شفافیت مانع ۷ میلیارد دلار قاچاق موبایل شد

به گزارش پایگاه 598، فرهیختگان طرح رجیستری گوشی همراه را ارزیابی کرده است: براساس آمارهای گمرک ایران در ۹ ماهه منتهی به آذرماه امسال مجموع ارزش واردات موبایل دومیلیارد و ۹۱۷ میلیون دلار بوده است. این رقم با در نظر گرفتن دلار آزاد ۲۶ هزار و ۷۰۰ تومانی فعلی ارزش ریالی واردات موبایل را به ۷۷ هزار و ۸۸۶ میلیارد تومان می‌رساند.

طی دوسال اخیر با شیوع ویروس کرونا، درکنار تمرکز سیستم آموزشی کشور بر آموزش آنلاین، دورکاری‌های نیروی کار نیز افزایش‌ یافته است. همه اینها باعث‌شده تقاضا برای انواع گوشی‌های هوشمند تلفن‌همراه افزایش یابد. براساس آمارهای رسمی، از اول سال جاری تا پایان آذرماه درمجموع ۱۳ میلیون و ۶۸۰ هزار دستگاه به ارزش دومیلیارد و ۹۱۷ میلیون دلار بوده است. این میزان ارزبری برای واردات موبایل، دقیقا فقط ۳۶۷ میلیون دلار از کل صادرات بخش صنعت ایران کمتر است. آمارهای رسمی می‌گویند ۷۱ درصد از واردات موبایل مربوط به گوشی‌های محدوده قیمتی بین ۱۵۰ تا ۳۰۰ دلار بوده و ۲۹ درصد دیگر مربوط به گوشی‌های بالای ۳۰۰ دلار است. محاسبه حدودی گردش مالی این میزان موبایل وارداتی در کشور حکایت از گردش ۱۱۷ هزار میلیارد تومان دارد. نکته جالب‌توجه در بازار موبایل کشور، موبایل‌هایی هستند که قیمت‌شان بیش از ۶۰ میلیون تومان و به‌عبارتی بین ۱۵ تا ۱۶ برابر حقوق ماهانه یک کارگر به فروش گذاشته‌ شده‌اند. براساس آمارهای رسمی، این مدل از گوشی‌های لاکچری کم هم نیستند و امسال حدود یک‌میلیون و ۷۴ هزار دستگاه گوشی با قیمت بین ۶۰۰ تا ۱۶۰۰ دلار وارد کشور شده‌اند.

گردش مالی۱۱۷هزارمیلیارد تومانی موبایل

براساس آمارهای گمرک ایران در ۹ ماهه منتهی به آذرماه امسال مجموع ارزش واردات موبایل دومیلیارد و ۹۱۷ میلیون دلار بوده است. این رقم با در نظر گرفتن دلار آزاد ۲۶ هزار و ۷۰۰ تومانی فعلی ارزش ریالی واردات موبایل را به ۷۷ هزار و ۸۸۶ میلیارد تومان می‌رساند. بررسی قیمت برخی گوشی‌های موبایل در ایران با قیمت آن در بازارهای جهانی نشان می‌دهد قیمت ارائه‌شده در بازار ایران به‌طور میانگین در برخی گوشی‌ها ۵۰ درصد افزایش قیمت نسبت به قیمت آن در کشورهای مبدا نشان می‌دهد که بخشی از این افزایش قیمت به‌واسطه حقوق ورودی و گمرکی و هزینه‌های واردات (حمل‌ونقل و...) و بخش قابل‌توجهی نیز هزینه گارانتی و بیمه و سود فروشندگان است. برای مثال گوشی اپل آیفون۱۳ پرو مکس (رنگ طلایی ظرفیت یک ترابایت و رم ۶ گیگابایت) درحالی در بازارهای جهانی و فروشگاه‌های بزرگ آنلاین حدود ۱۵۹۹ دلار است که همین گوشی موبایل در فروشگاه‌های آنلاین ایران نزدیک به ۶۴ میلیون تومان به فروش می‌رسد. با این حساب، اگر ارزش ریالی ۱۵۹۹ را به نرخ آزاد ۲۶ هزار و ۷۰۰ تومان فعلی محاسبه کنیم، بدون سود فروشنده، هزینه‌های واردات و... قیمت این گوشی حدود ۴۲ میلیون و ۷۰۰هزار تومان خواهد بود که با قیمت فروش در ایران ۵۰ درصد فاصله دارد. در این صورت واردات ۷۸ هزار میلیارد تومانی موبایل با احتساب افزایش ۵۰ درصدی هزینه‌های وارداتی و سود فروشندگان، در ایران گردش مالی ۱۱۶ هزار و ۸۲۹ میلیارد تومانی تومانی را به همراه خواهد داشت.

۱۴میلیون دستگاه موبایل وارد شده

اما درخصوص تعداد موبایل وارداتی نیز آن‌طور که محمدرضا عالیان، سخنگوی انجمن واردکنندگان تلفن همراه به خبرگزاری دولت (ایرنا) می‌گوید، از ابتدای سال تا پایان آذرماه ۱۳میلیون و ۶۸۰ هزار دستگاه موبایل وارد و در این بازه زمانی ۱۳ میلیون و ۸۳۰ هزار دستگاه مصرف شده است. وی درخصوص وضعیت بازار در یک‌سال گذشته نیز اظهار می‌دارد از آذر سال گذشته تا آذر امسال، ۱۹ میلیون و ۵۸۰ هزار دستگاه تلفن‌همراه وارد و از این تعداد، ۱۸میلیون و ۴۵۰ هزار دستگاه مصرف شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد واردات موبایل در ۹ماهه سال جاری از کل واردات ۱۳ میلیون و ۴۹۲ هزار دستگاه طی سال ۱۳۹۹ حدود ۱۸۸هزار دستگاه نیز بیشتر است. همچنین کل واردات گوشی موبایل در سال ۱۳۹۸ نیز ۱۵میلیون و ۳۰۰ هزار دستگاه بوده است که واردات سال جاری احتمالا رکورد سال‌های قبل و ازجمله سال ۱۳۹۸ را نیز خواهد شکست.

واردات ۱ میلیون گوشی بالای ۱۶میلیون تومان

طبق اظهارات محمدرضا عالیان، سخنگوی انجمن واردکنندگان تلفن همراه، از کل ۱۳ میلیون و ۶۸۰ هزار دستگاه موبایلی که از ابتدای سال تا پایان آذرماه امسال وارد کشور شده، ۹ میلیون و ۷۴۹ دستگاه تلفن همراه، قیمتی بین ۱۵۰ تا ۳۰۰ دلار داشته‌اند که بیشترین تعداد واردات گوشی را به خود اختصاص می‌دهند. این میزان معادل بیش از ۷۱ درصد از گوشی‌های موبایل وارداتی را شامل می‌شود. طبق اظهارات وی، در همین بازه زمانی، هفت‌میلیون و ۲۸۲هزار دستگاه تلفن همراه با قیمت کمتر از ۱۵۰ دلار وارد کشور شده که علاوه‌بر تلفن همراه، سیم‌کارت، گجت‌های پوشیدنی، ساعت هوشمند و فیچرفون‌ها (تلفن‌های دکمه‌ای) را شامل می‌شود.

سخنگوی انجمن واردکنندگان تلفن همراه می‌گوید، تعداد یک‌میلیون و ۴۷۴ هزار دستگاه تلفن همراه با قیمت بین ۳۰۰ تا ۶۰۰ دلار وارد کشور شده که به آنها موبایل‌های میان‌رده اطلاق می‌شود. تعداد یک‌میلیون و ۷۴هزار دستگاه پرچمدار با قیمت بالای ۶۰۰ دلار نیز وارد شده که بیشتر گوشی‌های برند اپل هستند. آنطور که عالیان می‌گوید، در ۱۲ ماه گذشته، ۹میلیون و ۳۵۰هزار دستگاه تلفن همراه سامسونگ، دومیلیون و ۴۴۰ هزار دستگاه نوکیا، پنج‌میلیون و ۶۶۰ دستگاه شیائومی، یک‌میلیون و ۱۰هزار دستگاه اپل و ۲۷۲هزار دستگاه هواوی وارد کشور شده است. وی با بیان اینکه سهم برندها از بازار تلفن همراه کشور نسبت به ماه قبل تغییر آنچنانی نداشته است، ادامه ‌داد: سامسونگ ۴۸ درصد، شیائومی ۲۹ درصد، نوکیا ۱۲ درصد، اپل پنج درصد و هواوی دو درصد از سهم بازار را به خود اختصاص داده‌اند.

از مجموع اظهارات سخنگوی انجمن واردکنندگان تلفن‌همراه این‌طور برداشت می‌شود که تعداد یک‌میلیون و ۷۴ هزار دستگاه پرچمدار با قیمت بالای ۶۰۰ دلار نیز وارد شده که با نرخ فعلی ۲۶ هزار و ۷۰۰ تومانی دلار در بازار، ارزش آنها بیش از ۱۶میلیون تومان خواهد بود.

واردات ۳ میلیاردی و معجزه شفافیت

آنطور که در نمودار هم مشاهده می‌شود، ارزش دلاری واردات موبایل به یک‌باره از سال ۱۳۹۸ جهش عجیبی پیدا کرده است. طبق این آمارها، ارزش واردات موبایل ایران از ۳۰میلیون دلار در سال ۱۳۸۹ به ۲۴۹میلیون دلار تا سال ۱۳۹۵ رسیده است اما در سال ۱۳۹۶ این رقم به ۵۲۹ میلیون دلار رسیده و در سال ۱۳۹۷ نیز این رقم ۳۴۲ میلیون دلار بوده است. با این حال در سال ۱۳۹۸ ارزش واردات به دومیلیون و ۸۱۵ میلیون دلار رسید که نسبت به رقم واردات سال ۹۷ رشد ۷۲۳ درصدی و نسبت به سال ۱۳۹۶ نیز رشد ۴۳۲ درصدی را حکایت می‌کرد. در سال ۹۹ نیز رقم واردات موبایل دومیلیارد و ۴۳۷ میلیون دلار و در ۹ماهه امسال نیز این رقم دومیلیون و ۹۱۷ میلیون دلار بوده است.

طی ۱۰ یا ۱۵ سال اخیر از آنجایی که بازار موبایل ایران هیچ‌وقت با کاهش عرضه شدید روبه‌رو نبوده، اصلی‌ترین دلیل این جهش، اجرایی‌شدن طرح ثبت دستگاه‌های سیم‌کارت‌خور (رجیستری) است و افزایش واردات گوشی‌های گرانقیمت و... مواردی هستند که در اولویت‌های بعدی باید از نقش آنها سخن گفت. طرح رجیستری که با هدف مبارزه با قاچاق کالا و ارز و رهگیری کالای قاچاق تا زنجیره مصرف اجرایی شده، برای اولین‌بار در اواسط سال ۸۵ در کشورمان مطرح شد اما به دلیل اشکالات فراوانی که داشت، در اوایل سال ۸۶ متوقف شد. این طرح سال‌هاست در مرحله‌ آزمایشی قرار داشت و بارها اجرایی شده و به دلیل مشکلات فنی متوقف شده بود. تقریبا از سال ۹۴ بود که اجرایی‌شدن طرح رجیستری جدی‌تر شد و کارگروه‌هایی برای بررسی تخصصی این طرح تشکیل شد. این طرح از پاییز ۹۶ مجددا به مرحله‌ اجرا درآمد. به نظر می‌رسد افزایش قابل‌توجه واردات موبایل در سه سال اخیر را باید با اجرایی‌شدن طرح رجیستری مرتبط بدانیم و از معجزه شفافیت سخن بگوییم که توانسته جلوی قاچاق موبایل از مبادی رسمی و غیررسمی را بگیرد؛ موضوعی که با اجرایی‌شدن کامل سامانه تجارت می‌تواند حجم قاچاق در ایران را به‌طور قابل‌توجهی کاهش دهد. به‌عبارتی، تجربه اجرای طرح رجیستری موبایل نشان می‌دهد اگر اراده‌ای در درون دولت و حاکمیت برای مبارزه با قاچاق وجود داشته باشد، قاچاق کالا در کشور با سامانه‌های نظارتی به‌طور قابل‌توجهی کاهش خواهد یافت.

واردات موبایل برابر با کل صادرات صنعتی ایران!

 طی دو سال اخیر و با شیوع کرونا میزان مصرف گوشی‌های موبایل افزایش قابل‌توجهی داشته است. دلیل این افزایش تقاضا هم نیاز به گوشی‌های تلفن برای تحصیل دانش‌آموز، دانشجویان و... بوده است. اما درخصوص اینکه میزان ارزبری واردات موبایل چقدر مهم است، مقایسه آن با واردات و صادرات برخی اقلام نشان می‌دهد ارزبری واردات موبایل در ۹ ماهه امسال حدود ۹۶۱ میلیون دلار کمتر از کل صادرات بخش کشاورزی کشور در این مدت بوده است. همچنین کل صادرات یا ارزآوری بخش صنعت ایران تنها ۳۶۷ میلیون دلار بیشتر از ارزبری واردات موبایل بوده است.

واردات موبایل ۵۲۰ میلیون دلار از کل واردات ذرت، ۸۲۹ میلیون دلار از واردات روغن و ۱.۵ میلیارد دلار از واردات دانه‌های روغنی بیشتر است و همچنین این میزان ۲.۲۷ برابر واردات کنجاله، ۳.۱ برابر واردات برنج، ۴ برابر صادرات پسته، ۶.۳ برابر واردات قند و شکر، ۱۱ برابر واردات چای، ۱۸.۸ برابر واردات حبوبات، ۲۱.۶ برابر واردات مرغ، ۲۴ برابر صادرات فرش و صنایع‌دستی، ۲۸.۶ برابر صادرات زعفران، ۴۱.۷ برابر واردات گوشت قرمز و ۶۳ برابر واردات تخم مرغ بوده است.

قیمت این گوشی‌ها ۱۶ برابر حقوق یک کارگر

طی سال‌های اخیر بسیاری از ایرانیان ساکن خارج از کشور در خاطراتی که از زندگی در کشورهای غربی، آمریکا و... در فضای مجازی و رسانه‌ها و... نقل کرده‌اند، مدعی شده‌اند در بسیاری از کشورهای غربی تصور مردم عادی این است که مثلا ایرانی‌ها هیچ وقت روی برف را ندیده‌اند، یا ایرانی‌ها با تکنولوژی روز دنیا بیگانه هستند؛ ایرانی‌ها شاید خودروهای لاکچری و گران‌قیمت، گوشی‌های موبایل گران‌قیمت روز و امثالهم را در کشور خود از نزدیک ندیده‌اند. اما ایرانی‌های ساکن خارج زمانی که با جزئیات از بازار خودروهای وارداتی؛ گوشی‌های وارداتی، سبک زندگی برخی از ایرانیان برای خارجی‌ها توضیح داده‌اند، نظر آنها به کلی تغییر کرده است. به‌هرحال موضوع بحث ما طرح این‌گونه مباحث نیست و نمی‌خواهیم درباره قبح و گناه واردات موبایل‌های گران‌قیمت و امثالهم بحث فلسفی کنیم، صرفا می‌خواهیم به این بپردازیم که فاصله زیاد فقر و ثروت و تعمیق شکاف طبقاتی در ایران موجب شده ما در بازار شاهد گوشی‌های موبایلی باشیم که قیمت آنها ۱۶ برابر حقوق ماهانه یک کارگر باشد. این اعداد در جدول ذکر شده و نشان می‌دهد گران‌ترین گوشی موبایل در فروشگاه‌های آنلاین ایران حدود ۶۴ میلیون تومان رقم خورده که مربوط به گوشی اپل آیفون ۱۳ پرو مکس(رنگ طلایی با ظرفیت ۱ ترابایت و رم ۶ گیگابایت) می‌شود. گوشی بعدی، ایسوس راگ فون ۵ اس پرو است که قیمت آن ۵۳ میلیون تومان است. سومین گوشی غیر از برند اپل، گوگل پیکسل ۶ پرو است که قیمت آن ۵۳ میلیون تومان ذکر شده است. اپل آیپد پرو ۹/۱۲- ۲۰۲۱ با قیمت ۵۲ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان در رتبه چهارم، سامسونگ گلکسی زد فولد ۳ ۵ جی با ۵۰ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، اپل آیپد پرو ۱۱- ۲۰۲۱ و شیائومی می‌۱۱ اولترا هر دو با ۴۳.۴۳۵ میلیون تومان و سامسونگ گلکسی اس ۲۱ اولترا ۵ جی با ۴۰ میلیون تومان در رتبه‌های بعدی قرار دارند.