پایان جوایز نجومی بانکی

به گزارش پایگاه 598، به نقل از روزنامه جام جم: چند صد خودروی سواری، هزاران سکه طلا، کمک هزینه سفرهای زیارتی و سیاحتی، بن خرید کالا، اسکناس به اندازه طول برج میلاد، هر ۵۰هزار تومان یک امتیاز و اعطای لوازم خانگی به برندگان، بخشی از تبلیغات پرزرق‌وبرقی بود که بانک‌ها در دهه‌های۷۰ و۸۰ در قبال جذب سپرده‌های قرض‌الحسنه به مشتریان خود اعطا می‌کردند. برخی در آن زمان این شیوه جذب نقدینگی را غیراصولی تلقی کردند و برخی دیگر معتقد بودند پول در بانک‌ها می‌تواند مانع گردش بیشتر شود و نظام بانکی در این زمینه می‌تواند نقش مهمی ایفا کند. به طوری‌ که با تبلیغات گسترده در این زمینه و اعطای جوایز نقدینگی به سمت سپرده‌های قرض‌الحسنه هدایت شود اما مدتی است خبری از این تبلیغات نیست.

دو دهه پیش تقریبا همه شبکه‌های تلویزیونی تبلیغات گسترده‌ای درباره قرعه‌کشی حساب‌های قرض‌الحسنه بانک‌ها داشتند. از دعوت مردم برای سپرده قرض‌الحسنه در بانک‌ها تا خودروهای داخلی که این روزها به سرنوشت قرعه‌کشی دچار شده‌اند. قرعه کشی در بخش خودرو طی دو دهه اخیر تغییرات زیادی داشته و از قرعه‌کشی خودرو برای اهدای جایزه به قرعه‌کشی برای خرید خودرو رسیده‌ایم. اگر قبلا اطلاع رسانی دقیقی از زمان برگزاری قرعه‌کشی در شبکه‌های تلویزیونی انجام می‌شد، اکنون تبلیغات بانک‌ها به لوگو در چند بیلبورد خلاصه شده‌ است. برخی‌کارشناسان بانکی می‌گویند تسهیلات تکلیفی که دولت به بانک‌ها تحمیل می‌کند، انگیزه آنها را برای جذب سپرده بیشتر کاهش داده و از سوی دیگر برخی بر این باورند بانک‌ها دیگر خودشان به انجام این کار تمایل ندارند. طبق آنچه در قانون آمده بانک‌های خصوصی ۴درصد از مبالغ حساب پس‌انداز را می‌توانند صرف تبلیغات کنند و بقیه مبلغ باید صرف امور قرض‌الحسنه شود. این موضوع را محمدرضا جمشیدی، دبیر کل کانون بانک‌های خصوصی و موسسات اعتباری به خبرنگار ما گفته‌ است.

وی گفته‌ است، بانک مرکزی اخیرا این منابع را برای بانک‌ها محدودتر کرده و فقط ۲درصد منابع می‌تواند صرف تبلیغات شود. فروردین سال جاری بانک مرکزی در بخشنامه‌ای به تمام بانک‌های دولتی و خصوصی و موسسات اعتباری اعلام کرد با توجه به استعلام متعدد بانک‌ها و موسسات اعتباری غیر بانکی در خصوص چگونگی هزینه کردن بودجه جوایز قرض‌الحسنه، شورای پول و اعتبار مقرر کرد هزینه‌کردن ۵درصد از ۲درصد متوسط حجم سپرده‌های قرض‌الحسنه پس‌انداز جهت امور عام‌المنفعه با مجوز هیات مدیره بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی مطابق با بندب ماده ۴ دستورالعمل اجرایی اعطای جوایز به سپرده‌های قرض‌الحسنه پس‌انداز (ریالی ارزی) انجام شود.

این که چرا دیگر بانک‌ها پولشان را صرف اعطای جایزه به مشتریان خود نمی‌کنند به سیاست‌های آنان برمی‌گردد با این حال این بانک‌ها هم بودجه و هم اجازه این کار را دارند. جمشیدی می‌گوید در دهه ۷۰ و ۸۰ مردم پولشان را در حساب‌های قرض‌الحسنه جایزه‌دار می‌گذاشتند ولی در سال‌های اخیر دیگر  استقبال چندانی از این طرح نمی‌کنند به همین دلیل ۴درصدی که می‌ماند بسیار بودجه کمی است که دیگر نمی‌توان در سراسر کشور و به‌ویژه در بانک‌های خصوصی که منابع‌شان یا سپرده مدت‌دار است  یا سپرده‌های کوتاه مدت است آن را به صورت جایزه خودرو یا کمک هزینه سفرهای زیارتی و سیاحتی اختصاص داد، بنابراین چون منابع قرض‌الحسنه کم شده؛ اعطای جوایز به مشتریان از این طریق نیز کم شده‌است.

از سوی دیگر باید توجه داشت در دو دهه گذشته تعداد بانک‌ها کمتر بود و اغلب آنها دولتی بودند اما اکنون با توجه به افزایش تعداد بانک‌های کشور و همچنین ورود بخش خصوصی به نظام بانکداری رقابت بین آنها کاهش یافته و دیگر انگیزه‌ای برای سپرده‌گذاری قرض‌الحسنه ندارند. همچنین در گذشته زمانی که یک خودرو قرار بود قرعه کشی شود، آن قدر با ارزش و اهمیت بود که افراد به منظور شانس بیشتر، موجودی‌شان را افزایش می‌دادند. برخی کارشناسان شرایط تورمی در کشور را طی دو دهه گذشته عاملی برای بی‌انگیزگی افراد برای سپرده قرض‌الحسنه می‌دانند و برخی دیگر می‌گویند کاهش ارزش پول ملی جذابیت جایزه‌های بزرگ را از دست داده‌است.

جایزه از منابع جاری

مجلس در دو سال گذشته طی یک مصوبه بخشی از سپرده‌های جاری مردم را که به امانت نزد بانک سپرده می‌شوند، شامل منابع جوایز قرض‌الحسنه کرد. در آن زمان برخی کارشناسان این موضوع را پراشکال تلقی کردند و معتقد بودند ماهیت سپرده‌های قرض‌الحسنه بر مبنای قرض بوده در حالی که سپرده‌های سرمایه‌گذاری مدت‌دار، سپرده‌هایی هستند که بانک‌ها رابطه‌شان با سپرده‌گذاران وکیل و موکل است. به ‌این ترتیب، بانک‌ها در قالب عقود قانون عملیات بانکی بدون ربا سرمایه‌گذاری کرده و سود حاصل از آن عملیات را به سپرده‌گذاران پرداخت می‌کنند و البته خود بانک‌ها هم بابت انجام این عملیات حق‌الوکاله دریافت می‌کنند.

در سال‌های گذشته به دلیل کاهش سپرده‌های قرض‌الحسنه و قابل توجه بودن جوایز اعطایی بانک‌ها زیان‌ده شدند به این دلیل که بانک‌ها این تسهیلات را با پیش‌بینی جذب حجم زیادی از سپرده قرض‌الحسنه کرده‌بودند اما زمانی که پیش‌بینی‌هایشان محقق نشد طبیعتا زیان‌ده شدند. موضوع دیگری که برخی کارشناسان مطرح می‌کنند اعطای وام قرض‌الحسنه به کارمندان است که این موضوع از سوی بانک‌های دولتی و خصوصی تکذیب شد اما تایید کردند کارمندان از دو وام قرض‌الحسنه با کارمزد پایین و وام مسکن از منابع بانک دریافت می‌کنند.

تغییر نحوه اعطای جوایز به سپرده‌های قرض‌الحسنه

بانک مرکزی در بخشنامه دیگری عنوان کرده با توجه به برخی پرسش و ابهام مطروحه از سوی تعدادی از بانک‌ها و موسسات اعتباری غیر بانکی در خصوص نحوه اعطای جوایز به سپرده‌های قرض‌الحسنه پس‌انداز و اشخاص در صورتی که به هر دو حساب سپرده قرض‌الحسنه پس‌انداز انفرادی و مشترک یک شخص در یک بانک یا موسسه‌اعتباری غیر بانکی جایزه تعلق گیرد. به منظور اتخاذ رویه واحد در شبکه‌ بانکی کشور مقرر شده: بر اساس مصوبه شورای پول و اعتبار اعطای جوایز به سپرده‌های قرض‌الحسنه پس‌انداز ریالی ارزی به این صورت است که اعطای بیش از یک جایزه به دارنده چند حساب قرض‌الحسنه پس‌انداز در یک موسسه‌اعتباری ممنوع بوده و در صورت تعلق چند جایزه به حساب‌های یک سپرده‌گذار در یک موسسه‌اعتباری ارزنده‌ترین جایزه به او تعلق خواهدگرفت، در صورت برنده‌شدن هر دو حساب انفرادی و مشترک یک شخص در بانک یا موسسه‌اعتباری غیربانکی روش‌های مختلفی پیشنهاد شده که بر این اساس است: چنانچه جایزه تعلق گرفته به حساب انفرادی شخص ارزنده‌تر باشد، این جایزه به وی اعطا و معادل مبلغ ریالی جایزه متعلق به حساب مشترک، متناسب با سهم‌الشرکه به شریک وی اعطا می‌شود. همچنین در صورتی که سهم شخص از جایزه متعلق به حساب مشترک ارزنده‌تر از جایزه تعلق گرفته به حساب انفرادی وی باشد، جایزه تعلق گرفته به حساب مشترک به وی اعطا شده و جایزه‌ای به حساب‌ انفرادی شخص تعلق نمی‌گیرد.

نحوه تبلیغات جوایز قرعه‌کشی بانک‌ها تغییر کرده‌ است

برخلاف محمدرضا جمشیدی، دبیر کانون بانک‌های خصوصی که گفته‌بود بانک‌ها به دلیل این‌ که با اعطای جوایز زیان را برای خودشان می‌خریدند علیرضا قیطاسی، دبیر شورای هماهنگی بانک‌های دولتی به خبرنگار ما می‌گوید: جوایز سپرده‌های قرض‌الحسنه بانک‌ها کماکان به قوت خود باقی است اما نحوه تبلیغات این جوایز نسبت به گذشته کمتر شده و به صورت کلی تغییر کرده و شاهد آن هستیم که بیشتر اطلاع‌رسانی در این خصوص از طریق شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی صورت می‌گیرد و مهم‌تر از همه مردم به آگاهی کامل در این خصوص رسیده‌اند.

آن‌ طور که قیطاسی گفته قانون جوایز سپرده‌های قرض‌الحسنه پس‌انداز مربوط به دی ماه ۹۵ است که بر این اساس بانک‌ها کار قرعه‌کشی را در سال انجام داده و طبق مصوبه شورای پول و اعتبار ۲درصد متوسط حجم سپرده‌های قانونی می‌تواند صرف این بخش شود. از ۲درصد مذکور ۱۰درصد برای جوایز، تبلیغات و اقدامات فرهنگی است و از آنجا که تعرفه تبلیغات در سازمان صدا و سیمای ایران تغییر کرده بانک‌ها به فضای مجازی و تلویزیون‌های اینترنتی رو آورده‌اند.

قبلا جایزه بانک یک واحد مسکونی یا یک خودروی گران‌قیمت بود اما طبق قانون بانک‌ مرکزی جایزه باید به اغلب دارندگان سپرده‌های بانکی برسد. ۱۰درصد صاحبان حساب‌های واجدالشرایط قرض‌الحسنه باید برنده قرعه‌کشی‌های بانکی باشند و توزیع این مبلغ بین این افراد ارزش مالی جایزه را کاهش می‌دهد. در حالی که قبلا کمک‌هزینه تحصیلی، کمک هزینه خرید یک واحدمسکونی،‌ خودرو، لوازم خانگی، سکه و طلا پرداخت می‌شد اما اکنون جایزه‌ها به ۱۰۰هزار تومان و ارقامی در این پایه کاهش یافته که انگیزه افراد را برای سپرده‌گذاری کاهش می‌دهد. قیطاسی در این باره می‌گوید: پیشنهاد بانک‌ها این است که در این باره تجدید نظری انجام شود و ارزش جایزه‌ای که به یک نفر می‌رسد بیشتر باشد.

جوایز ممنوعه

حدود یک دهه است تبلیغات بوی مصرف‌گرایی می‌دهد و هرچه بیشتر از یک کالا مصرف کنید، شانس شما برای برنده شدن در قرعه‌کشی بالا می‌رود. این روزها برخی شرکت‌ها تبلیغ می‌کنند شانس برنده شدن خود را برای خودروی بی‌ام‌و افزایش دهید و کد روی بسته را به شماره درج شده ارسال کنید. نکته مهم این است از سال ۹۷ که کشور با بحران ارزی مواجه شد، واردات خودرو در فهرست ممنوعه قرار گرفت و از آن زمان تاکنون به دلیل نبود واردات قیمت خودروهای وارداتی و داخلی افزایش چشمگیری در بازار داشته است. اما این روزها چند شرکت تبلیغ خودروهای میلیاردی روز دنیا را در ایران می‌کنند. آن هم در شرایطی که سال‌هاست واردات خودرو به ایران ممنوع شده که در این باره از شرکت‌های جوایزدهنده جویا شدیم که این‌گونه پاسخ دادند: در بسیاری از نمایشگاه‌های فروش ماشین به‌راحتی خودروی بی‌ام‌و وجود دارد که شرکت ما هم قصد دارد با خرید این محصول از بازار به مصرف‌کننده‌ای که در قرعه‌کشی برنده شود این جایزه را اهدا کند؛ هر چند اگر فرد برنده درخواست پول آن را کند نیز این شرکت براساس قیمت روز خودرو، معادل ریالی وجه را پرداخت خواهد کرد و همه چیز بستگی به نظر مصرف‌کننده دارد. به چند نمایشگاه اتومبیل حوالی خیابان عباس‌آباد سر زدیم تا از صحت و سقم ماجرا باخبر شویم. خودروهایی اکنون در بازار است که به‌رغم ممنوعیت واردات، در قلب پایتخت معامله می‌شوند.