چرا حسین (ع)، مسلم بن عقیل را به عنوان نماینده خود انتخاب کردند؟

به گزارش پایگاه 598، حجت الاسلام سید حسن محمدی طباطبایی در یادداشتی که به مناسبت سالروز شهادت مسلم بن عقیل نوشته شده است، به این سؤال پاسخ داد که چرا امام حسین (ع) از بین بنی هاشم و اصحاب، مسلم ابن عقیل را به نمایندگی ویژه برای راستی آزمایی دعوت کوفیان انتخاب کردند؟ که مشروح این یادداشت تقدیم نگاه شما خواهد شد.  

بسم الله الرحمن الرحیم

هر یک از ما می تواند با بهره مندی از ویژگی های خاصی که در سفیر امام حسین (ع) وجود داشت، سفیر انتقال پیام قیام کربلای ۶۱ هجری برای آیندگان باشد.

در ۱۵ رمضان سال ۶۰ هجری امام حسین (ع) به جهت ارزیابی میزان پذیرش مردم کوفه، مسلم ابن عقیل را به همراه قیس ابن مسهر... به کوفه اعزام نمود و در حکم ماموریت مسلم ابن عقیل به مردم کوفه نوشتند: من، برادر، پسر عمو و شخص مورد اعتماد خاندانم، مسلم ابن عقیل را به سوی شما فرستادم.

به او دستور دادم که تصمیم، برنامه و افکارتان را برای من بنویسد. اگر نوشت که بزرگان، اندیشمندان و خردمندان شما با آنچه که در نامه هایتان آمده همراه و هماهنگ اند به زودی به سوی شما خواهم آمد. (ارشاد مفید ج ۲ ص ۳۶)

در این نوشتار در صدد یافتن پاسخ این سؤال هستیم که چرا امام حسین (ع) از بین بنی هاشم و اصحاب، مسلم ابن عقیل را به نمایندگی ویژه برای راستی آزمایی دعوت کوفیان انتخاب کرد؟

برای پاسخ به سؤال فوق و با دقت نظر در متون تاریخی و کتب اندیشمندان اسلامی، به طور خلاصه به چهار ویژگی مهم که سفیر امام حسین (ع) برای اینچنین مأموریت ویژه ای باید دارا باشد پرداخته و خواهیم دید که انتخاب به جای مسلم ابن عقیل، شایسته ترین انتخاب برای آن ماموریت بزرگ بوده است و در نهایت به درسی که از این مهم آموخته میشود اشاره خواهیم کرد. 

ویژگی های یک سفیر ویژه

۱- سفیر باید مطیع محض مسئول ما فوق خود باشد :

در یک ماموریت ویژه و آن هم در یک موقعیت بحرانی، عقل و منطق حکم می کند برای اینچنین مسئولیت سنگینی کسی در نظر گرفته شود که به طور کامل متعبد (مطیع محض) به مواضع مسئول بالاتر خود بوده و در اصل قیام و نهضت، در این مقطع از زمان با امام (ع) هم عقیده باشد.

جناب مسلم ابن عقیل علاوه بر شایستگی شخصی خود، نه تنها همه مواضع امام (ع) را قبول داشت؛ بلکه با همراهی خودش از مدینه تا مکه نشان داده بود حرفی بالاتر از حرف امام (ع) نداشته و مطیع محض امام است.

 نکته قابل ذکر این است که : هر چند در بین اصحاب و یاران بودند کسانی دیگر که این ویژگی را دارا باشند، ولی امام (ع) از آنها برای مسئولیت های دیگری بنا داشت استفاده کند؛ مثل حضرت ابوالفضل العباس (ع) ... 

۲- سفیر باید قدرت خطر پذیری و از خودگذشتگی داشته باشد :

در یک مأموریت ویژه مسئولیت را به کسی می سپارند که قدرت خطر پذیری و توان از خود گذشتن را داشته باشد. سابقه مسلم ابن عقیل به اثبات رسانده بود که او مرد چنین میدانی است و از چنین قابلیت و ظرفیتی برخوردار است. از همین رو امام (ع) او را به چنین مسئولیت خطرناکی گسیل داشت؛ و هنگام خداحافظی فرمودند: امیدوارم من و تو در رتبه شهیدان باشیم! پس در پناه خدا به سمت کوفه حرکت کن. (مقتل خوارزمی ج ۱ ص ۱۹۶) 

۳- سفیر باید قدرت مدیریت بحران داشته باشد:

سفیر و نماینده خاص باید کسی باشد که بتواند بحران را به درستی مدیریت کرده و تصمیمات سنجیده و درستی را برای حل بحران بگیرد. به خصوص این که سفیر ویژه امام حسین (ع) قرار است در برابر شخصیت هایی چون مختار، عابس، هانی، حبیب و ... قرار گیرد که هر یک از جایگاه و مرتبه اجتماعی، سیاسی و دینی برخوردار هستند. در بین اصحاب امام (ع) مسلم ابن عقیل از جمله شخصیت های مطرح دارای چنین ظرفیت و استعدادی بود. امام در حکم خویش به مسلم، خطاب به مردم کوفه نوشتند : اگر بزرگان، اندیشمندان و خردمندان شما، با آنچه که در نامه هایتان آمده همراه و هماهنگ باشند، به زودی به سوی شما خواهم آمد. (کتاب ارشاد شیخ مفید ج ۲، ص ۳۶)

نکته قابل توجه:

 معنا و مفهوم سخن امام (ع) این است که مسلم ابن عقیل  قدرت مدیریت بحران داشته و در نقش یک کارشناس خبره است که میتواند از ارزیابی یک مسئله پیچیده سیاسی بر آید. 

۴- سفیر باید کارآمد و مورد اعتماد فرمانده خود باشد:

سفیر و نماینده خاص لازم است شخصیتی باشد کارآمد، مطرح و برای حوزه ماموریتش، فردی شناخته شده و مورد اعتماد رهبر و فرمانده خود باشد. برای همچنین ماموریت حیاتی،   مسلم ابن عقیل غیر از اینکه نزدیک ترین فرد به امام و مورد اعتماد ایشان بود، برای مردم کوفه نیز شخصیت شناخته شده ای به حساب می آمد، و همه اصحاب در کوفه او را می شناختند.   چون پسر عقیل عموی امام، همسر رقیه خواهر ناتنی امام، فرمانده جناح راست لشگر امام علی(ع) در جنگ صفین و ... بوده است. از همین رو امام حسین(ع) در حکم خویش، مسلم ابن عقیل را برادر، پسر عمو و شخص مورد اعتماد خاندانش معرفی میکند ... وَ قَدْ بَعَثْتُ اِلَیْکُمْ اَخی وَ ابْنَ عَمّی وَ ثِقتی مِنْ اَهْلِ بَیتی مُسْلمَ بْنَ عَقیلٍ  ...  . 

نکته کلی:

با دقت نظر در مطالب ارائه شده فوق، شاید بتوان فهمید که چرا امام حسین (ع) مسلم ابن عقیل را برای این چنین مسئولیت حساسی برگزیده بودند...  .

اما درس مهمی که از مطالب بالا می توان گرفت این است که: هر یک از ما با توجه به ویژگی های فوق الذکر میتواند با درک صحیح از فلسفه قیام امام حسین (ع)، سفیر انتقال پیام نهضت عاشورای سال ۶۱ هجری برای آیندگان باشد.

درک صحیح از فلسفه قیام کربلا منوط به دقت نظر در سخنان، نامه ها و سیره عملی امام حسین (ع) به عنوان رهبری نهضت می باشد ...

به عنوان نمونه : از جمله اهداف قیام امام حسین (ع) که خود حضرت به آن اشاره کرده عبارتند از :

۱- احیای اسلام واقعی (اسلام محمدی نه اسلام اموی)، یعنی احیای اسلام خالی از هرگونه انحراف و اعمال سلیقه شخصی در دین ... کما اینکه در مدت زمان پس از پیامبر (ص) تا عاشورای ۶۱ هجری، در سیره خلفا و امرائ اسلامی این انحراف و اعمال سلیقه شخصی را تاریخ به خوبی ثبت و ضبط نموده است. من جمله زمان سراسر حیله و مکر معاویه و بر مسند نشستن یزید لا ابالی بر کرسی خلافت اسلامی ... این جا بود که امام حسین (ع) با درک این خطر عظیم، چنین فرمودند که :  وَ عَلَی الإسلام السَّلامُ إذْ بُلِیَتِ الأُمَّةُ بِراعٍ مِثْلَ یَزیدَ؛ زمانی که امت اسلامی گرفتار زمامداری مثل یزید شود، باید با اسلام خداحافظی کرد» (  بحارالأنوار، ج۴۴، ص۳۲۶ )

۲-  اقامه امر به معروف و نهی از منکر ... امر به معروف و نهی از منکر مد نظر امام حسین (ع) چیزی فراتر از معرفی اهمیت نماز و روزه، و نهی از دروغ گفتن و غیبت نکردن بود. هدف امام (ع) احیای مبحث امامت و جانشینی بر حق رسول الله و آگاهی مردم نسبت به این مهم است که امامت امتداد نبوت بوده و منصبی اللهی است که جز خاندان رسالت (ائمه دوازده گانه) کسی لیاقت امامت بر جامعه اسلامی را ندارد. (ینابیع المودة، ص۴۴۱) . 

سخن آخر :

وظیفه ما در راستای انتقال پیام قیام عاشورا، این است که با هرگونه حکومت و ایدئولوژی که در جهت انحراف اسلام واقعی از مسیر حقیقی خود تلاش می کند، به هر نحو که مقدور است آتش به اختیار مقابله کرده و از این اسلام عزیز، امانت الهی، که با مجاهدت عالمان و اندیشمندان اسلامی و ریختن خون شهدای گرانقدر (از صدر اسلام تا کنون) به دست ما رسیده  صیانت و پاسداری کنیم.