مردم برای شاعر خوب صف می‌کشند

به گزارش پایگاه 598، کتاب شعر «وجود» که بعد از «گریه‌های امپراتور»، «اقلیت»، «آن‌ها»، «ضد» و «کتاب»، ششمین اثر نظری به شمار می‌آید، در نمایشگاه کتاب امسال عرضه شد. این اثر دربردارنده غزلیات عاشقانه فاضل نظری است که همانند آثار گذشته او، به دور از پیچیدگی‌ها، ساده و همه‌فهم است، اما این به معنی پایین آمدن سطح زبان نیست، بلکه این شاخصه‌ها از جمله دلایلی است که مخاطب را در صف‌های طولانی موسوم به جشن امضای کتاب سرپا نگه می‌دارد. از دیگر ویژگی‌های سروده‌های نظری پیوند با ادبیات کلاسیک است. زبان، مضمون‌پردازی و تخیل همگی حکایت از پیوند شعر او با گذشته در عین تازگی و نوآوری دارد. یوسفعلی میرشکاک در توصیف فضای کلی اشعار نظری گفته‌است: «به عقیده من اگر چه قالب شعر نظری غزل است، اما به‌طور واضح و آشکاری فضای مابعد نیمایی در شعر‌های او اثر گذاشته‌است. در واقع فضای شعر او کهنه و قدیمی نیست.»
نکته اصلی و محوری این گزارش، صرف‌نظر از سبک شعری و نوع محتوای اشعار و غزل‌های نظری در آثار قبلی و آخرین کتابش رویکرد و اقبال قابل اعتنای مخاطبان به شعر فاخر است، در روزگاری که اصل وجودی کتاب به دلایل مختلفی از جمله گرانی کاغذ مورد تهدید است.
قدمت و جایگاه شعر
شعر؛ پرچم، نماد، شناسه و مهم‌ترین شاخصه تمدنی – فرهنگی ایرانیان از دوران باستان تا کنون بوده‌است که قریحه شعر‌سرایی نه‌تن‌ها در بین بزرگان و سلاطین و پادشاهان، بلکه حتی در بین لایه‌های مختلف اجتماعی نیز رواج داشته‌است. از آنجایی که شعر فارسی برجسته‌ترین بخش از هنر ادبیات در ایران بوده‌است، همواره با تاریخ و تحولات اجتماعی در ایران نیز ارتباطی تنگاتنگ داشته و این مسئله باعث شده تا اخبار و اتفاقات خوب و بد ادوار تاریخی مختلف و حوادثی را که مردم و کشورمان از سر گذرانده‌اند، در قالب اشکال متنوع شعری به صورت اشاره مستقیم یا تلویحی ثبت و ضبط شده و به دست نسل‌های بعدی برسند. به همین علت اگر بگوییم پس از کتاب‌های تاریخ، هیچ اثری به اندازه ادبیات نمی‌تواند ما را با سرگذشت ملت‌ها آشنا کند، این گزاره نمی‌تواند مدعای غلط یا اشتباهی تلقی گردد، همانطور که اشاره شد، چون محتوای شعر‌ها معمولاً نسبتی مستقیم با حال و هوای جامعه در ادوار مختلف حکمرانی سلسله‌های حکومتی داشته‌است، ادبیات هر کدام از این دوره‌ها، مانند یک تکه تکمیل‌کننده از یک پازل بزرگ تمدنی و تاریخی عمل می‌کند که وقتی در کنار دیگر اسناد تاریخی قرار می‌گیرند، به ترسیم فضای فرهنگی، اجتماعی آن برهه از تاریخ منجر می‌شود. البته در این رابطه نقش بی‌بدیل زبان و ادبیات شیرین و غنی فارسی به عنوان مهم‌ترین عنصر جذابیت شعر ایرانی در ادوار گذشته، غیر‌قابل‌انکار است. شاید به همین علت است که شخصیت مهمی مانند حکیم ابوالقاسم فردوسی، پس از چند سده فترت ادبی در ایران و رواج زبان و ادبیات عرب در کشورمان، دست به آفرینش اثری بزرگ و حماسی می‌زند که بنیادش بر زبان پارسی استوار است. شاخصه‌ای که اثر‌گذاری‌اش در ماندگاری اشعار شاعرانی مثل رودکی، خیام، نظامی، مولوی، سعدی، حافظ و صد‌ها ادیب و شاعر دیگر غیر‌قابل‌انکار است.
شعر امروز و چالش‌های پیش‌رو
استقبال مخاطبان از کتاب شعر فاضل نظری در نمایشگاه کتاب امسال به خوبی نشان داد که مردم هنوز هم نسبت به شعر و شاعری علاقه‌مند هستند، ولو وضعیت معیشتی و اقتصادی و گرانی کاغذ و برخی انتشاراتی‌های بد سلیقه مشغول غبار‌آفرینی در مسیر آن باشند، اما یکی از مهم‌ترین وجوهی که در اقبال به کتاب نظری دیده می‌شد، قیمت بالا و سنگین کتاب با توجه به حجم کم آن بود. قطعاً علت اصلی در بالا رفتن قیمت کتاب گرانی و کمبود کاغذ در بازار است، اما این گرانی شرایطی را ایجاد کرده‌است که برخی از علاقه‌مندان بر خلاف تمایل زیادشان برای خرید کتاب «وجود» نظری، وقتی با قیمت ۹۰ هزار تومانی این کتاب کم حجم و لاغر مواجه می‌شدند به دلیل موجودی کارت بانکی و شرایط خرج و مخارج زندگی‌شان مجبور می‌شدند عطای لذت بردن از یک اثر شعری را به لقای مرغ و تخم‌مرغ و لبنیات ببخشند و راهشان را به سمت غرفه‌های دیگر و بازدید بدون خرید ادامه بدهند!
بسیاری از فعالان حوزه چاپ و نشر از گرانی و اوضاع نابسامان عرضه کاغذ‌هایی که با ارز ترجیحی دولتی تهیه شدند، اما به جای توزیع در بین ناشران سر از انبار‌های دلالان درمی‌آورند، دل پر دردی دارند. بغرنج شدن این مسئله در سال جاری کار را به جایی رساند که برخی ناشران بنام و خوش‌سابقه حوزه کتاب از حضور در بخش فیزیکی سی و سومین نمایشگاه کتاب تهران منصرف شده و صرفاً به فعالیت در بخش مجازی آن اکتفا کنند.
همواره از اوضاع بد سرانه پایین مطالعه در کشورمان حرف می‌زنند و علت آن را هم تمایل نداشتن و انس مردم با کتاب و کتابخوانی می‌دانند؛ گزاره‌ای که با واقعیت و حقیقت جاری در این عرصه تناقضاتی دارد. چه اینکه وقتی مردم به یک کتاب شعر به رغم داشتن قیمت زیاد اقبال قابل‌توجهی نشان می‌دهند، نشان از این واقعیت است که اگر محتوای خوب در آثار ارائه شود، مخاطب حاضر به خرید آن خواهد بود. یکی از دلایل بی‌اقبالی مردم به کتاب، بحث کتاب‌سازی برخی ناشران از افرادی است که بیشتر از آنکه شاعر باشند، اشباح الشعرا هستند. مخاطب وقتی آثاری را در بازار نشر می‌بیند که ابتدایی‌ترین مقدمات و اصول شعر و شاعری را مراعات نکرده‌است و صرفاً به دلیل پولدار بودن نویسنده آن چاپ و منتشر می‌شود، آرام آرام اعتمادش را نسبت به کلیت این حوزه از دست می‌دهد یا به طور مثال وقتی یک سلبریتی با سوء‌استفاده از محبوبیتی که در بین مردم دارد، دچار توهم حافظ و سعدی‌بودن می‌شود و به لطف شهرتی که دارد، کتاب‌های متعددی تحت عنوان رمان و شعر چاپ می‌کند، مشخص است که آثار خوب و درست هم کنار زده می‌شوند.
نکته دیگری که باید به آن توجه داشت، بحث جذابیت اشعار عاشقانه و سانتی مانتال برای مخاطبان است. چه اینکه عشق و دریافت‌های عاشقانه یکی از گمشده‌های جامعه است که تجربه آن برای مخاطبان جذابیت‌های ذاتی دارد و کاسته‌شدن تبلور آن در جامعه پیرامونی افراد، آن‌ها را به سمت مطالعه اشعار عاشقانه و تجربه این حس بی‌نظیر در بین ابیات فاخر شاعرانی مثل فاضل نظری که سروده‌هایش دارای چنین وجوه جذابی است می‌کشاند و انسان را امیدوار می‌کند که هنوز سلیقه و ذائقه مخاطب شعرخوان ایرانی به ابتذال کشیده نشده‌است.