مخابرات و ارتباطات در دفاع مقدس

برای اینکه یک رزمنده در خط مقدم حضور یافته و به جنگ بپردازد، حدود هفت تا 10 نفر وی را پشتیبانی می‌کنند. ماحصل فعالیت تمام واحدها حضور رزمنده در خط و عملیات است، یعنی اگر رزمنده‌ای در خط نباشد که بجنگد فعالیت تمامی واحدهای پشتیبانی عملیات بی‌ثمر بوده و اگر واحدهای پشتیبانی وجود نداشته باشند، بالطبع رزمنده‌ای نمی‌تواند در خط حضور یابد.

دردفاع مقدس بخشهای زیر نقش موثری دردفاع داشته‌اند: اطلاعات وطرحریزی عملیات – مهندسی رزمی – عملیات رزمندگان – آتش پشتیبانی (هوایی وتوپخانه) – ترابری (هوایی وزمینی) – ارتباطات (با سیم و بیسیم) – پشتیبانی (مهمات وآذوغه) و...

بی تردیددر طول دفاع مقدس هشت ساله با دشمنان عالم؛ قسمت‌های مختلفی نقش آفرینی کرده‌اند که یکی از آن‌ها، نقش بی مخابرات بوده است. این عزیران امانت دار و رازدار فرماندهان خود نیز بودند. بی‌سیم چی ها از رده دسته تا گردان و همچنین تیپ‌ها، لشکرها و قرارگاه‌ها همه در پی اطلاع رسانی و گزارش لحظه به لحظه به فرماندهان خود بوده‌اند و خصوصآ در شب‌های عملیات در زیر باران و فرود انواع خمپاره‌ها و توپ‌ها می‌بایست تمام توجه خود را به گوشی بی‌سیم می‌نمودند تا خبری از قلم نیافتد و همچنین سیم کشی کیلومترها از منطقه نبرد و قرارگاه‌ها بعهده مخابرات‌ها بود که روزانه با فرود گلوله‌ای این سیم‌ها به دونیم می‌شدند و این مخابرات بود که می‌بایست در زیر آن آتش و گلوله می‌رفتند و کیلومترها را چک می‌کردند تا سیم‌ها را بهم وصل کنند تا این ارتیاط ها بر قرار شود.

مخابرات به دو بخش بی‌سیم و با سیم تقسیم می‌شود. نسل امروز و کسانی که حتی در جنگ حضور نداشتند، نقش بی‌سیم و بی‌سیم ‌چی در جنگ را به خوبی دریافته‌اند. شخصی که همراه فرمانده بوده و بی‌سیمی بر دوش دارد را همه در فیلم یا عکس دیده‌اند. شاید تنها شخصی که به نیابت از نیروهای مخابرات باسیم در خاطره‌ها مانده ‌باشد، شخصی است که در قرارگاه پشت تلفن می‌نشیند؛ در حالی که نیروهای مخابرات با سیم نیز مشکلات خاص خودشان را در آن دوران داشتند. به نقش نیروهای مخابرات در دوران جنگ تحمیلی چندان پرداخته است.

مأموریت و وظایف مخابرات وارتباطات دردوران دفاع مقدس، بطور کلی شامل موارد زیر بوده است:

1) برقراری ارتباط بی‌سیمی بین مقرهاییگانها (پادگان؛ اردوگاه و منطقه عملیاتی)

ایجاد پایگاههای مخابراتی؛ ارتباط بیسیم بین مقرهای قرارگاه مرکزی، قرارگاه‌های منطقه‌ای لشکرها وتیپ هاو گردان‌ها، ارتباط بین یگان‌های عمل کننده (داخلی؛ با رده‌های مافوق و رده‌های زیردست) وهماهنگی فرکانس‌ها وجلوگیری از تداخل فرکانسی

2) برقرار ارتباط باسیمی بین نقاط مختلف داخل هریک از مقرها و یا محورهاییگانها

سیم کشی داخل مقرهای ثابت و موقت اردوگاهی و برقراری ارتباط داخل مقر و مابین مقرها

3) برقراری ارتباط مخابراتی خودروهای نفربر، زرهی؛ پهپادها، ماشین آلات مهندسی و امثالهم

ایجادارتباط بیسیمی مابین فرماندهی و دستگاهها به منظورهدایتدستگاههای زرهی و همچنین درخصوص موشک‌های مختلف با سامانه‌های الکترونیکی

4) انتقال خبر بصورت حضوری

انتقال خبرهای سری با پیک با موتور وغیره، به جهت عدم امکان شنود توسط دشمن ویا درشرایطی که ارتباطات بیسیمی هنوز نبایستی روشن می‌شدند ویا درشرایطی که ارتباطات با اختلال مواجه بود.

5) تأمین امنیت ارتباطات

تأمین امنیت ارتباطات با استفاده از دستگاههای رمزکننده ها وهمچنین تهیه و استفاده ازبرگه کد ورمزبرای مکالمه بخشهای مختلف بایکدیگرومخابره پیام‌ها به صورت رمز در بین نیروهای خودی

نمونه‌ای کد رمز برای بیسیم های لشکر 27 محمد رسول الله ص

6) جنگ الکترونیکیا جنگال (مخفف جنگ الکترونیک)

کاربرد الکترونیک و امواج الکترومغناطیس در جنگبا ایجاد اختلال در ارتباطات رادیویی دشمن؛ پخش پارازیت شنود و فریب الکترونیکی؛ استفاده از سامانه‌های اختلال‌گر، جهت‌یاب‌های مختلف، رادارها و سامانه‌های کشف و رهگیری و رمزشکن از لوازم یگان جنگال است. واحد جنگال در اولین اقدام خود با ساخت مداری (شل‌تر رادیو مانیتورینگHF(شنودHF)) توانست تقریباً تمامی ارتباطات ارتش عراق را شنود کند که این موضوع تحول شگرفی در جنگ ایجاد کرد.

7) شنود مخابرات دشمن (استراق سمع)

با شنود گفت‌وگوهای دشمندربیسیم هایشان وحتی بعضاً با نفوذ به خطوط دشمن و شنود درسیم مخابراتی آنهاتوسط افراد عرب زبان، اطلاعات ذیقیمتی از وضعیت انها بدست می‌آمد.

8) برقراری تلگراف و تلفن صلواتی

ایجاد دفتر مخابراتی در محل‌های پر تجمع رزمندگان وارائه و امکان استفاده از تلگراف صلواتی در جبهه‌ها به این نحو که رزمنده‌ها تلگراف را می‌نوشتند و ارسال می‌کردند. در این میان دو دسته نیرو وجود داشت. دستة اول که تا خط مقدم پیش می‌رفتند، برگه تلگراف‌ها را توزیع می‌کردند و پس از آن جمع و گروه دیگری هم تلگراف‌ها را به شهرهای مرکزی که نزدیک بودند مثل اهواز و کرمانشاه ارسال می‌کردند.

همچنین هر رزمنده‌ای به دلیل کمبود امکانات هفته‌ای 10 دقیقه می‌توانست با خانواده‌اش تلفنی صحبت کند. بجز زمان‌هایی که قراربود عملیاتی صورت بگیرد، به لحاظ حفاظتی ارتباطات قطع می‌شد.

موضوع تلفن‌ها وارسال تلگراف‌های رزمندگان اکثراً اعلام سلامتی، کارهای فوری و اطلاعات کوتاه بود.

9) پست صلواتی

گرچه مقوله پست متفاوت است ولی چون مکمل ارتباطات تلقی میشودبصورت اجمال چنین بوده است. پاکت‌ها وسربرگ‌های ویژه‌ای که دراختیار قرارگاه‌ها و خانواده‌ها قرار می‌گرفت و آنها نامه‌های خود را بدون تمبر، در صندوق پست می‌انداختند وپست درزمان کوتاهی نامه‌ها را به مقصد می‌رساند. درب نامه‌ها به هیچ وجه باز نمی‌شد، اما آموزش وجودداشت که چه چیزهایی را در نامه ننویسند. البته درنزدیکی عملیاتبه لحاظ حفاظتی نامه‌ها با تأخیر ارسال می‌شد.

یکی از شیرینی‌های دفاع مقدس دریافت نامه‌های بدون مخاطب مردم وبخصوص مدرسه‌ای ودبیرستانی ها به رزمندگان اسلام بود.

10) بازسازی مراکز مخابراتی آسیب دیده

بخش دیگری از فعالیت‌ مخابرات در طول جنگ، بازسازی مراکز مخابراتی در مناطق جنگی و آسیبیده بود این عملیات باید به سرعت انجام می‌شد چون دشمن می‌توانست از این قضیه، بهره‌برداری تبلیغاتی کند.

11) پشتیبانی؛ خریدوتامین لوازم وتجهیزات مخابراتی مورد نیاز

برای امکان مأموریت‌های محوله و تأمین نیازهای مقرها و یگانهای عمل کننده، لوازم وتجهیزات مخابراتی مورد نیازازموجودی مازاد مقرهای داخل شهرها، صنایع داخلی، خرید خارجی با واسطه، ویا غنیمتی ازدشمن وانتقال انها به نقاط موردنیاز.

12) تعمیر ونگهداریخطوط ولوازم وتجهیرات مخابراتی؛ مهندسی معکوس تجهیزات غنیمتی

لوازم وتجهیزات بیسیم وباسیم؛ که بنحویی خراب می‌شد و یا پراز خاک شده ویاداخل آب و یا لجن افتاده باشد، وظیفه بخش نت بوده است. همچنین لوازم مخابراتی اهدایی کشورهای غربی وشرقی به صدام که درعملیاتها به غنیمت گرفته می‌شد، توسط این بخش مورد بررسی ویا مهندسی معکوس شده وسپس توسط بخشهای مختلف مورد استفاده قرارمی گرفت.

13) تأمین منابع انسانی وآموزش نیروهایمخابراتی وارتقای سطح امادگی

جذب وبکارگیری نیروهای علاقمند وآموزش (در دو سطح عمومی وتخصصی) وسازماندهی وبکارگیری آن‌ها در رده‌های مختلف

14) و پیگیری سایر امور محوله

وسایر امور محوله حسب نیاز و ضرورت

شبکه تلفن زمینی مقرهای لشکر 27 محمد رسول الله (ص) درقرارگاه تاکتیکی لشکر درمنطقه چنگوله مهران، قبل وبعداز عملیات ازادسازی مهران درعملیات کربلای یک

نکته‌هایی از تجارب مخابرات عملیاتی:

· اهمیت مخابرات: مخابرات در دفاع مقدس همانند سلسله اعصاب براییک انسان بود. اگر مخابرات نبود فرمانده، دیده‌بان و توپخانه بی معنی بود و هیچیک از فرماندهان نمی‌توانستند کاری از پیش ببرند.

· شهداي مخابرات، چهره‌هايي مظلوم و در عين حال قاصدان اسمانی بودند.

· کم خطرترین لحظات مخابراتدر مناطق پشت جبهه ونگهداری خطوط که تاخدودی آسان بود.

· در خطوط پدافندی و در طول عملیاتها موضوع سیم‌کشی به منظور ایجاد ارتباط و نگهداری خطوط کاملاً متفاوت با هرکاردیگری بود.

· پرخطرترین لحاظ، بدوش بودن بیسیم درحین عملیات که هم آنتنان توسط دشمن دیده می‌شد و هم فرکانس آن باعث می‌شد موقعیت وی را شناسایی کند.

· با شکوه ترین کار مخابرات؛ اعلام رمز عملیات در شب عملیات بوده است.

· فعالیتیگان مخابرات چه مخابرات باسیم و چه مخابرات بیسیم در عملیات‌ها با یگان‌های رزمی متفاوت است. ما 10 الی 15 روز قبل از عملیات برای برقراری ارتباطات وارد منطقه شده و بعد از اتمام عملیات نیز می‌بایست، تمام ارتباطاتی را که برقرار شده بود، جمع آوریشود.

· سخت‌ترین لحظات، قطع ارتباط در شرایط سخت عملیات

· حال گیرترین لحظه، تمام شدن باطری بیسیم بود.

· یکی از بدترین مسیرها، مسیر سیم کشیدررمل و یا جزایرمجنون بود

· اصابت یک خمپاره سرگردان سبب قطعی سیم می‌شد.

· نفس گیرترین کار؛ بدوش کشیدن قرقره سیم جنگی برای برقراری ارتباطات دراولین لحاظ تثبت خطوط عملیات

· بهترین لحظات سیم کشی؛ استفاده از روشنی هوا قبل از طلوع خورشید تا غروب آفتاب و برخی مواقع در تاریکی شب با استفاده از چراغ قوه

· صدای آشنای قورباغه: هنگام آغاز عملیات، تلفن‌های قورباغه‌ای در قرارگاه و سنگرهای فرماندهی جهت ارتباط قرار می‌گرفتند.که امکان شنود ولو رفتن اطلاعات وجود نداشت.

· صدای خر خر: صدای گوشی قبل وبعداز صحبت کردن بابیسیم های متحرک (کوله بر)

· صبورانه‌ترین کار: جمع کردن سیمها بعداز پایان مأموریت یگان و عدم نیاز به ارتباطات

· رازدارییکی از ویژگی‌های رزمندگان مخابرات بود. چرا که برای تجهیز واماده سازی کمی زودتر از بقیه از مکان منطقه عملیاتی مطلع می‌شدند.

· مهم‌ترین مأموریت مخابرات؛ پایداری ارتباطات در دوران دفاع مقدس

· شاخص‌ترین المان؛ دکل مخابراتی بودکه بسرعت مقر فرماندهی را لو می‌داد.

· اوج ایثار، خوردن کد و رمز قبل از اسارت: شهیدی که به خاطر فاش نکردن رمز بی‌سیم بدنش را تکه‌تکه کردند؛ شهید قهرمان بروجعلی شکری به خاطر اینکه رمز بیسیم رو قورت میده و نخواسته کد و رمز بیسیم رو لو بده و به دشمن تحویل بده، به این وضع وحشتناک شکنجه شد، اول گوش و بینی و بعد هم چشم‌های این قهرمان میهن پرست رو درآوردند و در مراحل بعدی هم لبهای بالایی این شهید رو می‌برند ...

و در آخر هم بعثی‌های ملعون که نتونسته اند رمز رو بدست بیارن، تصمیم میگیرن شکم این شهید رو بشکافند تا شاید رمزی که روی کاغذ نوشته شده بود و شهید قهرمان قورت داده بود رو از توی شکمش پیدا کنند.

سخن پایانی

نیروهای رزمنده بیسیم چی با دستان خالی واطلاعات محدود وارد جنگ شدند ولی با عزم و اراده به توان خودی و اتکا به مدد الهی توانستند پرتوان شوند واز توانایی بسیاربالایی برخوردارشوند و هدایت عملیاتها را بعهده گیرند. پس از حنگ هم بخش فائای نیروهای مسلح به همین دلیل از توانایی بالایی برخوردار شدند ولی متاسفانه مخابرات در بخش دولتی همدتا متکی برواردات تجهیرات و فن اوری ها بوده است و که دارای آسیب پذیری های زیادی در شرایط بحران می‌باشد. ومتاسفانه باگسترش بی رویه ورها شده زبرساختهای مخابراتی و فضاهای مجازی؛ بستر تهاجم فرهنگی به هویت دینی وانقلابی شده است و مشکلات امنیتی را نیز بهمراه داشته است که در شرایط فتنه‌های 1388 و 1396 و 1398 شاهدان بوده‌ایم ومتاسفانه هنوز نیز مسوالان عالی را تنبه وانداشته و اهتمام لازم به شبکه ملی اطلاعات و اتکا به پیام رسان‌های داخلی و ... حمایت‌های لازم صورت نمی‌گیرد؛ که لازم است براساس تجارب دفاع مقدس تحولی اساسی در نظام مدیریتی و روشهای جاری وزارت ارتباطات و سازمانهای تابغه صورت گیرد.