«رقابت در روایت»: فعالان رسانه‌ای ایرانی در افغانستان چه می‌کنند؟!

به گزارش سرویس بین الملل پایگاه 598، سیطره طالبان بر کشور افغانستان اگرچه باعث تعطیلی بسیاری از سفارت‌خانه‌ها و کنسولگری‌ها و خروج کارکنان آنان از افغانستان شد؛ با این حال فرصتی را برای خبرنگاران و فعالان سیاسی اجتماعی به وجود آورد تا از نزدیک با حکومت طالبان و شیوه حکمرانی این گروه آشنا شوند و به انعکاس و روایت آن بپردازند. در این بین خبرنگاران و فعالان رسانه‌ای ایرانی نیز از قافله جا نماندند و طی روزهای اخیر شمار قابل توجهی از آنان به سمت این سرزمین روانه شدند.

از بین فعالان رسانه‌ای، اولین کسانی که در حکومت جدید طالبان به افغانستان سفر کردند؛ حمید بوالی و همراهش یحیی آزادی است. بوالی یکی از فعالان حوزه پیگیری حقوق اتباع افغانستانی در ایران است و پیش از این نیز شش سفر به افغانستان داشته است. این دو تن در طول سفرشان، رویکرد انتقادی را از طالبان به نمایش گذاشته و حاصل مشاهدات خود را در صفحات اینستاگرام خود منتشر می‌کنند.

بوالی و آزادی که به صورت زمینی در حال پیمودن شهرهای افغانستان هستند؛ ترس و تردید شهروندان افغانستانی از حکومت بنیادگرای طالب را به وضوح نشان می‌دهند. روایت این دو با توجه به سابقه حضور در افغانستان و تجربه مستمر و طولانی با حوزه مشکلات افغانستان، خواندنی است.

البته حضور این دو تن در افغانستان چندان بی‌حاشیه نماند و بوالی با انتشار چند استوری در حساب اینستاگرام خود، دیگر راویان ایرانی که به افغانستان سفر کرده‌اند را «لشکر تطهیرکنندگان طالبان» خواند. این دو تن همچنین در خلال نوشته‌هایشان، مکررا به برخی ادعاهای دیگر فعالان ایرانی که در افغانستان حضور دارند و جهت‌گیری روایت‌شان در راستای تعریف یا تایید طالبان است؛ پاسخ می‌دهند.

پاسخی که از سوی دیگر فعالان خبری ایرانی که در افغانستان حضور دارند؛ با واکنش همراه بوده و این موضوع باعث ایجاد نوعی فضای «رقابت در روایت» در افغانستان شده است.

علی خارا دیگر فعال رسانه‌ای است که به صورت مستقل و تحت عنوان عکاس آزاد به افغانستان سفر کرده است. خارا از جمله عکاسان صاحب نام و خوش قریحه‌ای است که به واسطه ارتباطات خود در اثنای جنگ سوریه و عراق، عکاس خبرگزاری فارس در مناطق جنگی این دو کشور بوده است. با این حال به نظر می‌رسد که این عکاس جوان در یکی دو سال اخیر با تغییر رویه، به طور کلی از سازمان و هرگونه قیدی و بندی خود را رها کرده و با نگاه انتقادی به بسیاری مسائل می‌نگرد.

خارا نیز که این روزها در شهر کابل به سر می‌برد؛ در صفحه اینستاگرام خود تصاویری از پایتخت افغانستان و وجود نیروهای طالب را در این شهر را منتشر می‌کند و فعالیت وی صرفا به انتشار عکس محدود مانده است.

محمد صمصامی، یکی از فعالان خبری است که در اینستاگرام مخاطب دارد؛ از طریق مرز زمینی به شهر هرات سفر کرده و همچون مردم عادی به گشت و گذار در شهر می‌پردازد. وی در صفحه‌ای با نام «اسکرین شات» به شیوه رسایی، زندگی روزمره مردم هرات را از قاب دوربین خود به ثبت می‌رساند.

محمدمهدی خالقی مستندساز و علیرضا کمیلی فعال حوزه بین الملل دیگر افرادی هستند که به افغانستان سفر کرده‌اند. این دو فعال رسانه‌ای طی روزهای اخیر با عبور از مرز دوغارون به شهر هرات رفته‌اند و از ابتدای این سفر به بیان مشاهدات خود از طول مسیر و شهر هرات پرداخته‌اند. به گفته آنان، مردم هرات معتقدند که فساد و ناامنی در زمان زعامت غنی بر کشور، در همه جا مشاهده می‌شده است و با روی کار آمد طالبان، از بین رفته است.

این دو فعال رسانه‌ای در صفحه اینستاگرام خود، ضمن نشان دادن اوضاع عادی هرات و انتشار تصاویری از اماکن تاریخی این شهر، قیمت برخی اجناس و اقلام ضروری مورد نیاز مردم را نیز بازتاب داده‌اند. کمیلی با رویکرد «تقریب مذاهب» به طالبان می‌نگرد و معتقد است که نمایش فقر و بدبختی مردم افغانستان هنر نیست و این انتشار واقعیات است که روایت را خواندنی می‌کند. همچنین این دو روایتگر ایرانی می‌گویند که به طور مستقل به افغانستان سفر کرده‌اند و البته تا این لحظه از شهر هرات و اطراف آن فراتر نرفته‌اند.

جواد موگویی و محسن اسلام‌ زاده زوج خبری دیگری هستند که برای روایت اوضاع افغانستان در حکومت طالبان به این کشور سفر کرده‌اند. اسلام‌زاده کارگردان مستند «تنها میان طالبان» است که در روزهای گذشته بارها به عنوان کارشناس مسائل افغانستان در صفحه تلویزیون یا پخش زنده اینستاگرام دیده شده که برخی اظهارنظرهای جانبدارانه وی از طالبان، باعث انتقادات بسیاری از رسانه ملی شد.

با توجه به سابقه حضور اسلام‌زاده در میان طالبان و روایت‌های مکرر وی از این گروه، به نظر می‌رسد آنچه که وی قرار است در این سفر از طالبان روایت کند؛ صرفا بازگویی مطالب پیشین است و مطلب جدیدی را برای گفتن نخواهد داشت. با این حال موگویی در آستانه ورود به افغانستان با انتشار پستی، به گلایه و دلخوری‌های رزمندگان فاطمیون از سیاست ایران در قبال طالبان پرداخت.

موگویی به قلم شیوا و رسایش در بازتاب وقایع معروف است و علاوه بر رعایت جانب انصاف، بی‌پرده، صریح و به دور از مصلحت‌ اندیشی به روایتگری پرداخته و همین موضوع باعث محبوبیت قلم وی است. به همین خاطر مشاهدات وی از حکومت جدید طالبان نیز خواندنی خواهد بود.

خبرنگاران و فعالان دیگری نیز قصد عزیمت به افغانستان را دارند که ظاهرا سفر آنان با مخالفت برخی نهادها مواجه شده است. با همه این اوصاف به نظر می‌رسد برآیند نگاه همه فعالانی که نام برده شد؛ تصویر دقیق و واضحی را از حال این روزهای افغانستان به نمایش بگذارد.