کشت برنج در اوج بحران خشکسالی و تنش آبی

به گزارش پایگاه 598، به نقل از تسنیم، در طی سال‌های اخیر بنا بود کشت برنج در استان‌ها و از جمله استان فارس با محدودیت همراه باشد تا در نهایت کشت و برداشت این محصول به صفر برسد، اما واقعیت امر گویای این است که نه تنها کشت برنج محدود نشده، بلکه در دوره‌ای که بنا بود محدویت کشت دنبال شود شاهد کشت و برداشت بیشتر این محصول نسبت به پارسال بوده‌ایم.

با وجود اینکه جهاد کشاورزی استان خدماتی به بهره‌برداران برنج ارائه نمی‌دهد و هیچ حمایتی از کشت برنج انجام نمی‌شود، اما در دو سال گذشته کشاورزان در شهرستان‌های کازرون، نور آباد و برخی مناطق در شهرستان مرودشت به صورت پراکنده و نقطه‌ای اقدام به کشت برنج کردند.

بی‌شک مزیت اقتصادی کشت برنج مهمترین موضوعی است که سبب شده بسیاری از کشاورزان همچنان اولویت اصلی خود را کشت برنج قرار دهند و چندان روی خوش به کشت‌های جایگزین نشان ندهند. برای هر هکتار برنج معادل 4 برابر دیگر محصولات کشاورزی آب نیاز است و براساس بررسی‌های انجام شده برای هر هکتار برنج 25 هزار متر مربع آب مصرف می‌شود.

به گفته مدیرکل محیط زیست فارس حدود 31 هزار هکتار از اراضی استان فارس به کشت برنج اختصاص داده شده است و این درحالی است که از 8 هزار هکتار کشت برنج به این میزان رسیده است که این امر نشان می‌دهد در کارگروه‌های حفظ منابع آب، هیچ رخداد مثبتی انجام نشده است.

فارس سال سخت آبی را پیش‌رو دارد و به دلیل کمبود بارش طی سال‌های اخیر، نگرانی نسبت به چگونگی تامین آب مورد نیاز افزایش یافته که یکی از راهکار‌های مطرح شده کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی با اجرای ایده‌های جدید است.

باید اشاره کرد که فارس رتبه نخست فرونشست زمین در جهان را دارد و این استان به علت خشک شدن تالاب‌هایش بویژه دو تالاب معروف بختگان و پریشان در معرض جدی هجوم ریزگرد‌ها قرار گرفته است. خشکسالی‌های پی درپی و برداشت بی رویه چاه، تلمبه‌های روستایی از منابع آب‌های زیرزمینی دردشت‌های فارس باعث نابودی تالاب‌های زیبا و دریاچه‌های مهم این استان شده و فارس امروز به کانون مهم فرسایش‌های بادی جنوب ایران تبدیل شده است.

حمید رضا ظهرابی مدیرکل محیط زیست فارس در دیداری که با خبرنگاران داشت، با بیان اینکه کشت برنج در بالادست حوزه آبی براساس مصوبات قانونی در خارج از شمال کشور ممنوع شده است، گفت: سال گذشته هیچ استانی اجازه کشت برنج نداشت و مجلس بر اساس قانونی که تصویب کرد اختیار کشت یا عدم کشت را به کارگروه سازگاری با کم آبی سپرد و در استان فارس براساس تصمیم کارگروه کشت برنج در استان ممنوع اعلام شد.

وی در خصوص کشت برنج در منطقه کامفیروز شهرستان مرودشت، گفت: گرچه در کارگروه سازگار با کم آبی تصویب شد که کشت برنج در استان فارس اتفاق نیفتد، اما در طول چند سال گذشته افزایش کشت برنج در بالادست حوزه آبخیز طشک و بختگان شاهد بودیم که این موضوع تامین منابع آب را برای پایین دست با مشکل مواجه کرد.

ظهرابی با اشاره به اینکه تغییر کاربری در بین سد ملاصدرا و درودزن خیلی اثرگذار است و زمانی که سد ملاصدرا احداث شد هدف کنترل سیلاب بود، یادآور شد:، اما درحاضر از آب سد برای کشاورزی استفاده می‌شود و توسعه کشاورزی در بالادست حوزه سد ملاصدرا یکی از آسیب‌هایی است که زندگی مردم را در پایین دست تحت تاثیر قرار داده است و کشاورزی آن‌ها در حال از بین رفتن است.

وی تصریح کرد: این در حالی است که از نظر تاریخی، کشاورزان از گذشته حقابه داشتند و با این وضعیت معیشت خود را از دست می‌دهند. مدیرکل محیط زیست فارس با اشاره به اینکه بزرگترین هدف این بود که تحولات بالادست و مصرف آبی که در بالادست است را ببینیم و شرایط دیده شود، اما این اتفاق رخ نداد، تصریح کرد: این موضوع منجر به کشت زیاد و بی‌سابقه برنج در منطقه شده است.

ظهرابی با بیان اینکه در طول سال‌های 98، 99 و امسال مداوم افزایش کشت برنج در بالادست داشته‌ایم، ابراز کرد: این درحالی است که براساس قوانین باید کشت برنجی نداشته باشیم و در کارگروه سازگار با کم ابی در استان موضوع عدم کشت برنج در فارس تصویب شد، اما برخلاف آن عمل شد. وی افزود: کشت سنتی و غرقابی همیشه بوده است و تغییر کشت مطرح بوده است، اما مورد پذیرش کشاورزان واقع نشد.

ظهرابی همچنین در رابطه با سلامت غذایی کشت برنج نیز گفت: سلامت غذایی برعهده دانشگاه علوم پزشکی است و باید نمونه برداری و آنالیزکنند و در مورد محصول برنج هم در کشت‌های متراکم و دارای تکرار سالیانه افزایش غلظت فلزات سنگین در اراضی کشاورزی، محصولات و باقیمانده سموم را داشته باشیم که طبیعی است و افزایش مصرف کود شیمیایی فلزات سنگین و مصرف سموم آلایندگی را به همراه دارد.

مدیرکل محیط زیست فارس با اشاره به اینکه حدود 31 هزار هکتار از اراضی استان فارس به کشت برنج اختصاص داده شده است و این شرایط درحالی است که 40 درصد آب کم شده است، اما سطح زیر کشت برنج زیاد شده است و کشت ممنوعه است.

وی با اشاره به اینکه مدیریت بخشی و بخشی نگری یکی از چالش‌های اصلی مدیریت در این حوزه است و همه آثار و پیامد‌ها در حوزه محیط زیست و ... این است که هر بخشی به دنبال پیشبرد اهداف خود است، عنوان کرد: در بخش کشاورزی همین الان هم دنبال این است که سطح زیرکشت را افزایش دهد و حتی آنقدر تلاش برای رشد کشاورزی دارند و در بالا ست به بهای اینکه درپایین دست کشاورزی از بین برود، توسعه می‌دهند.

ظهرابی خاطرنشان کرد که این موضوع اثر مستقیم کاری است که مسئولان انجام داده اند و در اطراف طشک، بختگان وغیره به جای اینکه شیب دشت‌ها به سمت تالاب باشد از تالاب به سمت دشت است و این یعنی که سفره آب‌های زریرزمینی در حال شور شدن است و و شورشدن آب نی ریز، بخنتگان، طشک، خرامه و غیره با این حالت کشاورزی ان‌ها تا 10 سال آینده از بین می‌رود.

وی تاکید کرد که اگر اصلاح توسعه و توسعه پایدار نداشته باشیم آینده خوبی برای نسل آینده نداریم و مشکلات اساسی در الگوی کشت نبود قانون بازدارنده است که کشاورز را ملزم کند از قانون استفاده کند و با سیاست گذاری قیمت نهاده کشاورزی و یارانه دادن به محصولات کشاورزان را به تغییر الگوی کشت تشویق کنند.

ظهرابی معتقد است که مصوبات صورت گرفته در حوزه عدم کشت برنج بیشتر درحد توصیه است و کمتر در واقعیت اتفاق می‌افتد و سود کشاورز عامل اصلی کشت برنج است.

مدیرکل محیط زیست فارس همچنین در مورد وضعیت تالاب بختگان و طرح تحقیقاتی نجات بختگان گفت: طرح مدیریت زیست بومی با مشارکت مردم و دستگاه‌های دولتی و مراکز تحقیقاتی مصوب شد و جهت اجرایی شدن باید به سمت طراحی پروژه‌های عملیاتی برود و دانشگاه شیراز به عنوان دبیرخانه این طرح انتخاب شد و باید منتظر نتیجه از سوی دانشگاه باشیم.

ظهرابی همچنبن در رابطه با سایت دفن زباله در نزدیکی بختگان توضیح داد: این سایت هزار و 600 متر از محدوده تالاب فاصله داشت و کنار بخشی بود که به سمت تالاب می‌رفت که به دلیل بحث آب زیرزمینی و عمق آب اظهارنظری شد و درخواست توقف شد و درحال بررسی مکان جایگزین هستیم. وی افزود: در خصوص جاده هم این جاده قدیمی است و از قبل بوده که تعریض شده است و ارزیایی زیست محیطی دارد و کنار تالاب است.

به گزارش تسنیم کشت‌های جایگزین عمدتا کشت‌های شناخته شده هستند و عمده محصولاتی که مطرح می‌شود مانند ذرت علوفه، آفتابگردان، دانه‌های روغنی و کنجد است تا با حذف مزیت اقتصادی برنج تمایل به کشت‌های جایگزین ایجاد شود.