شمارش معکوس خنثی‌سازی کامل تحریم‌ها

به گزارش سرویس سیاسی پایگاه 598، پیش از سال 2015 که توافق هسته‌ای به امضا رسید، تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران به این دلیل موفق بود که آمریکا توانایی متقاعد کردن روسیه و چین برای فشار به ایران را داشت و این امر سبب شد تا 5 عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل (انگلیس، فرانسه، روسیه، چین و ایالات متحده) به اجماع برسند و به واشنگتن اجازه داد، چندین قطعنامه برای تحریم ایران تصویب کند.اما اکنون به نظر می‌رسد، شکاف بزرگی میان قدرت‌های جهانی وجود دارد و آمریکا، انگلیس و فرانسه در طرف و روسیه و چین در طرف دیگر قرار گرفته‌اند. برای مثال، آمریکا در سال 2020 تلاش کرد تا از پایان تحریم تسلیحاتی 13 ساله ایران جلوگیری کند، اما شورای امنیت به پایان آن رای داد و روسیه و چین از حق وتو استفاده کردند و 11 عضو دیگر رای ممتنع دادند. آمریکا همچنین نتوانسته حمایت کافی برای اعمال دوباره تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران به دست آورد.به طوری که حسن روحانی، رئیس جمهور وقت ایران خاطرنشان کرد: «به خاطر ندارم (در گذشته) آمریکا ماه‌‌ها قطعنامه‌‌ای برای ضربه زدن به جمهوری اسلامی ایران آماده کرده باشد و تنها یک رای (از طرف جمهوری دومینیکن) به دست آورد.»

روند عضویت ایران در سازمان‌های بین‌المللی که در تقابل با نظم غربی هستند سرعت گرفته و پیش‌بینی می‌شود پس از شانگهای گروه بریکس سازمان بعدی پذیرای کشورمان باشد. سال ۲۰۰۱ که شروع شد، چین ایده تشکیل یک ائتلاف چهارجانبه با برزیل، روسیه و هند (BRIC) مطرح و گفت‌وگوهای مقدماتی آن را در حاشیه اجلاس شصت و یکم سازمان ملل آغاز کرد.سال ۲۰۰۶ این ایده اجرایی شد و پایه و اساس ائتلافی فرا قاره ای بنیان گذارده شد.

این گفت‌وگوها سال‌های بعد هم ادامه داشت تا اولین اجلاس رسمی «بریک» در سال ۲۰۰۹ در یکاترینبورگ روسیه با حضور مقامات ارشد چهار کشور برگزار شد. از آن سال هر ساله اجلاس کشورهای «بریک» برقرار بود تا در سال ۲۰۱۳ آفریقای جنوبی نیز به جمع آن‌ها بپیوندد و «بریک» به «بریکس» تغییر نام دهد.از دیدگاه سیاسی-اجتماعی باید درنظر داشت که این ائتلاف دو غول جمعیتی دنیا یعنی چین و هند را به عضویت خود دارد.همچنین حضور دائم دو عضو شورای امنیت در گروه بریکس و سه مدعی کسب کرسی دائم یعنی هند، برزیل و آفریقای جنوبی نشان‌دهنده نقش و تأثیرگذاری گروه بریکس در معادلات جهانی و بین‌المللی است.جدای از آن ترکیب اعضای گروه بریکس به شکلی است که سه کشور عضو آن یعنی روسیه، چین و هند دارای بمب اتم بوده و دو کشور دیگر یعنی برزیل و آفریقای جنوبی نیز از توانمندی هسته‌ای برخوردار بوده و عضو پیمان عدم اشاعه سلاح هسته‌ای یا همان (NPT)هستند.دقیق تر اگر نگاه کنیم پنج کشور عضو این گروه اقتصادی - سیاسی با جمعیتی بالغ بر ۳.۲۳ میلیارد نفر، روی هم رفته مجموعا ۴۱ درصد جمعیت، ۲۶ درصد مساحت( ۳۹.۷ میلیون متر مربع)، ۲۵ درصد تولید ناخالص(۱۵.۸ میلیارد دلار) و ۲۰ درصد تجارت جهان را در اختیار خود دارند و کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند تا سال ۲۰۵۰ کشورهای عضو این گروه به بازیگران مهم اقتصادی جهان تبدیل گردند.

بازیگرانی جدید در جهانی جدید که از حالت قطبیت واحد فاصله گرفته تا روند گسترش ائتلاف هایی نظیر بریکس را سرعت ببخشد.به همین جهت در حال حاضر کشورهایی وجود دارند که با اعضای بریکس و در درجه اول با چین برای پیوستن به این گروه درحال مذاکره هستند.اواخر سال ۹۵ زمزمه تشکیل اتحادیه جدیدی از سوی چین با نام «بریکس پلاس» مطرح شد که در طرح اولیه آن ایران نیز به عنوان یکی از گزینه های مناسب برای عضویت در این طرح در نظر گرفته شده بود.با این وجود اولین کاندیدا، کشور آرژانتین است که در چارچوب طرح یک کمربند، یک جاده به طور فعال با چین همکاری می کند و علاقه خود را به این موضوع نشان داده است.ایران، اندونزی و ترکیه نیز به ترتیب به عنوان کاندیدای عضویت کامل این گروه پتانسیل مورد نظر را دارا هستند و کشورهای مصر نیجریه و سوریه هم خواهان پیوستن به این گروه هستند.

به همین جهت بود که چند روز پیش و پیش از انجام سخنرانی حجت‌الاسلام رئیسی رئیس جمهور در اجلاس بریکس پلاس ( ایران تنها کشور غرب آسیا است که در اجلاس های گروه بریکس حضور دارد) حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان در جریان دیدار با همتای هندی خود در نامه‌ای خواستار حمایت دهلی برای عضویت ایران در بریکس شد.اما به گفته هادی اعلمی فریمان کارشناس مسائل سیاسی اولین مانعی که سرعت عضویت ایران یا هر کشور دیگری در گروه بریکس یا ائتلاف هایی نظیر آن را کند می‌کند بحث تحریم های غیرقانونی آمریکاست.به باور این کارشناس مسائل سیاسی واقعیت این است که اعضای بریکس باوجود تلاش چند ساله و زاویه‌ای سیاسی که با آمریکا برای کنار گذاشتن دلار از مراودات مالی خود هنوز به طور کامل نتوانسته اند به این مهم دست یابند؛ با این وجود اما گروه بریکس همچنان تلاش دارد تا بتواند ارز جایگزین مناسبی برای انجام معاملات خود به جای دلار پیدا کنند.وابستگی گروه بریکس به دلار از آن جهت است که رشد اقتصادی کشورهای عضو پیمان بریکس براساس نظام لیبرال دموکراسی بوده که پس از جنگ جهانی دوم به وجود آمده است. این کشورها از این نظم برای پیشرفت خودشان استفاده کرده اما قواعد آن را که از سوی آمریکا به عنوان سردمدار این تفکر شناخته می شود نپذیرفتند و ماهیت خود را حفظ کردند.بر این اساس اهداف جمعی کشورهای عضو این پیمان نیز برپایه‌ی ماهیتی تنظیم شده که مایل به برقراری روابط بیشتر و بهتر بین کشورهای درحال توسعه است.

این کشورها باور دارند هم‌اکنون نظام حاکم بر دنیا به سود جهان غرب است و در تلاش هستند با ایجاد ساختارها و نظم جدید، این انحصار را از بین ببرند.از دیگر سو سیاست خارجی ایران نیز در طی سال‌های گذشته و اکنون در پی توسعه مناسبات و گسترش همکاری های چند جانبه بین المللی با این دست کشورها در قالب تلاش برای عضویت در سازمان های منطقه ای و بین المللی مثل اتحادیه اقتصادی اورآسیا، سازمان همکاری شانگهای بوده است.حالا اما شمارش معکوس برای عضویت ایران در بریکس درحالی است که کشورمان با سه کشور اصلی هند، روسیه و چین این گروه به ترتیب در مناطق چابهار، کریدور «شمال-جنوب» و طرح «یک کمربند و یک راه» همکاری دارد و این امر می‌تواند در صورت اصلاح نظام اقتصادی و ایجاد ثبات در این زمینه جذابیت و مزیت متقابل و بهره مندی اقتصادی-سیاسی دو جانبه‌ای برای این سازمان و خود داشته باشد که هم بتواند منافع ایران را تامین کند و هم برای گروه بریکس مفید واقع شود.تاثیر تحریم‌ های آمریکا علیه ایران به مرور زمان کمتر شده است و دلیل این واقعیت این است که رهبران ایران با تقویت روابط خود با کشورهایی نظیر چین و ونزوئلا و اطمینان از فروش نفت، در حال ایجاد یک اقتصاد ضد تحریم هستند.