مدافع نظریه "ایمنی گله ای" استعفا داد/ چرا دکتر ملک زاده، در حساس‌ترین لحظات مبارزه با کرونا جا خالی داد؟!

رضا ملک‌زاده معاون وزارت بهداشت، شب شنبه با استعفا از این وزارتخانه، در توضیحات مفصلی دلایل این استعفا را توضیح داده است.

ملک‌زاده در متنی که منتشر کرده که به طرح مطالعات کوهورت اشاره کرده و درباره آن اینطور نوشته است:‌

«در خصوص مطالعات اپیدمیولوژی کووید -۱۹ نیز در حالی توان پژوهشگران ایران در این حیطه را زیر سوال برده‌اید که ایران سابقه مطالعات کوهورت آینده‌نگر وسیع را داشته و به مطالعات ملی اپیدمیولوژی آینده‌نگر در جهان شناخته شده است و تلاش‌های علمی ایران در این نوع مطالعات به همکاری‌های علمی بی‌شمار و دستاوردها و افتخارات ملی و بین‌المللی ماندگار انجامیده است. مطالعات اپیدمیولوژیک کووید -۱۹ به پشتوانه تجارب در چنین مطالعاتی در حال انجام است.»

به گفته کارشناسان، بر اساس مطالعات ژنتیکی در ایران حدود ۱۸ قومیت مختلف و تنوع ژنتیکی وجود دارد با وجود این، تقریباً در تمام شهرهای ایران وضعیت قرمز کرونایی اعلام شده، پس یا مقاومت ایرانیان نسبت به این بیماری کمتر از مردم کشورهای همسایه است که در آنها بسیار موارد ابتلا و مرگ کمتر از کشورمان بوده یا احتمالاً ویروس کرونا در ایران جهش غیرعادی پیدا کرده است.

این احتمال از آن جهت عقلانی به نظر می‌رسد که رضا ملک‌زاده اخیراً اعلام کرده بود که بر اساس یک تحقیق گسترده در سازمان جهانی بهداشت که ۳۰ کشور در آن مشارکت فعال داشته‌اند ۱۱ هزار بیمار کرونایی مورد کارآزمایی قرار گرفته و بر روی آنها داروهایی مختلف سایر بیماری‌ها مورد آزمایش قرار گرفته است و از تعداد بیمارانی که مورد آزمایش بالینی قرار گرفته‌اند بیش از ۳۰۰۰ بیمار ایرانی بوده‌اند!

به عبارت ساده‌تر دکتر ملک‌زاده اطلاعات بیش از ۳۰۰۰ بیمار کرونایی را به کشورهایی داده که تجربه ثابت کرده اگر هم داروی درمان کرونا را کشف کنند قطعاً داروی مورد نظر را در اختیار ایران قرار نخواهند داد و عجیب‌تر این که پس از این همه دست و دل‌بازی ضد امنیتی، معاون محترم وزیر بهداشت اعلام کرده داروهای گران‌قیمتی که روی این افراد آزمایش شده هیچ تاثیری در بهبود بیماری کرونا نداشته‌اند! البته این اولین گاف امنیتی ملک‌زاده نیست.

۱- اصولاً استعفای مسئولان و مدیران از ارشدترین تا پایین‌ترین مناصب امری طبیعی است که سال‌ها شاهد آن بوده و خواهیم بود.

۲- پروسه استعفا اصولاً در مواقعی از چرخه مدیریتی رخ می‌دهد که فرد مستعفی تفکرات و راه خود را از مدیران سیاست‌گذار و ارشد خود در تناقض می‌بیند که معمولاً استعفا آخرین راه‌حل بوده و خواهد بود نه اولین آن.

۳- نام دکتر ملک زاده که در دنیای سیاست هم ناآشنا نیست در زمانی استعفای خود را رسانه‌ای می‌کند که ستاد ملی کرونا در اول آذرماه قصد دارد تا نوعی قرنطینه فراگیر را در کل کشور به اجرا در آورد در نتیجه این وزارتخانه در نوک پیشانی اجرای موفق این طرح قرار دارد و این استعفا مانند آن است که در شب حمله به دشمن قدرتمندی یکی از فرمانده‌های مؤثر آُندی جبهه خودی با اطلاع از این امر عامداً تلاش می‌کند تا عملیات را ابتر و به شکست بکشاند که کشاندن وزارت بهداشت به حاشیه و وارد کردن آن در این امر برداشتی غیر از این ندارد.

۴- دکتر ملک زاده همانگونه که اشاره شد دکتر امین حسن روحانی است و این استعفا می‌تواند مدیریت روحانی در جلوگیری از چالش‌هایی از این دست را که مستقیماً وی را هم نشانه رفته است را تحت الشعاع قرار دهد. مدیر شایسته مدیری است که قبل از آغاز عملیات میدانی با هر سطح و عمقی فرماندهان خود را بخوبی جایگزین نماید تا در موقع عملیات خدشه‌ای به اصل عملیات وارد نیاید. اما حرکت دکتر ملک زاده نشان داد که این چالش‌های علمی – مدیریتی قبلاً نیز وجود داشته است و امروز و در شب اجرای فرنطینه فراگیر دولت و مردم از عمق به سطح آمده و اگر باور کنیم که در پشت این استعفا اهداف سیاسی خاصی نیز مد نظر است شاید پر بیراه نرفته باشیم.

۵- آنجایی که اشاره می‌کنیم که ابعاد این حرکت تنها وزیر تلاشگر را را درگیر حاشیه نخواهد کرد و روحانی نیز خواه ناخواه وارد این موضوع است اشاره به این است که دولت در ماههای پایانی خود که کارنامه خوبی هم در معیشت و رفاه مردم ندارد این حرکات آنهم در درون جریان اصلاح طلب منتسب به دولت می‌تواند بار منفی زیادی را در نزد افکار عمومی برای اصلاح طلبان ببار آورد.

۶- بکار بردن واژه‌هایی چون: اظهارات غیرعلمی/ شتابزدگی/ ادعاهای بی اساس/ عدم درک درست از تحقیق و پژوهش... نشان از عمق نظرات ناپخته و بعضاً بی ادبانه شما با مقام وزارتی وزارت بهداشت دارد.

اقای دکتر ملک زاده امروز حتی کارگزان و پیمانکاران ساختمانی هم در برخورد با موضوعات تخصصی خود سعی می‌کنند تا از همفکران و همشغلان خود حمایت و حداقل سکوت کنند اما شما گویی با کینه ایی فروخفته مقام وزارت خود را فردی ناشی و بدون اطلاع قلمداد کرده‌اید که بعضاً شاید غاضبانه جایگاهی را که متعلفق به شما بوده است را اشغال کرده‌اند.

۷- اقای دکتر ملک زاده شما که از مدیران دولت اصلاحات در زمان دکتر فاضل و از سال ۶۹ تا ۷۲ در مقام وزارت فعال بودید و امروز هم شاید بکارگیری شما به برکت همان سوابق بوده که در این جایگاه تکیه زده‌اید در این شرایط نباید این برداشت را بکنیم که استراتژی جدا شدن از دولت روحانی و فرار از هزینه‌های شکست این دولت آنگونه که اصلاح طلبان اینروزها آنرا سرلوحه مواضع خود قرار داده‌اند توسط شما نیزدر حال اجرا شدن است.

در تأیید این مدعا تمام سوء تدبیرها و سوء مدیریت‌ها و.... را متوجه دکتر نمکی می‌کنید و می گویید: نادیده گرفتنه تمام فعالیت‌های علمی – پژوهشی ۷ سال گذشته یا مسئولیت عدم تشکیل شورای معاونین و عدم اختصاث وقت برای بحث و.... را به گردن دکتر نمکی می‌اندازید گویی اصلاً دکتر قاضی زاده‌ای نبوده که دوران گرمابه و گلستان مالی و پولی و استراتژی مالش و مالیدن را ایشان اجرایی کرده بودند.

در نتیجه گیری باید افزود که مدیران ارشد وظایف خود را بوسیله معاونان خود انجام می‌دهند پس شما هم کم تقصیر در این چشم اندازی که نشان می‌دهید ندارید. آن قدر که کتر نمکی و دکتر حریرچی در میدان حضور دارند شما در کجا قرار دارید تلاش برای کشف واکسن کرونا در حوزه مسئولیت شماست و شما باید علاوه بر اجرای استراتژی کلی وزارتخانه درباره تمام احتمالات موجود برای مبارزه با کرونا وارد می‌شدید اما فقط بسنده کردید به پزشکی مدرنی که هنوز در کشف واکسن در سکوت کامل است و طب سنتی با شیوایی و وضوح تمام راه کار ارائه می‌دهد. شما که اینقدر به اصول علمی و تحقیقات و پژوهش مقیدید طب سنتی را بهانه شکست‌های طب مدرن قرار نمی‌دادید. خالی کردن سنگر در این برهه جز فرار از مسئولیت و فرافکنی در افکار عمومی تفسیر دیگری ندارد.

جناب اقای دکتر نمکی
وزیر محترم بهداشت درمان و اموزش پزشکی
سلام علیکم

ابتدا باید به تک تک عزیزانی که در حوزه سلامت فعالیت می کنند خسته نباشید گفته و آرزوی سلامتی و توفیق بیشتر در کنترل این پاندمی را از خداوند متعال خواستارم.

بدون شک یک دست بودن تیم وزارتخانه در پیگیری برنامه ها بسیار حایز اهمیت است. هم اکنون زمان سختی است و آثار خستگی بر چهره تک تک عزیزان حوزه سلامت پدیدار گشته است. لذا شایسته است تا همه ارکان وزارت بهداشت با همراهی مردم  و حمایت دولت برنامه های لازم برای کنترل بیماری را فراهم نمایند.

حوزه پژوهش باید به نیازها پاسخ درست و سریع بدهد اما تا به حال نتوانسته راهنمای دقیقی باشد. تشکیل اطاق مستندساز متشکل از افراد مرتبط برای جمع آوری مستندات علمی که شبانه روزی کار کنند و تجارب دنیا را به سیاستگزاران در دولت و وزارت بهداشت منعکس نمایند تا اشتباهات کمتری صورت گیرد جزو اولویتهای مهم باشد.

اینجانب به عنوان یک عضو کوچک علمی و فعال در حوزه سلامت، مهمترین چالش‌های موجود را در عرصه پژوهش، خدمت حضرتعالی قبلا مکاتبه کرده بودم ولی متاسفانه به دلایلی پیگیری نشد. از جمله مهمترین مواردی که قبلا به نمایندگی از محققین کشور به استحضار جنابعالی رسانیده بودیم موارد زیر می‌باشند:

١. بحث شفاف نبودن بودجه های تحقیقاتی نیماد و عدم توزیع عادلانه بودجه های پژوهشی در کشور

٢. بحث تصدی همزمان دو شغل از سوی برخی مسوولین و تضاد منافع و تاسیس شرکت های دارویی و رانت در فروش داروی مورد نیاز مردم

٣. بحث اعلام ایمنی گله ای به عنوان یک سیاست اشتباه در کنترل کرونا که منجر به مرگ بسیاری از ایرانیان تا امروز شده است

۴. عدم مشخص بودن جهت گیری تحقیقات کرونا و عدم پیگیری اولویتهای مهم در پاسخ به سوالات مهم اپیدمیولوژیک و تمرکز بر کارازمایی های بالینی و عدم توجه به لزوم ملحق شدن به طرحهای تحقیقاتی در زمینه واکسن با کشورهای اروپایی و امریکایی و چین و روسیه. این کوتاهی در عدم ملحق شدن به طرحهای تحقیقاتی جهانی در واکسن کرونا و تمرکز بر افزایش مطالعات کازمایی بالینی یک اشتباه تاریخی است و باید پیگیری حقوقی شود.

۵. بحث عدم توجه به اخلاق در پژوهش های صورت گرفته در مراکز وابسته به معاونت تحقیقات و ایجاد الگوی نامناسب مبارزه با تقلب در بین پژوهشگران کشور به ویژه معضلاتی مانند فضاحت علمی خروج ۶۷ مقاله از نیچر

۶. ایجاد شرایط نامتعارف و بسیار پیچیده برای ارزشیابی اعضا هیات علمی و دانشجویان کشور و توجه به کمیت علم و H index بجای تحقیقات کاربردی

حال که تغییری مثبت در وزارت بهداشت ایجاد شده، آن را بارقه نوری در تاریکی آنچه در سالهای اخیر رخ داده می دانم و از حضرتعالی تقاضا دارم به جای پاسخ دادن به ادعاهای واهی مطروحه، نسبت به تشکیل "کمیته عالی"  بررسی عملکرد معاونت محترم تحقیقات و فن آوری، تضاد منافع در شرکت های دارویی وابسته و ارتباط آن با فرضیه موثر بودن داروی سووداک در درمان کرونا و آسیبهایی که مردم از این طریق متحمل شدند، جهت گیری تحقیقات علوم پزشکی و توزیع بودجه های پژوهشی در مراکز کشور و عدم توجه به الگوهای اخلاق در پژوهش، ضمن بررسی دقیق تمام اسناد و اقدامات انجام شده بتوانید به حقایق لازم دست یابید و ان‌شاءالله در آینده از بروز این موارد پیشگیری شود.

ارادتمند.

دکتر سید موید علویان
استاد بازنشسته دانشگاه
و دانشمند برتر منتخب فرهنگستان علوم پزشکی ایران