عصاره‌هایی گیاهی برای از بین بردن سوسک حمام

به گزارش پایگاه 598، به نقل از ایسنا، حشره «سوسَری آلمانی» یا به اصطلاح سوسک حمام؛ یکی از آفت‌های مهم بهداشتی است که انتشاری جهانی دارد. این آفت در اماکن مسکونی، رستوران‌ها، هتل‌ها، بیمارستان‌ها و انبار موادغذایی به سر می‌برد و می‌تواند بسیاری از عوامل بیماری‌زا مانند باکتری، ویروس، قارچ، تک‌یاخته و تخم انگل را به روش مکانیکی و یا از راه دستگاه گوارش خود به انسان منتقل کند.

به همین دلیل مبارزه با این آفت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. استفاده بیش از حد از گروه‌های مختلف حشره‌کش‌ها علیه سوسری‌ها، باعث بروز مقاومت آن‌ها به این حشره‌کش‌ها شده است. به همین دلیل محققان به دنبال یافتن جایگزین مناسبی برای حشره‌کش‌های شیمیایی هستند و در این بین توجه خاصی به یافتن ترکیبات گیاهی دارند. استفاده از اسانس گیاهان برای مبارزه با آفت‌ها مانند سوسری‌های آلمانی، علاوه بر جلوگیری از مقاومت آن نسبت به سموم شیمیایی، میزان مصرف ترکیبات شیمیایی را نیز کاهش داده و در نتیجه در هزینه و زمان نیز صرفه‌جویی می‌شود.

گیاه «اسطوخودوس» یا «لاوندر» در زبان لاتین به معنای تمیزکننده و شوینده است و امروزه خاصیت ضد عفونی‌کنندگی آن شناخته شده است. گیاه «رزماری» یا «اکلیل کوهی» نیز در صنایع دارویی، آرایشی بهداشتی کاربرد زیادی دارد.

بر همین اساس پژوهشگران حشره‌شناسی پزشکی و داروسازی با انجام یک مطالعه میزان سمیت و خاصیت حشره‌کشی اسانس گیاهان اسطوخودوس و رزماری را بر روی حشره سوسری آلمانی بررسی کردند.

برای انجام این مطالعه که در شرایط آزمایشگاهی انجام گرفت، سوسری‌های آلمانی طی شش ماه در آزمایشگاه پرورش داده شدند. پژوهشگران پس از عصاره‌گیری از گیاهان اسطوخودوس و رزماری، کاغذهای صافی را به غلظت‌های مختلف از این عصاره‌های گیاهی آغشته کردند و آن‌ها رد محیط سوسری‌ها قرار دادند. در نهایت پس از ۲۴ ساعت میزان مرگ‌ومیر سوسری‌ها مورد بررسی قرار گرفت و داده‌های به‌دست آمده با استفاده از روش‌های آماری تحلیل شدند.

نتایج این مطالعه نشان داد که اسانس اسطوخودوس با غلظت‌های ۲۵ و ۳۰ درصد بیشترین تاثیر را بر روی سوسری‌های آلمانی دارد. به طوری که میزان مرگ‌ومیر در این دو دوز به ترتیب حدود ۸۳.۵ و ۹۶.۵ درصد بود.

بررسی تاثیر اسانس رزماری نیز حاکی از این بود که این اسانس با دوز ۲۵ و ۳۰ درصد، بیشترین تاثیر را بر روی سوسری آلمانی دارد. به طوری که درصد مرگ‌ومیر در این دو دوز به ترتیب ۹۳.۵ و ۸۰ درصد بود.

همچنین یافته‌ها نشان داد که با افزایش غلظت هر دو اسانس، میزان مرگ‌ومیر سوسری‌ها افزایش می‌یابد. در این مطالعه مشخص شد که اثر حشره‌کشی (متوسط دوز کشنده یا LD۵۰) اسانس اسطوخودوس بیشتر از رزماری است و اسانس اسطوخودوس با دوز کم‌تری اثر حشره‌کشی خود را نسبت به رزماری نشان داد.

به گفته پژوهشگران این تحقیق؛ با توجه به این‌که میزان متوسط دوز کشنده اسانس این دو گیاه به بسیار پایین‌تر از دوزهای مصرفی حشره‌کش‌های شیمیایی فعلی هستند و همچنین پدیده مقاومت به حشره‌کش‌ها به طور روزافزونی در حال افزایش است؛ به نظر می‌رسد که اسانس گیاهانی مانند اسطوخودوس و رزماری بتوانند در آینده جایگزین‌های مناسبی برای آفت‌کش‌های شیمیایی باشند تا از شیوع مقاومت در سوسری‌ها نسبت به آفت‌کش‌ها کاسته شود.

همچنین این محققان معتقدند که این اسانس‌های گیاهی از نظر اقتصادی هزینه‌های کم‌تری دارند. به علاوه اسانس‌ها خطرات زیست‌محیطی کم‌تری نسبت به آفت‌کش‌ها، به خصوص برای پستانداران و موجودات مفید دیگر در طبیعت دارند. با توجه به این‌که ایران دارای پتانسیل و شرایط مناسبی برای رشد و تکثیر این گیاهان است، به نظر می‌رسد که اسانس گیاهانی مانند اسطوخودوس و رزماری بتوانند در آینده، جایگزین مناسبی برای حشره‌کش‌های شیمیایی باشند.

در انجام این تحقیق محمدمهدی توکلی، بهروز داوری، عارف صالح‌زاده و امیرحسین ظهیرنیا؛ پژوهشگران حشره‌شناسی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی همدان، حسن نصیریان از دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران و شیرین مرادخانی از دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی همدان، با یکدیگر مشارکت داشتند.

یافته‌های این مطالعه مرداد ماه سال جاری به صورت مقاله علمی با عنوان «بررسی خواص حشره‌کشی اسانس گیاه رزماری و اسطوخودوس بر روی سوسری آلمانی در شرایط آزمایشگاهی» در دوماه‌نامه علمی پژوهشی فیض؛ زیر نظر دانشگاه علوم پزشکی کاشان منتشر شده است.