«ابوموسی» یا «بوموسی»

بصیرت، جوسازی کم سابقه برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس مبنی بر تکرار ادعای واهی تملک امارات بر جزایر سه گانه ایرانی و حتی تهدید به برخورد نظامی در خصوص سفر رئیس جمهوری اسلامی ایران به جزیره «بوموسی» باعث شد تا بلافاصله امیر سرلشکر عطاءالله صالحی، فرمانده محترم کل ارتش نیز نسبت به این جنگ روانی واکنش نشان داده و با تحکم بگویند که «ما به هیچ کس اجازه نمی دهیم که بخواهد درباره تمامیت ارضی کشورمان بحثی داشته باشد». به دلیل اهمیت موضوع جزایر سه گانه، این نوشتار تلاش دارد تا بحث مختصری پیرامون پیشینه تاریخی طمع ورزی نسبت به جزایر ایرانی را تقدیم نماید:

پییشینه تاریخی طمع ورزی نسبت به جزایر ایرانی از سال 1880میلادی به بعد، اختلاف نظر میان ایران و بریتانیا بر سر مالکیت چهار جزیرهء تنب بزرگ و کوچک، ابوموسی و سیری که همگی در تنگه ی هرمز و در نیمه راه سواحل ایران و کشورهای عربی قرار داشتند بروز کرد. تا آن زمان این جزایر عموما متعلق به ایران بودند و در رابطه با آنها اختلافی وجود نداشت، با این حال در سال های بعد چون اهمیت سوق‏الجیشی این جزائر بر انگلیس مشخص شد، دولت متجاوز بریتانیا منکر حقوق ایران نسبت به این جزائر گردید و با گسیل نیروهای خود، اقدام به اشغال جزائر می‏کند.

جدایی دردناک پاره‌ای از وطن

سالها بعد که انگلیسی‏ها در سال 1921 اقدام به تجزیة رأس‏الخیمه از شارجه کردند،تنب بزرگ و کوچک را به راس‏الخیمه و بوموسی را به امارت شارجه (بخشی از امارات متحده عربی فعلی) که تحت‏الحمایه آنان بود، واگذار نمودند. این موضوع مورد اعتراض دولت وقت ایران واقع شد لیکن در آن موقع دولت انگلیس اطمینان داد که این مشکل را حل خواهد کرد و قبل از فیصله یافتن کامل مناقشه، مانع برافراشته شدن پرچم یکی از طرفین در جزایر خواهد شد.

بازی انگلیسی‌ها برای ایجاد منبع تنش و تهدید میان همسایگان

با توجه به سیاست کهنه و قدیمی انگلیسی­ها در ایجاد منابع تنش و تهدید میان همسایگان در مناطق تحت استعمار خویش(سیاست مشهور تفرقه بیانداز و حکومت کن)، دولت اشغالگر انگلیس به ایران اطمینان داد بود که مشکل به وجود آورده را حل خواهد کرد، لیکن با بروز جنگ جهانی دوم این قول و قرار بسته شده با ایران عملا بی‏نتیجه ماند.پس جنگ دوم جهانی، در سال1347 دولت انگلیس اعلام کرد که تا سال1350 نیروهای نظامی خود را از خلیج فارس بیرون خواهد برد. از این تاریخ، مذاکرات بین دولت ایران و بریتانیا در مورد جزایر مذکور به طور جدی آغاز شد و به مدت 3 سال ادامه داشت.به نظر می رسد که در ادامه سیاست خارجی افشاء شده انگلیسی ها(مبتنی ایجاد منابع تفرقه و نزاع) به جای تحویل سرزمین اشغال شده به صاحب اصلی آن(یعنی ایران)، زمینه را برای اقدام نظامی شاه ایران فراهم کردند؛ تا علاوه بر خلاصی از مطالبه ایرانی­ها، مسئولیت این خطای تاریخی را از دوش خود بردارند و بدون لطمه دیدن منافعشان در ارتباط با اعراب خلیج فارس، زمینه یک نزاع دائمی را برای همیشه در این نقطه حساس از جهان به وجود آورند.بر همین اساس، چند ماه قبل از اقدام نظامی ایران در بازپس گیری جزایر سه گانه، با ایجاد درگیری­های تبلیغاتی ساختگی میان رسانه های ایران و انگلیس، زمینه اقدام فوق را ایجاد نمودند.

بازگشت خاک پاره شده به وطن

با زمینه ای که اشاره شد، زمینه برای بازگشت جزایر به ایران (به صورت اقدام نظامی) مهیا گردید و در ساعت 6:15 دقیقه بامداد روز 9 آذر 1350 (30 نوامبر 1971) یک روز قبل از خروج قوای انگلیسی از خلیج فارس، یگانهای نیروی دریایی ارتش ایران در سه جزیرةتنب بزرگ، تنب کوچک و بوموسی پیاده شدند و با بازگرداندن آنها به آغوش میهن، مالکیت(مستقیم) استعماری هشتاد ساله قوای انگلیسی بر این جزایر خاتمه یافت و اولین پرچم ایران پس از گذشت کمتر از 35 دقیقه از آغاز عملیات؛ بر فراز ارتفاع 110 متری حلوا در جزیره بوموسی و نیز در مرتفع ترین نقطه سایر جزایر تنب بزرگ و کوچک همراه با شلیک 21 گلوله توپ بر افراشته شد .جزایر سه گانه بوموسی ، تنب بزرگ و تنب کوچک از موقعیت ژئو استراتژیک فوق العاده برخوردار هستند که به دلیل اهمیت به اختصار اشاره خواهد شد.

میهمانان عرب زبان

جزیره بوموسی همواره جزیره‌ای مهاجرپذیر بوده است. در گذشته اعراب از سواحل جنوبی خلیج‌فارس برای گذراندن زندگی،ماهیگیری و یا برای کار در معدن خاک سرخ به آنجا رفت و آمد داشته‌اند. در سالهای قبل از انقلاب اسلامی هم عده‌ای مهاجر در بوموسی به کارهای ساختمانی و تأسیساتی اشتغال داشته‌اند که در سالهای بعد به دلایل مختلف، این جزیره را ترک کرده‌اند. اما در سالهای اخیر با سؤاستفاده از تقابل خاص جمهوری اسلامی ایران با نظام سلطه، برخی از عناصر حقیر که پادشاهی­شان بر امیرنشینان حوزه جنوبی خلیج فارس مرهون همان بیگانگان است، اعراب مهیمان را مالکان جزیره تلقی کرده اند و برخلاف اسناد محکم تاریخی و جغرافیایی خود را مالک این جزیره و نیز جزایر تنب بزرگ و تنب کوچک می دانند.موقعیت ژئو استراتژیک جزایر سه گانه بوموسی ، تنب بزرگ و تنب کوچک اهمیت جغرافیایی، اقتصادی و استراتژیک خلیج فارس به علت ارتباط آن با اقیانوس هند از طریق تنگه هرمز است که جزائر سه گانه ایرانی در آن قرار گرفته‏اند. این جزائر در جنوبی‏ترین نقطة خلیج فارس در تنگه هرمز واقع شده‏اند. تنب بزرگ با نزدیکترین ساحل ایران (جزیرهء قشم) در حدود 25 کیلومتر فاصله دارد، در حالی که فاصلة راس‏الخیمه تا این جزیره حدود 70 کیلومتر است.

تنب کوچک در 14 کیلومتری غرب جزیره تنب بزرگ قرار داشته و فاصلهء آن با نزدیکترین ساحل ایران (بندر لنگه) 37 کیلومتر است.امروزه که دو سوم نفت مورد نیاز صنایع اروپا و آمریکا باید از تنگه هرمز بگذرد اهمیت این جزایر بیش از پیش روشن می‏شود و کافی است که در نزاع دنیای غرب با انقلاب اسلامی، راه صدور نفت از خلیج فارس بسته شود. بنابراین این سه جزیره بیش از هر چیز دارای اهمیت استراتژیک و نظامی هستند.

نگاهی اجمالی به جزیره بوموسی

بوموسی جنوبی‌ترین جزیرة ایرانی در خلیج فارس است و از این لحاظ از اهمیت سیاسی و استراتژیک ویژه‌ای برخوردار است. از نقشه‌های موجود استنباط می‌شود که جزیره به شکل ذوزنقه‌ای است که قاعدة بزرگ آن در سمت مشرق قرار دارد.جزیره بوموسی در موقعیت جغرافیایی 26 درجه خط عرض شمالی و در 55 درجه خط طول شرقی واقع شده‌است.

اساسا خلیج فارس، دریای کم‌عمقی برای نفت‌کش‌ها به شمار می رود، زیرا نفت‌کش‌ها پس از بارگیری نفت در مخازنشان به شدت سنگین شده و کف آن‌ها به کف خلیج فارس نزدیک می‌شود و در نتیجه خطر به گل نشستن‌شان شدت می‌گیرد. برای همین است که جزیره خارک به عنوان محل بارگیری نفتکش‌ها از ایران تعیین شده‌است. تنها مسیر قابل کشتیرانی برای نفتکش‌های حامل نفت، فاصله میان «جزیره بوموسی» و تنب بزرگ می‌باشد، زیرا این مسیر ژرفترین مسیر برای نفت کش‌ها شناخته می‌شود.از مشخصات جالب اقلیمی بوموسی فراوانی تابش آفتاب آن است که خود عامل اصلی در ایجاد دیگر شرایط اقلیمی به شمار می‌آید. از آمار یکسالة بوموسی چنین استنباط می‌شود آفتابی بودن هوای آن از بسیاری از نقاط ساحلی و حتی داخلی ایران بیشتر است.اطراف بوموسی را آب نسبتاً عمیقی فراگرفته است و این جزیره همواره پناهگاهی برای قایق ها در هنگام طوفان به شمار می‌رود. عمق آب اطراف جزیره را 7 قامت یا حدود 10 متر برآورد کرده‌اند.

در این آبها انواع ماهی و صدفهای دریایی به حد وفور دیده می شود و به همین سبب مهم‌ترین اشتغال بومیان و مهاجران جزیره صید ماهی و مروارید ذکر شده است. گفته می شود که در گذشته تا دهه نخست سده 14 هـ. ش، 50 فروند کشتی بزرگ صید صدف مروارید، در کرانه این جزیره فعالیت داشته اند.در جزیرة بوموسی منابع نفتی وجود ندارد، ولی در فلات قارة آن آمریکایی ها امتیاز استخراج نفت را به دست آورده بودند. میزان استخراج نفت که ازسال 1353( 1974م) با حفر 10 حلقه چاه آغاز شد، حدود 50 تا 60هزار بشکه در روز است و درآمد آن طبق موافقت قبلی بین ایران و امارت شارجه تقسیم می‌شود.در بوموسی معدن خاک سرخی وجود دارد که مصرف عمدة آن در ساختن رنگ و لوازم آرایش بوده است. در گذشته تولید سالانه خاک سرخ بوموسی، به حدود 16هزار تن می‌رسیده که توسط آلمانی ها و سپس انگلیسی ها استخراج می شده است.

اما در آن سال به علت عدم مرغوبیت جنس و فقدان امکانات مناسب، دنباله کار را رها کرده اند. گفته می شود که خاک سرخ جزیرة هرمز از آن مرغوب تر است. در برخی اسناد تاریخی آمده است که شیخ امارت شارجه پیشنهاد استخراج خاک سرخ را به انگلیسی­ها داده است و چون با مخالفتی روبرو نشد، به تدریج بر آن جزیره ادعای ارضی کرد و با استفاده از غفلت مسئولان گذشتة ایران آن جزیره را اشغال نمود و پرچم خود را بر آن برافراشت. شایان ذکر است که در تقسیمات کنونی کشور، شهرستان بوموسی متشکل از جزایر سیری، فارور بزرگ و فارور کوچک، تنب بزرگ و تنب کوچک با مرکزیت بوموسی می باشد.

موقعیت جزیره تنب کوچک

این جزیره مثلثی شکل و در 14 کیلومتری (9 مایلی) غرب جزیره تنب بزرگ قرار دارد . فاصله آن تا مرکز استان هرمزگان شهر بندر عباس از طریق دریا حدود 169 کیلومتر (105 مایل)می باشد. نزدیکترین بندر ایرانی به این جزیره، بندر لنگه با 37 کیلومتر فاصله است . بزرگ ترین ضلع جزیره 1.9 کیلومتر و مساحت آن حدود 2,1 کیلومتر مربع است . این جزیره کاملا نظامی است و مرتفع‌ترین نقطه آن از سطح دریا 8/25 متر ارتفاع دارد . که به آن تپه زهرا گفته می‌شود. خاک آن از نوع شنی و در برخی مناطق صخره‌ای است. بدلیل ماهیت نظامی جزیره، امکان عکسبرداری وجود ندارد ولی جزیره‌ای بسیار زیبا با ساحلی بکر و دارای گونه های متنوع دریایی است.تنب کوچک همچنین دارای اسکله و باند فرودگاه دارد.جزیره تنب کوچک از نگاه استراتژیک، به عنوان یک نقطه پیوندی و پشتوانه، برای جزیره تنب بزرگ اهمیت دارد.

موقعیت جزیره تنب بزرگ

این جزیره به نام های تنب بزرگ، تمب گپ، تنب مار بزرگ، تل مار و... نامیده شده است. واژه تمب یا تنب، پارسی دری یا تنگستانی (پارسی جنوبی) است که تپه، پشته و تل معنی می دهد. نام برخی از روستاهای بندرها و جزایر نواحی لنگه و بوشهر «تنب» است، مانند: تنب لاورو، تنبوی شمالی و جنوبی، تنبو، دوتنبو. واژه تنب در لغت عرب وجود ندارد و این نام صددرصد فارسی دری و ایرانی است و از گذشته های دور تاکنون وجود داشته است. ایران بر بسیاری از جزایر مهم در تنگه هرمز و دهانه خلیج فارس حاکمیت و مالکیت دارد. از این جزایر،6 جزیره که خط قوسی دفاعی ایران را تشکیل می دهند، اهمیت بیشتری دارند. این جزیره ها عبارتند از: بوموسی، تنب بزرگ، هرمز، لارک، قشم و هنگام که در فاصله های کوتاه از یکدیگر قرار گرفته اند. جزیره تنب بزرگ با پهنه ای حدود 11 کیلومتر مربع، در 31 کیلومتری جنوب غربی جزیره قشم، در بخش شمالی خط منصف خلیج فارس قرار دارد. شایان ذکر است که ارزش استراتژیک جزیره تنب بزرگ حلقه ای پراهمیت از زنجیر (خط قوسی) دفاعی ایران در تنگه هرمز به شمار می رود.

خاتمه

سؤال از میزان جمعیت ساکن در جزیره بوموسی با پاسخ جالب توجه فرماندار جزیره مواجه شده است. وی معتقد است که با توجه به ادعای واهی و موهوم برخی شیوخ عرب منطقه نسبت به مالکیت جزیره؛ برای منکوب کردن کسانی که پادوی برای انگلیس و آمریکا، بزرگترین افتخار آنان است؛ هر کجا رفتید بگویید جمعیت جزیره بوموسی هفتاد میلیون نفر است، به این معنا که این جزیره تا ابد به ایران اسلامی تعلق خواهد داشت. این نکته نیز جالب است که جنوبی های خونگرم، «ابوموسی» را «بوموسی» تلفظ می کنند به معنای «بوستان موسی» و معتقدند که این هیچکس «بوشهر» را «ابوشهر»! تلفظ نمی کند.