۲۰ سپتامبر؛ جشن پیروزی یا خروج از NPT؟

انتهای شهریور، (20 سپتامبر) یک ماه از ارائه درخواست آمریکا به شورای امنیت سازمان ملل برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه علیه ایران می‌گذرد؛ درخواستی که بجز جمهوری دومینیکن، هیچ‌یک از اعضای شورای امنیت با آن موافقت نکردند و حتی رئیس دوره‌ای شورای امنیت، این درخواست را مطرح نکرد

مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا اما دو روز پیش در گفتگویی با شبکه «فاکس نیوز» گفت: «اطمینان دارم که ایالات متحده ظرف یک هفته موفق خواهد شد و مکانیسم ماشه فعال می‌شود و ایران یکبار دیگر از قاچاق سلاح منع خواهد شد.»

در پی ادعای پمپئو مبنی بر بازگشت تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران در بامداد 20 سپتامبر، حسن روحانی با بیان اینکه آمریکا تاکنون یک قدم هم در این خصوص نتوانسته است بردارد، گفت: از الان پیروزی ملت ایران را در روزهای شنبه و یکشنبه هفته بعد تبریک می‌گویم

پیروزی هفته آینده ملت ایران را تبریک می‌گویم

رئیس‌جمهوری ایران اما دیروز در جلسه هیأت دولت با یادآوری تلاش‌های شکست‌خورده آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران، گفت: «آمریکا که بسیار روشن آمده و از برجام خارج شده، هرچه فحش عالم بوده نثار برجام کرده، بقیه کشورها را به خروج از آن تشویق کرده و به دنبال تهدید کشورهایی رفته که با ایران ارتباط اقتصادی داشتند و حال می‌خواهد از مکانیسم درون برجام استفاده کند و دیدیم که یک قدم هم نتوانست بردارد.» حسن روحانی، ادامه داد: «در دنیا دو سه تا کشور هستند که به آمریکا چسبیده‌اند، یکی رژیم نامشروع صهیونیستی است، و جز آن یکی دو کشور کوچک. جز این کسی آمریکا را همراهی نکرده و از الان پیروزی ملت ایران در روزهای شنبه و یکشنبه هفته بعد تبریک می‌گویم.»

لغو تحریم‌ها، بخش اصلی برجام است

اظهارات محکم و مطمئن روحانی در حالی است که آمریکا نیز با همین اطمینان سخن از بازگشت تحریم‌ها می‌گوید. با ادعای دو روز پیش پمپئو، دعوای حقوقی بر سر رفتار آمریکا و تلاش آن برای اسنپ‌بک در سازمان نیز دوباره بالا گرفته است. میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین دیروز با اشاره به جلسات اخیر شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در صفحه توئیتری خود نوشت: «مذاکرات در شورای حکام آژانس نشان می‌دهد که عملا هیچ کسی تلاش‌های مضحک آمریکا برای نشان دادن خود به عنوان عضوی خودخوانده از توافق هسته‌ای را نمی‌پذیرد. واشنگتن خود را در سال ۲۰۱۸ با خروج از توافق هسته‌ای از موقعیتش محروم کرد.»

استفن کلمنت، نماینده اتحادیه اروپا در سازمان‌های بین‌المللی در وین نیز در نشست شورای حکام طی بیانیه‌ای، تصریح کرد: «در کنار اجرای تایید شده و کامل تعهدات هسته‌ای توسط ایران، لغو تحریم‌های هسته‌ای یک بخش اصلی توافق هسته‌ای است.»

وی با تاکید بر این ادعا که اتحادیه اروپا کاملا به تعهداتش در برجام عمل کرده است، افزود: «که از جمله آن‌ها لغو تحریم‌های مقرر شده در برجام است.»

مجلس آماده شلیک

علی‌رغم این مخالفت‌های صریح با تلاش آمریکا برای اجرای اسنپ‌بک، برخی در ایران اما بازگشت تحریم‌ها را چندان نامحتمل نمی‌دانند و آمادگی برای آن را نیز مدنظر دارند.

نصرالله پژمانفر، نماینده مشهد در مجلس از کسانی است که معتقد است اروپایی‌ها در این میان بازی منافقانه‌ای انجام می‌دهند. او در صحن مجلس گفت: «نباید به واسطه بازی‌های اروپایی‌ها دست نگه داریم و با تحریم‌های جدید روبرو شویم. در همین راستا طرح سه فوریتی از سوی نمایندگان آماده شده تا با تصویب آن در مجلس با شیطنت اروپایی‌ها و آمریکا مقابله کنیم.»

در حالی که دولت معتقد است ادعای آمریکا درباره اسنپ بک در 20 سپتامبر هم پوچ از آب درخواهد، طیف مقابل هشدار می‌دهد که بازگشت تحریم‌ها چندان هم از ایران دور نیست و باید با تهدید خروج از برجام و NPT جلو این اتفاق را گرفت.

سیدجلیل میرمحمدی میبدی، نماینده تفت هم دیروز در نطق میان دستور خود در مجلس اظهار کرد: «مذاکره‌کنندگان ما در برجام غفلت کردند و مکانیسم ماشه را به دشمن دادند.»

او تاکید کرد: «به دشمن اخطار می‌دهیم که اگر بخواهد این سیستم را فعال کند حتماً مجلس انقلابی، دولت ایران را موظف خواهد کرد که همه تعهدات خود در برجام از جمله پروتکل الحاقی را به حالت تعلیق درآورد.»

تنها برگ در دست ایران از نگاه اصولگرایان

در واقع در حالی که دولت معتقد است با توان دیپلماسی و حقوقی خود مانع بازگشت تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران شده و ادعای آمریکا درباره اسنپ‌بک در 20 سپتامبر هم پوچ از آب درخواهد، طیف مقابل هشدار می‌دهد که بازگشت تحریم‌ها چندان هم از ایران دور نیست و ایران باید با تهدید خروج از برجام و NPT جلو این اتفاق را بگیرد.

خبرگزاری فارس در مصاحبه‌ای با صادق کوشکی، کارشناس اصولگرای مسائل سیاسی به نقل از او نوشته است: «تهدید به خروج از برجام و NPT تنها برگ‌هایی است که در دست ما قرار دارد تا با آن‌ها ترمز آمریکا را بکشیم. اگر مکانیسم ماشه اجرا شود و ما در برجام وNPT حضور داشته باشیم، با دست خودمان، خودمان را دفن کرده‌ایم.»

اصولگرایان اساسا مکانیسم ماشه را تله برجام می‌دانند؛ آنچنانکه کوشکی درباره آن می‌گوید: «اصلاً مکانیسم ماشه توسط غربی‌ها تعبیه و در قطعنامه ۲۲۳۱ هم محکم شده که برجام اجرا شده است. غربی‌ها آمدند توان هسته‌ای را به دست خودمان صفر کردند و شش قطعنامه تحریمی شورای امنیت را موقتاً تعلیق کردند تا بعد که توان هسته‌ای ما نابود شد، با مکانیسم ماشه آن قطعنامه‌ها را دوباره برگردانند.»

سه روز تا 20 سپتامبر

حال باید دید پیروزی‌ای که روحانی پیشاپیش تبریکش را تقدیم مردم کرد در 20 سپتامبر به دست می‌آید یا وعده پمپئو و دل‌نگرانی اصولگرایان به وقوع می‌پیوندد و ایران وارد چالش تازه خروج از برجام و NPT خواهد شد.

کارشناسان معتقدند با تحریم‌های سنگینی که اکنون علیه ایران اعمال شده، بازگشت تحریم‌های شورای امنیت تاثیر بارز و عملی بر اقتصاد ایران ندارد اما بار روانی آن شوک دیگری به بازار خواهد بود که آن را بیش از آنچه در جریان است، به هم خواهد ریخت.

از سوی دیگر خروج ایران از برجام و NPT، آغاز تقابل با اروپا و دردسرهای تازه سیاست خارجی خواهد بود. تنها سه روز دیگر با 20 سپتامبر باقی است تا مشخص شود که چه سرنوشتی در انتظار برجام، NPT و اسنپ‌بک است.