین وارائه اصول ضوابط ومقررات نماسازی اقدام و ضوابط مذکور را به کلیه شهرداری ها ودستگاه های مربوطه و تشکل های مهندسی کشور ابلاغ نماید.

قانون برنامه پنجم توسعه ۱۳۸۹/۱۰/۱۵

ماده ۱۶۹: شورای عالی شهرسازی ومعماری موظف است به منظور تدوین وترویج الگوهای معماری وشهرسازی اسلامی-ایرانی نسبت به انجام پژوهش های کاربردی،سیاست گذاری،تدوین ضوابط ومقررات وترویج الگوهای مورد نظر اقدام نماید.

 قوانین موضوعه

قانون نظام مهندسی ساختمان:۱۳۷۴

ماده ۲(اهداف): بند۱: تقویت وتوسعه فرهنگ و ارزش های اسلامی در معماری وشهرسازی

ماده ۱۵:بند۱: برنامه ریزی درجهت تقویت وتوسعه فرهنگ و ارزش های اسلامی در معماری وشهرسازی

قانون ساماندهی وحمایت ازتولید وعرضه مسکن ۱۳۸۷

ماده ۲۰: دولت مکلف است ازفرهنگ غنی ایرانی-اسلامی درحوزه معماری وشهرسازی وارتقا کیفیت طرح ها،توجه به مبانی ورعایت هویت ایرانی-اسلامی در کلیه طرح های شهرسازی،معماری وتولید مسکن صیانت نماید.

قانون جهش تولید مسکن ۱۴۰۰/۰۵/۱۷ 

ماده ۲۰: وزارت راه وشهرسازی مکلف است در تهیه دستورالعمل طراحی وساخت طرح های مسکن حمایتی،تحقق هویت وفرهنگ وسبک زندگی غنی اسلامی-ایرانی را صیانت کند.

رهبر معظم انقلاب در دیدار صدها تن از معلمان و فرهنگیان فرمودند: کشور از لحاظ قانون، سند و تصمیمات خوب، هیچ چیز کم ندارد، مهم این است که این تصمیمات و قوانین با کار جدی و مجاهدانه پیگیری و اجرا شوند.

بررسی موضوع معماری وشهرسازی باهویت ایرانی-اسلامی در اسناد وقوانین کلان کشور نشان دهنده آن است که اهتمام خوبی برای تحقق هویت اسلامی-ایرانی درحوزه معماری وشهرسازی انجام شده اما نکته ای که دراین چند سال مغفول مانده، چگونگی تحقق و پیاده سازی آن است.

عمده چالش ها و مسائل مربوط به تحقق معماری وشهرسازی اسلامی-ایرانی باتوجه به اسناد فرادستی را می توان به صورت موجز بیان کرد:

• عدم نظارت دقیق در تدوین قوانین و پیگیری اجرایی سازی سیاست های کلان ابلاغی
• عدم امتداد و نگاه شبکه ای در قوانین وبرنامه های اجرایی وزارت راه وشهرسازی ونهادهای مرتبط
• فقدان ضمانت اجرایی
• عدم امتداد عینی قوانین در آیین نامه ها و دستورالعمل ها
• عدم وجود کمیسیون معماری وشهرسازی در مجلس شورای اسلامی
• عدم شفافیت مقررات موجود در زمینه معماری وشهرسازی اسلامی-ایرانی
• عدم وجود ارتباط بین مقررات موجود در زمینه معماری وشهرسازی با هویت اسلامی-ایرانی