به گزارش
پایگاه 598-معصومه پورصادقی/
انریکه مورا ،دیپلمات اسپانیایی و فرد مورد اعتماد و هم وطن جوزف بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی که معاون او در این حوزه است، روز پنج شنبه ۲۲ مهر به تهران سفر و با علی باقری، معاون سیاسی وزیر امور خارجه دیدار کرد. مورا با فرهنگ و زندگی مردم خاورمیانه بیگانه نیست؛ ماموریتهای او در لبنان و قبرس از او دیپلماتی آشنا به مسائل این منطقه ساخته است و با داشتن تالیفاتی در ارتباط با مدیریت بحران ها و حضور در کشور فنلاند که یکی از ارکان سیاست خارجی آن همواره نقش آفرینی در مدیریت بحرانهای بینالمللی بوده است، مورا را تبدیل به فردی آشنا به مذاکرات و گفتوگو در موضوعاتی که تصور میشود استعداد تبدیل شدن به یک بحران را دارند، کرده است. حالا او به ایران سفر میکند تا از نزدیک حرفهای ایران را بشنود و احتمالا پیامهای دیگر طرفهای غربی برجام را به ایران منتقل کند.
این نخستین دیدار سطح بالای مقامات ایران و اتحادیه اروپایی است که گفته میشود منحصر به مسئله برجام نبوده است هر چند ترکیب هیئت ایرانی که طرف مذاکره با معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی بودند نشان میداد که وزن برجام در این گفتوگوها سنگینتر از سایر موضوعاتی بوده است که گفته میشد قرار است در مورد آن گفتوگو شود. با این وصف، گفتوگوهای معاون سیاسی وزیر امور خارجه با معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی را باید نخستین گفتوگوی سطح بالای دولت سیزدهم با طرفهای اروپایی در تهران برای رفع تحریمهای ظالمانه علیه ایران دانست.
معاون سیاسی وزارت امور خارجه کشورمان در این ملاقات، با تاکید بر این که ایران همواره ثابت کرده که یک بازیگر مسئول در عرصه بینالمللی است، در حالی که رفتار طرف مقابل نشان میدهد که با مسئولیت پذیری فاصله معناداری دارد، تصریح کرد: هر طرف که مسئولیت پذیری بیشتری از خود نشان دهد، به میز مذاکره نزدیکتر است.
باقری با اشاره به این که برای ایران دستیابی به نتایج ملموس موضوعیت دارد، تصریح کرد: ایران برای مذاکرات جدی که نتیجه آن توافق عملی و نه توافق کاغذی باشد، همواره آماده است.
معاون سیاسی وزارت امور خارجه با اشاره به این موضوع که تردید جدی در مورد اراده واقعی آمریکا برای انجام تعهداتش وجود دارد، از بی عملی طرفهای اروپایی در اجرای تعهدات خود ذیل برجام انتقاد نموده و بر ضرورت مسئولیت پذیری آنها تاکید کرد.
انریکه مورا نیز ضمن تشریح مسئولیت خود به عنوان هماهنگ کننده کمیسیون مشترک برجام، بر آمادگی خود به منظور همکاری با کشورمان و سایر طرف ها در جهت ادامه مذاکرات برای دستیابی به نتیجه ای که مورد پذیرش همه طرف ها باشد، تاکید کرد.
از زمان روی کار آمدن دولت سیزدهم و بویژه از زمان تشکیل کابینه و استقرار تیم جدید سیاست خارجی دولت سیزدهم، گمانه زنیهای زیادی در ارتباط با رویکرد اعلامی و اعمالی و نوع برخورد این دولت با مسئله برجام وجود داشت. خطوط و مختصات سیاست اعلامی دستگاه دیپلماسی دولت سیزدهم در قبال برجام در این مدت سه ماه از زمان تشکیل دولت تا حدود زیادی مشخص شد. از میان سخنرانیها و مصاحبهها و موضع گیریهای رئیس جمهور، وزیر امور خارجه و همچنین سخنگوی وزارت امور خارجه میشود اینگونه استنباط کرد که اصلیترین خمیرمایه این سیاست «بیاشتیاقی به برجام» و «در پیش گرفتن سیاست صبر راهبردی بر مبنای عنصر اول» میباشد.
با عبور از مرحله شکل گرفتن سیاست اعلامی دولت سیزدهم، از روز گذشته و انجام اولین مذاکره مستقیم و رسمی و حضوری بین مقامات ایران و اتحادیه اروپایی میتوان ادعا کرد شکل گیری سیاست اعمالی دولت سیزدهم در قبال برجام نیز کلید خورده است. آنچه روز پنجشنبه در ساختمان شماره ۱ وزارت امور خارجه رخ داد، برخلاف برخی از گمانهزنیهای تبلیغی مغرضانه علیه دولت، نشان داد که سیاست اعمالی دولت مبتنی بر تداوم گفتوگو با حفظ ساختار انسانی و محتوایی مذاکرات رفع تحریمها علیه ایران در دولت دوازدهم، است. انتخابی هوشمندانه مبنی بر واقع بینی تیم جدید سیاست خارجی دولت سیزدهم. آنچه در مورد برجام و مذاکرات برای احیاء جسم نیمه جان برجام به دولت سیزدهم رسیده است توسط کسانی شکل گرفته است که قطعا نمیتوانند با پایان دولت دوازدهم، مسئولیت خود در قبال آن را پایان یافته بدانند ولذا باقی نگه داشتن بدنه میانی مذاکرات نه از روی اجبار که از روی واقع بینی عملگرایانه دولت سیزدهم قابل تفسیر است. آنها باید حداقل برای یک دوره انتقالی چندین ماهه تشکیل دهنده بدنه همراه مذاکرات باشند.
جریان رسانهای غربیها از یکی دو روز مانده به انجام سفر مورا تلاش کردند با ایجاد خط رسانهای علیه ایران، پیامهای تحریک آمیز و تهدیدآمیزی علیه ایران در ارتباط با برجام ارسال کنند. خویشتنداری ایران اما، مانع افتادن به دام فضای رسانهای که به عنوان تاکتیکی برای تحت تاثیر قرار دادن فضای مذاکرات و طرفهای ایرانی مذاکرات انجام میشد، بیفتد.
حالا مورا قطعا با تصویری روشن به بروکسل باز خواهد گشت. مجموعه سیاستهای اعمالی و اعلامی دولت سیزدهم در مدت سه ماه اخیر را میتوان در این خلاصه کرد که مذاکرات برای ایران چیزی جز «مذاکره برای رفع تحریمهای ظالمانه علیه مردم ایران نیست.»
از نظر ایران هیچ بحث فنی و هستهای برای مذاکره وجود ندارد و آنچه از این پس انجام خواهد صرفا مذاکره برای رفع تحریمها و بازگشت طرفهای غربی بویژه آمریکا به اجرای کامل تعهدات بر زمین مانده آنهاست. ایران به درستی این رویکرد را دنبال کرده است که مذاکرات فنی برجام طی ۶ ماه گذشته توسط دولت قبل انجام شده و آنچه باقی مانده است صرفا اراده سیاسی – عملی آمریکا و اتحادیه اروپایی برای تامین حقوق حقه مردم ایران در رفع تحریمهای ظالمانهای است که در دوره ترامپ علیه ایران وضع شد. ارادهای تضمین شده و غیرقابل بازگشت تحت تاثیر تحولات سیاسی داخلی کشورهای غربی طرف برجام.
آنچه با روی کار آمدن ترامپ اتفاق افتاد تجربهای است که باید همواره در جلو چشمان مقامات جدید کاخ سفید و مقامات اتحادیه اروپایی به تصویر کشیده شود و زنده نگه داشته شود و تصور نشود که دوران ترامپ تمام شد؛ تغییرات سیاسی در تمام کشورهای طرف برجام قابل پیشبینی بود اما آنچه در آمریکا رخ داد و اقداماتی که ترامپ در قبال برجام انجام داد بر همگان ثابت کرد که خوشبینی مبتنی بر باور حفظ ظاهر در اجرای تعهدات کفایت نمیکرده است و باید در دوره جدید، در صورتی که آمریکا قصد بازگشت به برجام را دارد، علاوه بر برداشتن تمامی تحریمهایی که در دوره ترامپ علیه ملت ایران وضع شد، تضمین ممکن و قابل اطمینانی را برای عدم تکرار تجربه دولت ترامپ ارائه نماید.
انریکه مورا با تجربهتر از آن است که پیام نهایی ایران در مورد برجام در تهران نگرفته باشد. کسی روز پنجشنبه در برابر مورا نشست و مذاکرات را پیش برد تلاش کرد جدیت ایران در دوره جدید رابه طرف مقابل منتقل کند. قطعا مقام اروپایی متوجه شده است که دوران خریدن وقت برای مذاکرات گذشته است. حالا ایران با وجود تمام چالشهای داخلی اقتصادی، راه حل برون رفت از این سختیهای اقتصادی را منتظر ماندن به تصمیمات اروپاییها نمیداند و در صورتی که بتواند به مرور با عبور از محدودیتهای کرونایی، بخشی از درآمدهای ارزی خود را احیاء کند، قطعا بیش از آنچه امروز به نمایش میگذارد، بینیاز از سرنوشت نهایی برجام خواهد شد. بدون تردید غربیها نیز متوجه این شدهاند که ایران به مرور خود را با شرایط عدم بهرهمندی کامل از مزایای برجام وفق داده است و با گذشت سه سال از بر زمین ماندن برجام، میزان بردباری و انطباق پذیری داخلی ایران به این مرحله رسیده است و به نظر میرسد اتفاقا طرفهای غربی از همین ناحیه احساس خطر کردهاند.
همانگونه که جریانهای رسانهای غربی پیش از انجام سفر مورا به تهران با انتشار اخبار مختلف، با هدف تحت تاثیر قرار دادن مذاکرات به نفع طرفهای غربی، به استقبال آن رفتند باید منتظر ماند و دید خط رسانهای آنها بعد از بازگشت مورا به بروکسل چه خواهد بود. تردیدی نیست که طیف متنوعی از دستور کار مذاکرات، از تحولات منطقه، روابط دوجانبه با اتحادیه اروپایی، تحولات افغانستان، وضعیت فاجعه بار انسانی در یمن و چندین موضوع دیگر، که برای این دیدار تنظیم شده بود نشان میداد که برای ایران برجام محدود به مذاکره برای برداشته شدن تحریمهای ظالمانه علیه مردم ایران است و درهای تعامل و مذاکره با اتحادیه را با وجود بیعملی و ناتوانی این اتحادیه در جبران بدعهدیها و نقض عهدهای آمریکا، باز نگه داشته است و همچنان پایبند به سیاست سالهای گذشته برای مذاکره است؛ اما مذاکره برای تحقق حقوق ملت ایران و پایبندی دیگر طرفها به تعهداتشان که هیچ کس نمیداند آخرین باری که به آن پایبند بودهاند، کی بوده است.
* رسالت