متهم ردیف اول بحران آب خوزستان کیست؟

به گزارش پایگاه 598، به نقل از فارس، بحران آب استان خوزستان در تابستان سال جاری فصل جدیدی در حوزه منابع آبی کشور رقم زد. این اتفاق بسیار مهم ثابت کرد، هزینه سوء مدیریت‌های ایجاد شده در مدیریت منابع آب دیگر با فرض منابع نامحدود این مایع حیات قابل پوشش نیست و هرگونه تصمیم بدون تفکر و غیر کارشناسی در این حوزه می‌تواند منشا بحران‌های گسترده قرار گیرد.

بر همین اساس در این گزارش قصد داریم، ابعاد متفاوتی از شکل‌گیری و تشدید تنش آبی خوزستان و نقش وزارت نیرو در این مسئله را بررسی کنیم.

*نظارت بر مصرف آب وظیفه حاکمیتی وزارت نیرو است

در همین رابطه اگر نگاهی به حاکمیتی وزارت نیرو بیندازیم، متوجه این مسئله می‌شویم که سازماندهی نظام تخصیص خرد آب در سطح حوضه‌های آبریز کشور و ایجاد بانک اطلاعاتی مربوطه و نظارت کلی بر مصرف به علاوه پیشنهاد سهم هر یک از بخشهای مصرف در سطح حوضه های آبریز با توجه به وضعیت منابع آبی مناطق به منظور اخذ تخصیص کلان حوضه‌های آبریز کشور از حوزه ستادی وزارت نیرو از اهم وظایف این وزارت‌خانه در حوزه آب و آبفا به حساب می‌آید.

این وظایف حاکمیتی وزارت نیرو در قالب بخش‌های 9 گانه حوضه‌های آبریز شکل‌گرفته زیر مجموعه شرکت مدیریت منابع آب ایران انجام می‌شود.

با توجه به مسئولیت‌های مذکور، واکاوی سوءمدیریت‌های شکل گرفته در استان خوزستان و به خصوص حوضه آبریز کرخه که کانون شروع بحران آب این استان به حساب می‌آید، تصویر مشخصی از دلایل شکل‌گیری و تشدید بحران آب خوزستان را نمایان می‌سازد.

*متولیان حوضه آبریز کرخه به مسئولیت خود عمل نکردند

به گزارش فارس، به استناد وظایف حاکمیتی وزارت نیرو که از طریق ساختار حوضه‌های آبریز 9 گانه در کشور پیگیری می‌شود و به تبع این موارد در حوضه آبریز کرخه نیز حکم‌فرماست، تخصیص خرد آب و نظارت بر مصرف از وظایف ساختار وزارت نیرو به حساب می‌آید.

 این در حالیست که یکی از عوامل اساسی تشدید بحران آب خوزستان مسئله تخصیص نادرست آب و برداشت غیر قانونی در پایین دست حوضه آبریز کرخه به حساب می‌آید. برای مثال در سد کرخه بر اساس مدلسازی‌های پیشرفته مقرر شد، در هر ثانیه  75 متر مکعب آب رهاسازی شده و این آب با پرداخت حق‌آبه قانونی در مسیر نهایتا با دبی 13 الی 14 متر مکعب در هر ثانیه به هور العظیم برسد. این در حالیست که برداشت بیشتر از حق آبه در مسیر به ویژه توسط مزارع شلتوک‌کاری سبب شد تا هیچ آبی به تالاب هور العظیم نرسد و شاهد بحران آب در روستاهای اطراف این منطقه باشیم.

در این خصوص، شاهپور رجایی، رئیس حوضه آبریز کرخه و مرزی غرب در بیان عوامل شکل‌گیری بحران کمبود آب تابستان استان خوزستان و برداشت غیر قانونی آب، گفت:« بحث مهم همان موضوع ممنوعیت کشت تابستانه بود که برنامه را به هم ریخت.»

این اظهارات رئیس حوضه آبریز کرخه و مرزی غرب به عنوان عامل وزارت نیرو در حالی مطرح می‌شود که مسئولیت تخصیص خرد آب و مهم‌تر از آن نظارت بر این تخصیص، آن هم در شرایط خشکسالی که منابع ورودی آب سد کرخه تا 70 درصد با کاهش مواجه شده است بر عهده وزارت نیرو بوده و این وزارت‌خانه باید از همه اختیارات خود در راستای انجام وظایف استفاده می‌کرد.

به عبارت دیگر اولین متهم شکل‌گیری و تشدید بحران خوزستان وزارت نیرو است که در انجام وظایف محوله از جمله تخصیص و نظارت بر اجرای دقیق این حوزه کوتاهی کرده و برداشت غیر قانونی در این مدت سبب شد تا شاهد شروع بحران آب در این استان باشیم.

*افتادن از چاله به چاه به دلیل سوء مدیریت منابع آب سد کرخه

علاوه بر این مسئله، ردپای متولیان تصمیم‌گیری حوضه آبریز کرخه در تشدید بحران‌های شکل‌گرفته و تبدیل این بحران به فرا بحران نیز به وضوح میسر است. بازخوانی اتفاقات این حوزه بیانگر این مسئله است که بر اساس کار کارشناسی خروجی سد کرخه به منظور در نظر گرفتن ریسک تداوم خشکسالی باید حداکثر 75 متر مکعب بر ثانیه در نظر گرفته شود.

بر همین اساس برداشت آب غیر قانونی و نرسیدن آب به هورالعظیم سبب ایجاد بحران شد و در اقدام غیر کارشناسی به جای اینکه برداشت‌های غیر قانونی آب متوقف شده و زمینه رسیدن آب به هورالعظیم فراهم شود، خروجی سد کرخه 2 برابر شده و به 160 متر مکعب بر ثانیه برسد.

با توجه به اینکه مسئولیت ارتقا خروجی با وزارت نیرو است، جای سوال است که چرا متولیان این مسئله در حوضه آبریز کرخه با علم به ذخایر بسیار محدود سد کرخه و همچنین پیش‌بینی تداوم خشکسالی در فصل پاییز چنین تصمیمی گرفته و بحران تابستان خوزستان را به فرا بحران بی‌آبی در این استان تبدیل کردند.

اقدام غیر کارشناسی افزایش خروجی سد کرخه به جای برخورد ریشه‌ای با مسئله کم آبی خوزستان سبب شد، تا برداشت‌های غیرقانونی از رودخانه کرخه بیشتر از گذشته شده و آب با ارزش و محدود پشت سد رها شود.

در حال حاضر تراز آبی سد کرخه فاصله بسیار اندکی با تراز نیروگاهی داشته و از هفته آینده برداشت آب از این سد باید از تخلیه‌گر تحتانی انجام شود. به عبارت دیگر سوء مدیریت آشکار متولیان حوضه آبریز کرخه سبب شده تا سد کرخه در دوره بحرانی برداشت قرار گرفته و در صورت تداوم خشکسالی شاهد گسترده شدن ابعاد بحران در استان خوزستان باشیم.