تجارت با همسایگان

به گزارش پایگاه خبری 598 به نقل از خبرنگار ایمنا، در طول چند ماه گذشته شاهد مذاکرات گسترده ایران با کشورهای همسایه و منطقه برای توسعه سطح مناسبات اقتصادی هستیم. این امر نشان می‌دهد که ایران در تلاش برای ارتباط با کشورهای همسایه است. همکاری‌های تجاری با کشورهای همسایه به‌ویژه کشورهای حاشیه خلیج‌فارس یکی از اولویت‌های اصلی دولت سیزدهم محسوب می‌شود و در همین راستا مذاکرات بسیاری با این کشورها صورت گرفته است.

واقعیت آن است که دلیل اصلی برای برقراری ارتباط بیشتر با همسایگان به سال ۹۷ بازمی‌گردد که با بازگشت تحریم‌ها علیه کشورمان، دوران بسیار سخت اقتصادی آغاز شد. به‌طوری‌که یکی از دشوارترین تحریم‌های تاریخ روابط بین‌الملل بر ایران وارد آمد و تاکنون هم ادامه داشته است. شرایطی که محدودیت فروش کالاهای‌های صادراتی به‌ویژه نفت ایران را فراهم کرد، علاوه بر آن موجب فقدان دسترسی به سیستم بین‌المللی، محدودیت شدید در مسیر مبادلات ارزی و استقبال نکردن عده‌ای از شرکای قدیمی برای همیاری با ایران شد؛ به دلیل قرارگیری در این وضعیت و لزوم دور زدن تحریم‌ها، عده‌ای همواره با یادآوری ظرفیت‌های جغرافیایی کشور، تأکید بر برقراری ارتباطات خاص با کشورهای همسایه داشتند.

ایران در سال‌های گذشته بارها اعلام کرده است که بخش مهمی از برنامه تجاری خود را با محوریت کشورهای همسایه بنا خواهد کرد، چراکه کشورهای همسایه ایران در هر سال، بیش از هزار میلیارد دلار واردات دارند و اگر ایران بتواند تنها بخشی از این سبد وارداتی را به خود اختصاص دهد، سهمی بزرگ در بازار صادراتی به دست خواهد آورد. کشورهایی که در مجموع به بیش از ۱۵ مورد مشترک در مرز آبی و خاکی با ایران می‌رسند و از لحاظ جمعیت ۵۰۰ میلیون نفر برآورد می‌شوند.

بر این اساس دیدگاهی مطرح شد که می‌توان برای دست‌یابی به اهداف تجاری با اتکا به تولیدات داخلی، روابط با همسایگان را جایگزین کشورهای دیگر کرد که گویا از همین مسیر هم بهره گرفته شد.

برنامه ایران برای ارتباط با همسایگان چیست؟

حال موضوعی که وجود دارد آن است که برنامه ایران برای همکاری با کشورهای همسایه چیست؟

در رابطه با برنامه ایران برای ارتباط با کشورهای همسایه، اکوایران چنین گزارش می‌دهد که همکاری‌های تجاری با کشورهای همسایه، خصوصاً کشورهای حاشیه خلیج‌فارس یکی از اولویت‌های اصلی دولت سیزدهم محسوب می‌شود که در چهار ماه گذشته، مذاکرات بسیاری با این کشورها صورت گرفت و به گفته رئیس سازمان توسعه تجارت ایران ارتباطات خوبی نیز با این کشورها برقرار شده است. در این خصوص فعالیت‌هایی را در زمینه ارتباط با کشورهای عربی داشتیم که از جمله این کشورها می‌توان به عمان، امارات و قطر اشاره کرد.

علیرضا پیمان پاک، رئیس سازمان توسعه و تجارت درباره برنامه‌های دولت درباره توسعه همکاری‌های تجاری با کشورهای همسایه اظهار می‌کند: یکی از برنامه‌های دولت سیزدهم توسعه همکاری‌های تجاری با کشورهای همسایه، خصوصاً کشورهای حاشیه خلیج فارس است که در سه چهار ماه گذشته، ارتباطات خوبی را برقرار کردیم. فعالیت‌هایی را با کشورهای عربی خصوصاً عمان، امارات و قطر داشتیم که وزارت صمت مسئولیت کمیسیون مشترک ایران و عمان را عهده‌دار بود. در این خصوص مقدماتی طراحی شد و در سفر وزیر صنعت معدن و تجارت طی ماه گذشته به عمان، این کمیسیون برگزار شد. کمیسیون در خصوص موضوعات مختلف از جمله بخش بانکی و مسائل توسعه تجاری، همکاری‌های صنعتی، همکاری‌های تخصصی در حوزه دارو، حمل‌ونقل و ترانزیت کالا و صادرات مجدد از عمان، موارد متعدد و مختلفی مطرح و توافقات شد و مورد امضا در صنعت مشترک همکاری قرار گرفت.

بنا به گفته وی، همچنین موضوع مهم دیگر استفاده از ظرفیت‌های امارات در سرمایه‌گذاری و فعال‌سازی بندرهای ایران و فعال کردن پتانسیل‌های ایران در حوزه ترانزیت است. موضوع ارتباط CIS، روسیه و کشورهای قفقاز به خلیج فارس, دریای عمان و بندرهای کشورهای عربی هم یکی از موضوعات جدی است که در مذاکرات ما با سرمایه‌گذاران و تجار اماراتی داشتیم.

سهم ایران در ارتباط تجاری با همسایگان، هنوز قابل‌توجه نیست

در رابطه با اهمیت روابط ایران با همسایگان، مهدی راعی، کارشناس اقتصادی و مسائل بین‌الملل به خبرنگار ایمنا می‌گوید: سال‌ها است که ایران به دلیل تحریم‌ها در انزوای اقتصادی قرار گرفته است. به‌طوری‌که امکان تجارت با بسیاری از کشورها به‌ویژه غرب وجود ندارد و همچنین موانع و دشواری‌هایی بر سر راه تعاملات است.

وی می‌افزاید: بر این اساس هر از چند گاهی مسئولان هم در اندیشه راهکارهایی برای دور زدن تحریم‌ها بوده‌اند که یکی از این تدابیر ارتباط تجاری با همسایگان است.

این کارشناس اظهار می‌کند: ظاهراً دولت سیزدهم نیز با تأکید ویژه بر توسعه روابط تجاری و صادرات غیرنفتی با کشورهای همسایه درصدد توسعه چنین ارتباطاتی برآمده است و در این چند ماه گذشته اقداماتی را در همین جهت انجام داده است.

راعی خاطرنشان می‌کند: بر اساس آمار موجود، در هشت ماه ابتدایی سال قبل از میزان ۶۳ میلیارد دلار تجارت خارجی ایران، حدود نیمی از این مبلغ متعلق به تجارت با همسایگان بوده است اما باز هم با توجه به قابلیت‌های ایران، عدد قابل‌توجهی نیست و امکان افزایش آن وجود دارد.

وی در پاسخ به این سوال که بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران کدام کشور همسایه است؟ می‌گوید: فعلاً عراق در صدر جدول قرار دارد و بیشترین صادرات ایران به این کشور است. موضوع دیگر آن است که در مقابل این صادرات، ما واردات بسیار اندکی از عراق داریم زیرا تولیدات قابل‌توجهی در این کشور انجام نمی‌شود که ایران نیازمند به آن باشد.

این کارشناس اقتصادی تصریح می‌کند: با این وجود اینذ که کشورهای همسایه بازار بسیار بزرگی برای محصولات ایرانی است، هنوز هم نتوانسته‌ایم از این ظرفیت به‌طور واقعی استفاده کنیم. در واقع سهم محصولات ایران در این کشورها تاکنون بسیار اندک بوده است درحالی‌که ظرفیت بازار کشورهای همسایه و همچنین اطراف ایران بسیار بالا است، بنابراین دولت فعلی مصمم بر آن شده است که این سهم را ارتقا دهد.

راعی در بخشی دیگر از اظهارت خود تاکید می‌کند: نکته‌ای که نباید از آن غافل شویم آن است که آیا به همان میزان که ایران خواهان تجارت با کشورهای اطراف است آن کشورها هم متمایل به این جریان هستند یا خیر. مورد دیگر آن است که هر کشور به کدام کالای ایرانی روی خوش نشان می‌دهد؟ کدام محصول در کدام کشور خریدار بیشتر دارد؟ این نکات از جمله موضوعات قابل‌توجهی است که باوجود چنین امتیازاتی اگر خواهان صادراتی بیشتر هستیم، لازم است با تعریف برنامه‌ای مطالعه شده، هدفمند و ویژه برای حوزه بین‌الملل در راستای گسترش ارتباطات تجاری، جدی‌تر عمل کنیم.

لازم به ذکر است که «حل منازعات با کشورهای منطقه در کنار احیای برجام»، «توجه به دیپلماسی اقتصادی در کنار دیپلماسی دفاعی- امنیتی در سیاست خارجی»، «همگام‌سازی دیپلماسی عمومی با دیپلماسی اقتصادی-تجاری برای افزایش سهم صادرات در کشورهای منطقه»، «توسعه صادرات از طریق برندها و نه نام ایران»، «سختگیری و مراقبت از کیفیت کالای صادراتی ایران»، «تشویق شرکت‌های ایرانی به سرمایه‌گذاری و حضور فیزیکی در بازار کشورهایی نظیر سوریه و عراق»، «بهره‌گیری از فرصت‌های غیرمترقبه در عرصه بین‌المللی برای افزایش صادرات»، «تدوین سیاست خارجی با متر دیپلماسی اقتصادی»، «مشخص کردن مسئول و سیاست‌گذار دیپلماسی اقتصادی» و «توسعه دیپلماسی اقتصادی از مجرای بخش خصوصی»، ۱۰ گامی است که بنا بر اظهارات کارشناسان، می‌تواند ایران را به سهمی قابل اعتنا از بازار بزرگ همسایگان و کشورهای منطقه برساند.