فقدان حفاظت پس از ثبت ملی بناهای میراثی

به گزارش پایگاه 598، به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان، با وجود پیگیری وزارت میراث فرهنگی و گردشگری درخصوص ثبت ملی بنا‌های تاریخی، هنوز خانه‌های ارزشمندی در پایتخت وجود دارند که بدون حفاظت و مرمت، دستخوش سرنوشت نازیبایی شده اند. خانه‌هایی که در فهرست آثار ملی ثبت شده اند، اما چهره‌ی غم زده شان، خبر از دل شکسته آن‌ها می‌دهد.

از این قبیل خانه‌های رها شده، دور از چشم ما نیستند. به عنوان نمونه، خانه شیخ فضل الله نوری، که تحت مالکیت اتحادیه کفاشان است، در سال ۱۳۹۸ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید. اما با وجود اثبات ارزش این بنا، نه از طرف مالک و نه از طرف میراث فرهنگی، اقدامی در جهت حفظ و مرمت این بنا صورت نگرفته است.

برای پیگیری درباره علت مرمت نشدن برخی از خانه‌های تاریخی ثبت ملی، با مرتضی ادیب زاده، معاون میراث فرهنگی استان تهران، گفتگو کردیم.

مرتضی ادیب زاده، معاون میراث فرهنگی استان تهران بیان کرد: بناهای ثبت ملی یا تحت مالکیت دستگاه های دولتی، و یا دستگاه های خصوصی می باشند. بناهای تحت مالکیت دستگاه‌های دولتی، براساس قانون حفظ و احیا، دولت وظیفه دارد از بودجه‌های سالانه برای حفظ و مرمت این آثار ملی، اعتباری را در نظر بگیرد.

وی افزود: در خصوص بنا‌های تحت مالکیت بخش خصوصی، علاوه بر اینکه مالکین موظف به حفاظت از آن‌ها هستند، وزارت میراث فرهنگی نیز با ارائه طرح‌های مشارکتی، آن‌ها را جهت مرمت و باززنده سازی حمایت می‌کند.

ادیب زاده درباره نحوه ارائه تسهیلات حمایتی جهت مرمت بنا گفت: در سال‌های گذاشته تسهیلات حمایتی مرمت به صورت نقدی در اختیار مالکان قرار میگرفته است، اما در حال حاضر این تسهیلات در قالب قرارداد‌های مرمتی در اختیار مالکان خصوصی، جهت احیا و طرح اشتغال زایی تعلق می گیرد. به عنوان نمونه در بازار تهران در قالب طرح‌های مشارکتی تیمچه حاجب الدوله توسط میراث فرهنگی، بامشارکت شهرداری و کسبه مورد مرمت و حفاظت قرار گرفته است.

وی همچنین درباره بنا‌های واجد ارزش که ثبت ملی نشده اند، بیان کرد: با حفظ بخش ارزشمند این بنا‌ها در قالب طرح‌های میان افزا و توسعه‌ای محدود می‌توان از فضا‌های خالی مانند حیاط، زمین و ... در پیرامون بنا‌های واجد ارزش استفاده کرد. این نوع بهره برداری با رویکرد حفاظتی در کشور‌های دیگر نیز مرسوم می‌باشد و در پی آن جداره ارزشمند حفاظت و بخش‌های فاقد ارزش نوسازی می‌شود.

وی افزود: امروزه بنا‌های تاریخی صرفا بنایی فرسوده و رها شده نبوده و ارزش افزوده‌ای پیدا کرده اند. در تهران نیز چند سالی است این حرکت به وجود آمده است و مالکین به جای تخریب، درصدد هستند بنا را مرمت نموده و آن را به فضا‌های فرهنگی، و یا کاربری‌های درخور هویت بنا تبدیل نمایند. برای مثال خانه رهاوی در خیابان هدایت نیز علیرغم دارا بودن رای دیوان جهت تخریب بنا، در حال حاضر درحال مرمت هستند.

ادیب زاده درباره بنا‌هایی که به مرمت آن‌ها رسیدگی نمی‌شود، گفت: این بنا‌ها عمدتا مالک خصوصی دارند و رها شده اند. برخی از این بنا‌ها حتی به دلایلی پلمپ شده و دارای پرونده‌های حقوقی می‌باشند.

باوجود تلاش وزارت میراث فرهنگی بر ثبت ملی بنا‌های تاریخی دارای مالکیت خصوصی، جای خالی حمایت از این آثار، بعد از ثبت ملی به وضوح حس می‌شود. اما در این میان، رضایت و همکاری مالک خصوصی، حرف اول را در خصوص مرمت بنا می‌زند. طبق قانون، میراث فرهنگی نیز بدون رضایت مالک نمی‌تواند به شخصه برای مرمت بنا اقدام کند. همچنین عدم حفظ و احیا بنا‌های تاریخی، درنهایت باعث ویرانی بنا شده و در این صورت، احتمال می‌رود خروج بنا از فهرست آثار ثبت ملی امکان پذیر باشد.

گزارش از مرضیه میرزائی علی آبادی