چرا آمار‌های اقتصادی باورپذیر نیست؟

به گزارش پایگاه 598، روزنامه جام جم با جواد حسین‌زاده؛ رئیس مرکز آمار ایران گفتگو کرده است.

الان سهم اجاره‌بها از تورم کل 31 درصد است؟ پس آن چیزی که تحت عنوان سهم 35 درصدی مسکن در تورم کل وجود دارد، چیست؟

بله آن 35 درصدی که شما می‌گویید هم درست است. اما اینها با هم تفاوت دارد. گروه آب و برق و گاز به همراه مسکن را گروه مسکن می‌نامیم که سهمی بیش از 34 درصد از تورم دارند اما خود مسکن که شامل اجاره و خدمات نگهداری و تعمییر مسکن است حدود 31 درصد و خود اجاره به تنهایی حدود 7/30 درصد است و آنچه شما تحت عنوان سهم 35 درصدی مسکن از تورم می‌گویید مجموع گروه مسکن است. این آخرین آمارهایی است که مرکز آمار در خرداد 99 منتشر کرده است. ما روز اول هر ماه تورم ماه قبل را منتشر می‌کنیم که این تورم هم مناطق شهری هم مناطق روستایی و هم تمام 31استان کشور و ‌تمام دهک‌های مختلف درآمدی را شامل می‌شود.

وقتی می‌گوییم تورم نقطه به نقطه 5/22 درصد و تورم سالانه 8/27 درصد است، باید توجه کنیم این تورم مربوط به چند میانگین است؛ اولا مربوط به تمام مردم و میانگین تمام شهرها و روستاها و میانگینی از تورم تمام کالاها و خدمات و دهک‌های مختلف است اما اگر بخواهیم مشخص کنیم فشار تورم روی اقشار کم‌درآمد و پردرآمد چقدر بوده، باید تورم دهک های مختلف را بررسی کنیم.

به نظرم افزایش قیمت‌ها در جامعه بیشتر احساس می‌شود. ضمن این‌كه برنج خارجی كه تا سال گذشته زیر 10 هزار تومان بود الان به چیزی حدود 20 هزار تومان رسیده‌است.

بله، چون افزایش قیمت در برنج خارجی بیش از50 درصد بوده است. معنی این جمله این است كه تقاضا برای برنج خارجی افزایش یافته و از طرفی هم برنج خارجی تحت‌تاثیر افزایش نرخ ارز بوده است. لذا می‌بینیم تورم برنج ایرانی 14درصد اما تورم برنج خارجی بیش از 50 درصد بوده است. برای مثال طبق اعلام مركز آمار قیمت هر كیلو برنج خارجی از 8900 تومان به 13 هزار و 880تومان رسیده است.

شما می‌گویید برنج خارجی 13 هزار تومان در حالی كه واقعیت‌های بازار این نیست. قیمت‌ها حتی به 20 هزار تومان هم رسیده است.

ما یك مجموعه برنج داریم كه دو زیر‌مجموعه برنج ایرانی و خارجی در آن وجود دارد خود برنج ایرانی و خارجی هم انواع مختلفی دارد. یعنی آماری كه ما اعلام می‌كنیم متوسط قیمت برنج ایرانی است، اما آنچه شما با آن مواجه‌اید قیمت همان برنجی است كه خریداری و مصرف می‌كنید. ضمن این‌كه اصولا وقتی نوسان شاخص‌ها بالا باشد باور‌پذیری شاخص‌ها كاهش می‌یابد. این یك موضوع اثبات شده است یعنی وقتی ما در اقتصاد با تورم‌های بالا مواجه‌ایم نوسان تورم هم بیشتر می‌شود. آن وقت اختلاف تورم دهك یک با تورم دهك 10 یا تورم شهری با تورم روستایی‌مان نیز بیشتر می‌شود، لذا افرادی كه شهری یا روستایی هستند یا در دهك‌های مختلفی زندگی می‌كنند باور‌پذیری‌شان نسبت به تورم متوسط كاهش می‌یابد. اتفاقی كه متاسفانه در اقتصاد امروز ایران شاهد آن هستیم، اما وقتی نرخ تورم برای سالیان سال به‌صورت كنترل شده حدود 3 تا 4 درصد باشد، آمار اعلامی نیز باورپذیرتر است، چون تقریبا همه كالاها نیز در همین حدود تغییر قیمت داشته و اختلافات قیمتی فاحش نیست. اما می‌بینیم در اقتصاد ایران صرفا در یك گروه كالایی مانند برنج، شاهد دو تورم متفاوت هستیم به‌طوری‌كه تورم برنج ایرانی 14درصد و تورم برنج خارجی بیش از 50 درصد است.

آماری درباره ضریب جینی از سوی مرکز آمار منتشر شد که بر اساس آن ضریب جینی در سال 98 نسبت به سال قبل از آن بهبود پیدا کرده؛ واقعا این‌طور است؟ این موضوع از آن موضوعاتی است که در جامعه اصلا ملموس نیست.

محاسبه ضریب جینی در ایران مشابه همه کشورهای دنیاست. یعنی الگو، مراحل و فرمول محاسبه آن یکی است. البته ضریب جینی شاخصی است که مزایا و معایبی دارد و شاید به تنهایی معیار یا شاخص مناسبی برای تعیین میزان شکاف طبقاتی نباشد، اما دلیل این‌که در سال 98 کاهش یافته، این است که در این سال تورم دهک‌های بالای درآمدی ما به طور متوسط بالاتر از تورم دهک‌های پایین بوده است. در واقع دهک‌های بالای ما با کاهش قدرت خرید بیشتری در قیاس با دهک‌های پایین درآمدی مواجه شده‌اند. لذا منظور از بهبود وضعیت ضریب جینی این است که فاصله طبقات متوسط ما نسبت به طبقات بالای جامعه کاهش یافته نه این‌که طبقات پایین ما با بهبود وضعیت مواجه شده باشند. به هرحال شاخص ضریب جینی به معنای شکاف بین درآمد طبقات مختلف است و از آنجا که تورم دهک‌های بالای ما در سال 98 رقم بالاتری بوده است، این موضوع باعث شده دهک‌ها به هم نزدیک‌تر شود.

خب شما در این محاسبه درآمد دهک‌ها را لحاظ نکرده‌اید؟ حتی اگر طبق گفته شما تورم دهک‌های بالا افزایش بیشتری داشته باشد، ممکن است درآمدهای آنها نیز با افزایش بیشتری مواجه شده باشد.

اتفاقا درآمد دهک‌های پایین به نسبت بالاتر از دهک‌های بالا بوده است. دلیل عمده آن هم کمک‌ها و پرداخت‌های انتقالی دولت به دهک‌های پایین بوده که باعث شده رشد درآمدی دهک‌های پایین بالاتر از دهک‌های بالا باشد. از آن طرف هم، تورمی که دهک‌های بالا با آن مواجه شدند بزرگ‌تر بوده است.

مفهوم ضمنی ضریب جینی این است که با کاهش آن شکاف طبقاتی در جامعه کاهش یافته و عدالت اجتماعی به تحقق نزدیک‌تر می‌شود. اما این موضوع با واقعیت‌های جامعه همخوانی ندارد. مثلا طبق آمار، سال گذشته چیزی حدود 800 هزار نفر بیشتر تحت پوشش کمیته امداد قرار گرفتند یا به واسطه افزایش نقدینگی و تورم میزان دارایی و ثروت دهک‌های بالا به‌شدت افزایش داشته است. با این تفاسیر بعید به نظر می‌رسد، حمایت‌های دولت توانسته باشد شکاف طبقاتی را بهبود ببخشد.

ضریب جینی با ثروت کاری ندارد و صرفا شاخصی برای درآمد است.

به هرحال بخشی از دارایی افراد مانند املاکی که اجاره می‌دهند یا سهام اوراق بهادار می‌تواند منجر به افزایش درآمد افراد شود.
بله اگر دارایی و ثروتی داشته باشید که منجر به درآمد شود محاسبه می‌شود. اما خود ثروت به صورت مستقل در ضریب جینی محاسبه نمی‌شود. ضریب جینی ناشی از تغییرات درآمد و هزینه خانوارهاست که در سال 98 بهبود داشته است.

پس شما معتقدید ضریب جینی در سال 98 بهبود داشته است؟

قطعا همین‌طور است.

همواره زمان اعلام آمارهای اقتصادی یکی از موضوعاتی است که موجب انتقاد کارشناسان و رسانه‌ها از مرکز آمار می‌شود. یعنی آمارها در زمان مقرر و تعیین شده منتشر نمی‌شود.

الان آخرین آمار منتشر شده برای زمستان سال 98 است. طبق تقویم موجود ما در انتهای هر فصل باید آمارهای فصل قبل را اعلام کنیم؛ بنابراین ما در اعلام آمارها کاملا به‌هنگام هستیم. البته تقویم اعلام آمار مختلف با هم تفاوت‌هایی دارد مثلا نرخ بیکاری را باید 15 روز بعد از فصل، نرخ تورم را در اولین روز ماه و نرخ رشد اقتصادی را 75 روز بعد از فصل اعلام کنیم که این کار را می‌کنیم و استانداردهای بین‌المللی نیز همین است. اما تاخیراتی که شما می‌گویید و گاهی به وجود می آید عمدتا برای سال‌هایی است که ما در اعلام آمار با تغییر سال پایه مواجه‌ایم. در همه دنیا هم این‌طور است که وقتی سال پایه تغییر می‌کند اعلام آمارها با کمی وقفه همراه است، وگرنه تقویم انتشاراتی ما روی سایت موجود است، یعنی ما متعهدیم آمارها را در تاریخ تعیین شده‌ای منتشر کنیم.