آخرین شاه، بساط شاهی، و روحیه شاهی

سرویس سیاسی پایگاه 598-دکتر سید جواد هاشمی فشارکی/ شاهنشاهی ایران مجموعه‌ای از سلسله‌های شاهانی بود که بصورت مورثی بر فلات ایران، فرمانروایی می‌کردند. این شاهنشاهی با سلسله هخامنشی آغاز و با فرار دومین شاه از سلسله پهلوی در 26 دی 1357 به پایان رسید. انقلاب اسلامی ملت ایران به رهبری امام خمینی در22 بهمن ۱۳۵۷ نظام پادشاهی ایران راسرنگون و با رای ملت، نظام جمهوری اسلامی جایگزین شد. لکن رسوب آن، در لایه هایی از تعفن در جامعه باقی مانده است. در ادامه ابعادی از این رویداد تبیین شده، نکاتی درخصوص بقایای آن ارایه شده است .

ابعادی از این رویداد :

1) شعله های انقلاب: شعله های انقلاب اسلامی ملت ایران درسال‌های ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷ به رهبری امام خمینی آنچنان درحال گسترش بود، که پایه های ارکان نظام ستم شاهی 2500 ساله را به لرزه در آورد.

2) فرار شاه: محمدرضا پهلوی آخرین شاه شاهان ، پس از گذر از مقاطع پر مخاطره‌­ای همچون ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ و سرکوب ملت، تاج و تختش را مصون از هرنوع تهدیدی می‌دید، لکن شاه مجبور شد در روز 26 دی‌ماه 1357 به‌همراه همسرش فرح، خاک ایران را به مقصد مصر ترک کند.

3) آخرین مصاحبه شاه: شاه در فرودگاه علت فرار خود به خارج کشور و دغدغه خود از قیام مردم و سرکوب انان را اینگونه بروز داد: "مدتی است احساس خستگی می‌کنم و احتیاج به استراحت دارم. ضمناً گفته بودم پس از این که خیالم راحت شود و دولت مستقر گردد، به مسافرت خواهم رفت."

4) علت خروج شاه: محمد رضا پهلوی، براساس اسناد معتبر موجود، همچنان‌که آمدن و به تخت نشستن و دیگر عملکردها و تصمیمات مملکتی به اختیار او نبود، حتی فرارش نیز براساس تصمیمات کنفرانس گوادلوپ توسط سران غرب بخصوص آمریکایی‌ها برای وی رقم زده شد. ویلیام سولیوان، آخرین سفیر آمریکا در تهران در کتاب خاطرات خود به نام «ماموریت در ایران» خاطره‌ای نقل می‌کند که ... پیام آمریکا و سران غرب را به شاه ایران ابلاغ نماید که بایستی از مملکت خود بیرون برود.

5) جشن و شادي ملت ایران: در پي خروج شاه از كشور روزنامه اطلاعات نوشت: «همه جا نور بود، گل بود، بوسه بود و مهرباني. چهره‌ها باز... لب‌هاي پر از لبخند. غريو شادي به آسمان برمي‌خاست. مردم از ته دل مي‌خنديدند و يكديگر را در آغوش مي‌گرفتند. در محلات شيريني توزيع مي‌كردند و در يك كلام ایران شادترين روزهاي خود را پس از آن همه روزهاي خونين كه چهره‌ها از غم پوشيده شده بود، گذراند.

6) وابستگی رژیم شاه: رژیم پهلوی، سر سپرده‌ی انگلیس و امریکا بود و محمدرضا، واقعا مثل یک مامور امریکا در ایران عمل می‌کرد .از سال ۱۳۳۲ تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی، انگلیس و امریکا بر سر چاههای نفت، و در واقع گنج نفت ایران نشستند و تا آن‌جا که توانستند، برداشتند و بردند. رژیم وابسته پهلوی، سر سپرده‌ی انگلیس و امریکا بود و محمدرضا، مثل یک مامور امریکا در ایران عمل می‌کرد.

7) دیوچو بیرون رود فرشته در آید: علیرغم تلاشهایی که صورت گرفت تا امام نتوانند به ایران بیایند ، لکن بلاخره ایشان پس از 15 سال تبعید، در۱۲بهمن ماه 1357به وطن خویش بازگشتند و رهبری انقلاب را از نزدیک دنبال کرده وبه پیروزی رساندند.

8) ذلت آخرین شاه: فرار محمدرضا شاه؛ پایان رویای تداوم حکومت پهلوی‌ها را بهمراه داشت. تقدیر آخرین دیکتاتور ایران این بود، که مانند پدرش وی نیز در آوارگی و غربت دنیا را ترک کرده وعازم جهنم گردد.

9) عبرت آموز بودن: غیر از وجوه نقد وجواهراتی که خاندان پهلوی به یغما بردند، تعداد زیادی از کاخ های درباری در نقاط مختلف برجای مانده ، و مبین اختلاف زندگی شاهانه با زندگی ساده وحتی فقیرانه اکثریت مردم ایران آن روز را می رساند، مطالعة آخرین سال زندگی محمدرضا پهلوی، به عنوان آخرین شاه ایران، وخاطرات آخرین سفیران امریکا وانگلیس درپیش از انقلاب ،حاوی مطالب بسیار عبرت آموزی است.

بیاناتی از امامین انقلاب اسلامی

1) پنجاه سال حکومت دیکتاتوری، سلطنتی، طاغوتی، فاسد پهلوی: برای یک ملت برای ملت ایران هیچ ننگی بالاتر از این نیست که حکام، فرمانروایان، سیاستمداران و سررشته‌داران امور کشور را دولت انگلیس به وسیله‌ی سفارتخانه‌ی خود بیاورد و ببرد! کدام ننگ برای یک ملت، از این بالاتر است؟! خاطراتی را که از عناصر دوران پهلوی نوشته‌اند، بخوانید! بعد از آنکه در سال ۱۳۲۰ رضا خان را بردند، پسر او محمد رضا تا چند روز نمی‌دانست که آیا پادشاه خواهد بود یا نه! کسی را به سفارت انگلیس فرستاد، آن‌ها گفتند که بله، عیبی ندارد، پادشاه باشد، به شرطی که فلان کار را نکند و فلان کار را بکند! خوشحال شد. این‌ها حقایق این کشور است. پنجاه سال حکومت ایران که حکومت دیکتاتوری، سلطنتی، طاغوتی، فاسد و آن‌چنانی بود، به وسیله‌ی دو نفری انجام گرفت که آن‌ها را بیگانگان بر سر کار آوردند و مردم هیچ نقشی نداشتند. قبل از آن هم که حکومت قاجار و حکومت سلاطین بود. شرح حال این سلاطین را ببینید! مردم که هیچ، مردم که اصلا برای آن‌ها قابل ذکر نبودند! عمال دولت را از صدر اعظم تا پایین، نوکران خودشان می‌دانستند و به آن‌ها می‌گفتند شما در بین نوکران ما چنین هستید، چنان هستید! چنین حکومتهایی بر این کشور حاکم بوده‌اند! ( رهبر انقلاب اسلامی ۲اردیبهشت ۱۳۷۷)

2) پهلوی و عقب ماندگی ها : عقب‌ماندگی شرم‌آور علمی در دوران پهلوی‌ها و قاجارها در هنگامی که مسابقه‌ی علمی دنیا تازه شروع شده بود، ضربه‌ی سختی بر ما وارد کرده و ما را از این کاروان شتابان، فرسنگها عقب نگه داشته بود. (امام خامنه ای ، بند دوم توصیه اول گام دوم انقلاب اسلامی)

3) پهلوی و تحقیر کشور: انقلاب به یک انحطاط تاریخی طولانی پایان داد و کشور که در دوران پهلوی و قاجار بشدّت تحقیر شده و بشدّت عقب مانده بود، در مسیر پیشرفت سریع قرار گرفت؛ در گام نخست، رژیم ننگین سلطنت استبدادی را به حکومت مردمی و مردم‌سالاری تبدیل کرد (مقدمه برکات انقلاب اسلامی ، بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی، 22 بهمن 1397)

4) پهلوی ها و ضربه های اخلاقی:....... دست تطاول تبلیغات مروّج فساد و بی‌بندوباری در طول دوران پهلوی‌ها به آن ضربه‌های سخت زده و لجنزاری از آلودگی اخلاقی غربی را به درون زندگی مردم متوسّط و بخصوص جوانان کشانده بود، ... (امام خامنه ای ، بند سادسا در برکات انقلاب اسلامی، بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی، 22 بهمن 1397)

5) هشدار بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی: امام خمینی(ره) از همان آغازین روزهای تاسیس این نظام به آفت‌های حکمرانی توجه داشتند نسبت به خوی شاهی نگران بودندو به مسئولین و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی هشدارهای لازم را دادند: امام خمینی در اوج محبوبیت دوران رهبری انقلاب اسلامی گفتند:«اگر ما بخواهیم اسلام را حفظ کنیم و بخواهیم ایران را یک نمونه در عالم نشان بدهیم و بگوئیم یک نمونه است و یک الگو هست، با رفتن شاه درست نمی‌شود، با رفتن ظالم‌ها درست نمی‌شود. اگر بنا باشد ظالم‌ها رفتند و ما یک دسته دیگر جایشان نشستیم و همان کارها را به اندازه‌ای که قدرت داریم بکنیم، ما هم همان هستیم، ما هم همان رژیم هستیم، ما هم همان ظالم هستیم. این، یک مطلبی است که همه باید بدانند و همه ملت باید بدانند.» (صحیفه امام، جلد 8، صفحه 6 ، خرداد 1358)

نکاتی از این رویداد

نکته اول، بساط شاهی برای همیشه برچیده شد: امریکاییها با تحربه کودتای 28 مرداد 1332 ، شاه را با سناریوی طراحی شدهاز ایران به بیرون فرستادند ، تا با کودتای دیگری یک دیکتاتور بدتری را برای سرکوب قیام برکشور حاکم کنند . ولی طوفان انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی طومار رزیم 2500 شاهنشاهی را در هم پیچید وامکان کودتا را با پیروزی انقلاب اسلامی در 22 بهمن 1357 به بشکست سختی منجر کرد. بنحویی که پس از انقلاب نیز با کودتای نوژه و توطئه های دیگر نتوانستند ، رژیم دست نشانده ای را برکشور حاکم کنند.

نکته دوم، پس مانده های رژیم سابق : بجز فرارکردن تعدادی و اعدام معدودی از سران جنایتکار رژیم شاه ، مابقی درباریان رژیم سابق ،تمامی بدنه دولت ، ساواکی ها و نظامیان بعلت رافت اسلامی در کشور ازادانه به زندگی خود مشغول بودند واغلب سلطنت طلبان نیز به فعالیت علیه انقلاب مشغول هستند.

نکته سوم، پس مانده روحیه شاهی و زی شاهانه :شاه رفت وبساط رژیم شاهی برچیده شد ، لکن پس مانده روحیه شاهی و زی شاهانه رسوب کرده اش برجای ماند و متاسفانه با استقرار برخی مسولین در کاخهای شاه این روحیه تاثیر خود را گذاشت . برخی زمامداران مازندگی شاهانه را در پیش گرفتند و تاثیرات مخربی بر روحیه انان با مردم و همچنین تاثیر منفی برنگرش مردم به انان گذاشت .

نکته چهارم، زی شاهانه دربرخی سرمایه داران:گرچه شاه فرار کردو درکشور چیزی بنام شاه نداریم ولی زی شاهانه مانند ریشه های سرطان رشد کرده و شبه کاخهایی با متراژ زیادو بسیار لوکس ومجلل برای سکونت در شمال برخی شهرها ، ویلاهای چند هزار متری ، خودروهایی که گران تر از اپارتمان مردم می باشد و هزینه های گزافی که برای سگ خانگی پرداخت میشود ، نمایه ای از جامعه طبقاتی بوجود اورده است و چون آفتی برجان جامعه افتاده است .

نکته پنجم، پس مانده روحیه شاهی در معدودی از مردم:معدودی از مردم نیز منهای مقایسه شرایط و دستاوردها ، از دوران شاه تمجید می کنند . برخی از مردم به نیز شوخی یا جدی" شاه خدا بیامرز" بر زبان جاری میکنند.این افراد ضمن عدم سپاس از نعمت آزادی و حکومت مردمی و اسلامی ، موید نظام جنایتکار و ظالم پهلوی می شوند.

سخن پایانی

-تداوم زی شاهانه و روحیه شاهانه در هیچ شرایطی بخصوص در شرایط سخت اقتصادی که ملت با مشکلات معیشتی مواجه هستند، به هیچ وجه صحیح نبوده وموجه نمی باشد.

-آخرین شاه مفتضحانه از کشور رفت، بساط شاهی برای همیشه برچیده شد، پس مانده روحیه شاهی و زی شاهانه هنوز مانده است. باید تلاش کنیم آفت باقیمانده ریشه های فرعونی از جامعه رخت بربسته وتفاله ها مجدد رشد نکرده و جامعه ایرانی در راستای تمدن نوین اسلامی شکل گیرد.


* دکتر سید جواد هاشمی فشارکی، پژوهشگر و از مولفین کتابنظام مدیریت فرهنگی در شهر اسلامی–ایرانی ( برپایه مبانی نظری و فرایند فکری سازنده شهر اسلامی )